Định kiến: Biểu hiện của một tiêu chuẩn đạo đức sai lầm

Một video khiến tôi rơi nước mắt vì sự tàn nhẫn của con người

1. Định kiến: Một hiện thực đau lòng

Sống thật với bản thân và tìm kiếm hạnh phúc thực sự là quyền lợi của mỗi người

Định kiến cổ hủ tồn tại trong chúng ta, trở thành một cái gì đó được coi là đúng đắn nhưng thực ra là sai lầm

2. Tại sao định kiến vẫn tồn tại lâu dài dù đã cũ và sai lầm

Xã hội hiện đại với những định kiến cổ hủ vẫn còn tồn tại

Sự đa số luôn chiếm ưu thế và đẩy sự thiểu số vào tình trạng cô lập

Định kiến được coi là biểu trưng của đạo đức nhưng thực ra lại là sai lầm

Thường xuyên dùng định kiến để chỉ trích người khác không phải là hành động đúng đắn

3. Triết lý trong văn học cũng như triết lý trong cuộc sống vốn chứa đựng nhiều định kiến

Tôi muốn nhắc lại triết lý mà đại thi hào Nguyễn Du đã khai phá trong “Truyện Kiều” cách đây hàng trăm năm nhưng vẫn còn có ảnh hưởng đến ngày nay. Và triết lý này bắt đầu từ hai câu sau:

“Bắt phải thanh cao mới được thanh cao,

Cho thanh cao mới thật sự cao cả.”

Có lẽ đây là câu nói thể hiện sự đắng cay và khổ mệnh của nàng Kiều khi trải qua biết bao nhiêu sóng gió trong cuộc đời. Dù Kiều là một cô gái tài năng, biết viết thơ, có phẩm hạnh và đạo đức được Nguyễn Du miêu tả là tuyệt vời. Nhưng trong một xã hội phong kiến, những định kiến của người đời thường đặt ra và hạn chế thế giới của họ, thậm chí xác định bản thân họ. Sự thanh cao hay phong trần, không phải là quyết định của bản thân, không phải là sự phán xét của xã hội theo những tiêu chuẩn chung sao?

Đối với tôi, quan điểm này từ “Truyện Kiều” vẫn còn đúng cho đến ngày nay bởi vẫn tồn tại sức nặng của định kiến xã hội trong đánh giá và phán xử. Cuộc sống của chúng ta cũng gặp phải những thách thức tương tự như nàng Kiều. Chúng ta thường phải sống dưới sự đánh giá của người khác, tuân theo những tiêu chuẩn cũ mặc dù không muốn. Để đạt đến mức “thanh cao” mà Nguyễn Du đã mô tả từ hàng trăm năm trước, con người ngày nay thường bị giới hạn bởi những quy định đó. Mặc dù thời đại 4.0 đã đến, nhưng định kiến vẫn tồn tại và gây ra nhiều tổn thương trong xã hội. Tâm lý ích kỷ của mỗi cá nhân đã trở thành nơi dựa dẫm cho những quan điểm sai lầm. Có lẽ đã đến lúc mỗi người thay đổi - những người nắm giữ định kiến và phán xét người khác.

Vì vậy, tôi muốn đề xuất một triết lý cho cuộc sống hiện đại liên quan đến định kiến. Chúng ta cần phải vượt qua giới hạn của bản thân, phá vỡ bức tường trong tâm trí để đạt được sự hiểu biết thực sự, thay vì tự mãn với kiến thức hữu hình. Chúng ta cần chấp nhận những điều mới và thừa nhận những sai lầm nếu cần thiết, để có thể trải nghiệm những giá trị đích thực mà cuộc sống mang lại. Sự bảo thủ chỉ làm xã hội trở nên lạc hậu, và nếu mọi người đều giống nhau, cuộc sống sẽ trở nên nhàm chán. Hãy chấp nhận sự đa dạng từ người khác, và họ cũng sẽ chấp nhận sự đa dạng của bạn.

Đơn giản là đừng để định kiến làm mờ cái tôi lương thiện và hào hiệp trong bạn. Mặc dù định kiến vẫn tồn tại, nhưng nếu mỗi cá nhân thay đổi suy nghĩ và tiếp nhận quan điểm tích cực hơn, thì những quan điểm sai lầm sẽ dần bị loại bỏ. Cuộc chiến với định kiến không phải là điều dễ dàng, nhưng đôi khi, khi chúng ta mắc kẹt trong vòng xoáy đó, hãy nhớ những nguyên tắc mà chúng ta đã đề ra. Hãy tỉnh táo và tự giác mỗi ngày giữa hàng loạt những giả định truyền thống và luôn đấu tranh cho hạnh phúc của bản thân, dù có khó khăn đến đâu.

Những danh ngôn về định kiến có thể sẽ giúp bạn:

a) “Nhiều người tưởng họ đang suy nghĩ, trong khi họ thực ra chỉ đang tái sắp xếp lại định kiến của mình” - William James

b) Trong việc đối phó với người khác, hãy nhớ rằng bạn không đối phó với những sinh vật của lý trí, mà là những sinh vật đầy định kiến, được thúc đẩy bởi lòng kiêu hãnh và tính tự cao - Dale Carnegie

c) Một trong những trải nghiệm tuyệt vời và quý giá nhất mà chúng ta có trên thế giới này là khám phá ra những chân lý mới, và đứng sau đó là loại bỏ những thành kiến cũ - Friedrich II

d) Điều duy nhất được ghi chép vào lịch sử chính là định kiến hoặc sự thay đổi - Mark Twain

e) Việc từ bỏ thành kiến không bao giờ là quá muộn - Henry David Thoreau

f) Tôi thà trở thành một người gặp nhiều khó khăn hơn là trở thành một người đầy đủ những thành kiến - Jean Jacques Rousseau

g) Nửa cuộc đời của con người thông minh được sử dụng để loại bỏ những điều ngu ngốc, những định kiến và quan điểm sai lầm mà họ đã gặp phải trước đó - Jonathan Swift.

5. Tóm tắt

Giống như việc đấm vào một chiếc túi quần đầy cát, định kiến trong tâm trí mỗi người chỉ có thể giảm bớt nếu chúng ta dần dần làm cho cát trong túi chảy ra ngoài. Nếu chỉ tập trung vào việc đấm mạnh vào túi cát, áp lực bên trong túi sẽ tăng lên và người nào chứa đựng quá nhiều định kiến cũng sẽ phải chịu đựng nhiều điều không công bằng và đau khổ. Người tổn thương sẽ gây tổn thương cho người khác, vì chúng ta bị áp đặt định kiến từ người khác nên chúng ta cũng sẽ có hành vi tương tự với người khác, dẫn đến vòng luẩn quẩn của nỗi đau khổ. Tình trạng không hạnh phúc này chỉ có thể được khắc phục nếu mỗi người chúng ta mở rộng tư duy, thấu hiểu hơn trong lời nói và sống một cách khoan dung hơn. Hãy lan tỏa tình yêu thương thay vì định kiến và hãy khoan dung với chính mình.

Tác giả: Trần Nguyễn Phước Thông