Đoạn văn Chiến thắng Mtao Mxây từ Sử thi Đăm Săn

Chiến thắng Mtao Mxây là một phần trong Sử thi Đăm Săn - một tác phẩm văn học nổi tiếng của vùng Tây Nguyên. Các em học sinh lớp 10 sẽ được tìm hiểu về tác phẩm này trong chương trình Ngữ văn.

Hôm nay, Mytour gửi đến các bạn học sinh một tài liệu giới thiệu về đoạn văn này. Mời các bạn tham khảo để có thêm thông tin hữu ích.

Trận Chiến tại Nhà Mtao Mxây

Nghe trích đoạn Chiến thắng Mtao Mxây:

Nhà của Mtao Mxây được xây dựng tinh tế, với sàn hiên hình mặt trăng và cầu thang hình chim ngói. Đây là một ngôi nhà giàu có và đẹp đẽ. Cầu thang rộng rãi, mỗi bước điều có thể chứa đủ một chiếc chăn, người có thể đi lên và xuống mà không gặp chật chội.

Đăm Săn - Hỡi Mtao Mxây, hãy xuống đây! Ta thách ngươi đọ dao với ta đấy!

Mtao Mxây - Ta không xuống đâu, đám ơi. Tay ta đang ôm vợ, hai ta đều ở trên nhà này đấy.

Đăm Săn - Hỡi, Mtao Mxây! Hãy xuống đây! Nếu không, ta sẽ phá đôi sàn hiên và chẻ ra cầu thang của nhà ngươi, ta sẽ thiêu đốt nhà ngươi để xem!

Mtao Mxây - Chờ một chút, Đăm ơi! Để ta xuống trước. Đừng đâm ta khi ta đang đi xuống đấy, nghe chưa!

Đăm Săn - Tại sao ta lại đâm ngươi khi ngươi đang đi xuống chứ? Ngươi xem, con lợn nái của nhà ngươi ở dưới đất, ta cũng không đụng vào nữa đâu!

Mtao Mxây - Ta lo ngươi đâm ta khi ta đang xuống.

Đăm Săn - Tại sao ta lại đâm ngươi khi ngươi đang đi xuống? Ngươi xem, con trâu của nhà ngươi trong chuồng, ta cũng không đụng vào nữa đâu!

Thế là Mtao Mxây buộc phải ra ngoài. Hắn xuất hiện trước mọi người, với khiên tròn như đầu cú và gươm óng ánh như cầu vồng. Hình ảnh của hắn đầy uy quyền như một vị thần. Hắn mặc chiếc áo dày nút, đeo một cái khố sọc gấp, từ từ bước ra từ trong nhà, dáng đi do dự và đắn đo, giữa bầy người đông đúc như sương sớm.

Đăm Săn - Hỡi, Mtao Mxây! Ngươi múa trước đi, ơ diêng!

Mtao Mxây - Không, Đăm Săn ơi! Ngươi mới là người múa trước, ơ diêng! Ta như gà làng mới mọc cựa kliê, như gà rừng mới mọc cựa êchăm, chưa ai giẫm phải mà đã gãy mất cánh.

Đăm Săn - Ngươi hãy múa đi, ơ diêng!

Mtao Mxây rung khiên múa vỗn vẫy, làm hắn kêu lạch xạch như quả mướp khô. Hắn múa một mình, trong khi Đăm Săn im lặng không hề nhúc nhích.

Đăm Săn - Ngươi nhảy múa một mình, múa kêu lạch xạch như quả mướp khô. Miếng múa ấy, ngươi học từ đâu ra vậy? Ngươi múa chơi ấy phải không, diêng?

Mtao Mxây - Ta học từ cậu, từ bác, và từ thần Rồng.

Đăm Săn - Thế ư? Ta thì đâu có cậu mà học cậu, đâu có bác mà học bác! Chỉ có hai ta đây, ngươi múa đi xem nào!

Mtao Mxây - Ngươi không biết ta đã từng là một tướng dày dạn kinh nghiệm trong việc đánh bại đối thủ, bắt tù binh, và chinh phạt đất đai.

Đăm Săn - Vậy thì ngươi hãy xem ta đây!

Đăm Săn nhảy múa. Một lần chạy vượt qua một đồi, một lần lại vượt qua một đồi khác. Chàng chạy vun vút về phía đông, vun vút về phía tây. Mtao Mxây cũng chạy một cách lập lòe từ bãi tây sang bãi đông. Hắn vung dao chém, nhưng chỉ trúng một cái cháo cột trâu.

Đăm Săn - Sao ngươi lại chém vào cái cháo cột trâu? Còn chân của ta, ngươi muốn làm gì với nó?

Lúc này, Mtao Mxây yêu cầu Hơ Nhị quăng cho hắn một miếng trầu. Tuy nhiên, Đăm Săn đã chộp được miếng trầu đó. Chàng nhai trầu, sức mạnh của chàng tăng lên đáng kể.

Đăm Săn - Bây giờ, ngươi lại chạy à? Ta sẽ đuổi theo ngươi!

Đăm Săn lại nhảy múa. Chàng nhảy lên cao, gió thổi như cơn bão. Chàng nhảy xuống thấp, gió thổi như cơn lốc. Nhà cửa đổ sập. Cây cối gãy đổ. Khi chàng nhảy xuống thấp, tiếng vang của chiếc khiên đồng vọt lên. Khi chàng nhảy lên cao, tiếng vang của chiếc khiên kênh vọt lên. Khi chàng chạy nước kiệu, núi đá ba lần nứt toạc ra, ba đồi cỏ đổ sụp tung toé. Cây giáo thần, cây giáo chạm vào thân Mtao Mxây, đầy những linh hồn oan trái, nhằm vào đùi hắn. Dù trúng nhưng không thấm xuyên. Chàng đâm vào Mtao Mxây, nhưng hắn cũng không thể thấm xuyên.

Đến thời điểm này, Đăm Săn đã mệt mỏi. Chàng chạy và ngủ một cách lơ mơ, trong giấc mơ thấy ông trời.

Đăm Săn - Ôi chết mất thôi, ông ơi! Cháu đâm mãi mà không thể xuyên qua hắn!

Ông trời - Vậy sao, con? Đơn giản, con lấy một cái chày mòn ném vào vành tai hắn là được.

Đăm Săn tỉnh giấc, lấy ngay một cái chày mòn và ném trúng vành tai kẻ địch. Bộ giáp của Mtao Mxây ngay lập tức rơi ra. Mtao Mxây bỏ chạy. Hắn chạy quanh chuồng lợn, Đăm Săn phá hủy chuồng lợn. Hắn chạy quanh chuồng trâu, Đăm Săn phá hủy chuồng trâu. Cuối cùng, hắn ngã lăn ra trên đất.

Mtao Mxây - Ơ diêng, ơ diêng, để ta làm nghi lễ cầu phúc cho người ta một con trâu! Ta sẽ cúi ngữa cầu xin một con voi nữa.

Đăm Săn - Sao ngươi lại cúng trâu cầu phúc cho ta? Vợ ta ngươi đã cướp, đùi ta ngươi đã đâm rồi chứ sao?

Nói xong, Đăm Săn đâm phập một cái, cắt đầu Mtao Mxây và mang ra bêu ngoài đường.

Đăm Săn (nói với tôi tớ Mtao Mxây) - Ơ nghìn chim sẻ, ơ vạn chim ngói! Ơ tất cả tôi tớ bên này! Các ngươi có đi với ta không?

Chàng đập vào cửa một ngôi nhà.

Dân trong nhà – Không đi sao được! Tù trưởng của chúng tôi đã chết, lúa chúng tôi đã hỏng, chúng tôi còn ở với ai nữa?

Đăm Săn đập vào cửa, gõ vào cửa của tất cả các nhà trong làng.

Dân làng - Không thể rời đi được! Nhưng ông ơi, hãy đợi chúng tôi cho lợn ăn trước.

Đăm Săn lại đập vào cửa, gõ vào cửa của từng nhà trong làng.

Đăm Săn - Ôi tất cả dân làng này, các ông có muốn đi cùng ta không? Tù trưởng của các ông đã khuất, lúa của các ông đã hỏng. Ai chăn ngựa thì đi bắt ngựa! Ai nuôi voi thì đi bắt voi! Ai giữ trâu thì lùa trâu về!

Dân làng - Không thể rời đi được! Làng chúng tôi phía bắc đã mọc cỏ gấu, phía nam đã mọc cà hoang, người giàu cả làng giờ đã không còn nữa!

Đăm Săn - Ơ nghìn chim sẻ, ơ vạn chim ngói! Ơ tất cả tôi tớ bằng này! Chúng ta ra về nào!

Đoàn người đông như bầy kiến, đặc như bầy thiêu thân, ồn ào như bầy cà tong. Bà con xem, Đăm Săn nay càng giàu có, lời lẽ nhiều như chiêng vang. Tôi tớ mang về nhiều tài sản như ong mang nước, như vò vẽ mang hoa, như bầy trai gái cõng nước từ giếng về.

Họ đến ngoài làng, sau đó vào trong.

Đăm Săn - Ơ các con, hãy đi lấy rượu, bắt trâu! Rượu năm ché, trâu một con để cúng thần, cáo tổ tiên, cầu sức khỏe để đi đánh kẻ thù, bắt tù binh, xéo nát đất đai của một tù trưởng giàu có. Rượu bảy ché, trâu bảy con để dâng thần, cầu cho cuộc sống an lành, nỗi sợ hãi tan biến, lớn lên như dòng sông, cao lên như cây rừng, không ai sánh kịp. Hỡi anh em, hỡi bà con, hãy đến với ta! Chúng ta sẽ mở tiệc ăn mừng năm mới, ăn lợn, ăn trâu, đánh chiêng, đánh trống, đánh cồng hát cùng nhau cho vui, để tiếng hò reo vang khắp xóm, để voi đi lại không ngớt, dây chiêng không nghỉ trên sàn, thịt trâu, thịt bò treo trên nhà, chậu thau, ấu đồng tràn đầy không chỗ.

Tôi tớ - Đánh chiêng nào, ông?

Đăm Săn - Hãy đánh lên các chiêng có tiếng âm vang, những chiêng có tiếng đồng tiếng bạc! Từ những bộ trống quý, hãy lấy ra những vòng đồng reo lên! Hãy đánh lên tất cả để cây đòn ngạch dưới vỡ toác, cây xà ngang trên gãy nát, cho tiếng chiêng vang khắp nơi, khiến voi, tê giác trong rừng quên không cho con bú, ếch nhái dưới gầm sàn, kì nhông ngoài bãi phải ngừng kêu, tất cả đều ngày đêm lặng thinh để nghe tiếng chiêng ăn mừng năm mới vui vẻ của chúng ta vang lên.

Thế là, bà con xem, nhà Đăm Săn đông nghịt khách, tôi tớ chật ních cả nhà ngoài. Các khách tù trưởng đều từ xa đến. Còn Đăm Săn, bà con xem, chàng nằm trên võng, tóc thả trên sàn, hứng tóc chàng ở dưới đất là một nụ hoa nở rộ. Chàng mở tiệc ăn uống linh đình, thịt lợn, thịt trâu ăn không ngừng, thịt lợn ăn đến cháy đen hết ống le, thịt dê ăn đến cháy đen hết ống lồ ô, máu bò, máu trâu đọng đen khắp sàn hiên, dây cồng dây chiêng treo như mạng nhện, chỉ vàng, chỉ đỏ như hoa dăm piết. Cảnh đó, đời ông bà ông cậu xưa kia làm gì có!

Bà con xem, chàng Đăm Săn uống không biết say, ăn không biết no, chuyện trò không biết chán. Cả một vùng sảng khoái như nước. Lươn trong hang, giun trong bùn, rắn hổ, rắn mai đều chui lên nằm trên cao sưởi nắng. Ếch nhái dưới gầm nhà, kì nhông ngoài bãi thì kêu lên inh ỏi suốt ngày đêm. Các chàng trai đi lại ngực đụng ngực. Các cô gái đi lại vú đụng vú. Cảnh làng một tù trưởng nhà giàu trông sao mà vui thế! Rõ ràng là tù trưởng Đăm Săn đang giàu lên, chiêng lắm la nhiều. Rõ ràng là Đăm Săn có chiêng đống voi bầy, có bè bạn như nêm như xếp. Làm sao mà có được một tù trưởng, đầu đội khăn nhiễu, vai mang nải hoa, đánh đâu đập tan đó, vây đâu phá nát đó như chàng?

Vì vậy, danh tiếng lan tỏa khắp núi, tiếng vang đến thần, đông tây đâu đâu cũng nghe tới tiếng Đăm Săn. Từ khắp mọi miền, người ta khiêng rượu khiêng lợn đến. Cả miền Ê-đê Ê-ga đều ca ngợi Đăm Săn là một dũng tướng chắc chắn không lùi bước. Ngực quấn chéo một tấm mền chiến, mình khoác một tấm áo chiến, tai đeo nụ, sát bên mình nghênh ngang đủ loại vũ khí, đôi mắt lấp lánh như mắt chim ghẹo ăn hoa tre, chàng Đăm Săn hiện ra là một tù trưởng mới giàu lên, đang tràn đầy sức trai, tiếng tăm lừng lẫy. Bắp chân chàng to bằng cây xà ngang, bắp đùi chàng to bằng ống bồn, sức chàng ngang sức voi đực, hơi thở chàng ầm ầm tựa sấm dậy, chàng nằm sấp thì gãy rầm sàn, chàng nằm ngửa thì gãy xà dọc: Đăm Săn vốn đã ngang tàng từ trong bụng mẹ.

Tiệc tùng linh đình, ăn uống đông vui kéo dài suốt cả mùa khô. Đến đây, rượu đã nhạt, ché đã phai, ai ở đâu về đó, khách lần lượt ra về.

I. Sơ lược về thể loại sử thi

- Sử thi hoặc trường ca là thuật ngữ văn học để chỉ những tác phẩm theo thể tự sự, có nội dung chứa đựng những bức tranh toàn diện về cuộc sống của nhân dân với nhân vật chính là các anh hùng, dũng sĩ đại diện cho một cộng đồng nào đó.

- Các dân tộc thiểu số ở nước ta vẫn giữ được một kho tàng sử thi dân gian phong phú, có giá trị.

- Sử thi được chia thành hai loại:

• Sử thi thần thoại: Bao gồm Đẻ đất đẻ nước (Mường), Ẳm ệt luông (Thái), Cây nêu thần (Mnông)... kể về sự hình thành của thế giới và sự ra đời của muôn loài, sự hình thành của các dân tộc và các khu vực cư trú cổ đại của họ.
• Sử thi về anh hùng như Đăm Săn, Đăm Di, Xinh Nhã (Ê-đê), Đăm Noi (Ba-na)... kể về cuộc đời và thành tựu của các tù trưởng anh hùng.

II. Giới thiệu về Thành công trận chiến với Mtao Mxây

1. Nguồn gốc

Trích đoạn từ “Thành công trận chiến với Mtao Mxây” trong sử thi của Đăm Săn, kể về cuộc chiến của Đăm Săn với Mtao Mxây để cứu vợ.

2. Cấu trúc

Bao gồm 3 phần:

• Phần 1. Từ đầu đến “ cắt đầu Mtao Mxây đem bêu ngoài đường ”: Cuộc đấu của hai tù trưởng.
• Phần 2. Tiếp theo đến “ Họ đến bãi ngoài làng, rồi vào làng ”: Đăm Săn cùng đồng bọn trở về.
• Phần 3. Còn lại. Cảnh ăn mừng chiến thắng.

3. Tóm lược

Mtao Mxây ganh tỵ vì Đăm Săn có vợ đẹp nên quyết bắt cô. Hắn theo dõi, biết Đăm Săn đi vắng, cải trang thành khách đến nhà để bắt cô. Nghe vợ bị bắt, Đăm Săn về, đánh Mtao Mxây để cứu. Cuộc chiến dữ dội diễn ra. Rút kinh nghiệm từ tên Mtao Grư, Mtao Mxây mặc áo giáp, cầm khiên, không chịu chiến. Chỉ khi Đăm Săn đe doạ phá nhà, hắn mới ra giao chiến.

Mtao Mxây yếu đuối, kém cỏi, còn Đăm Săn mạnh mẽ, tài năng. Mtao Mxây bỏ chạy bị đâm nhưng áo giáp cứu. Đăm Săn thấy ông trời bày cách tiêu diệt kẻ ác, liền làm theo. Đăm Săn ném chày mòn vào vành tai Mtao Mxây, kết thúc cuộc đời hắn. Mtao Mxây cầu xin tha mạng, nhưng Đăm Săn từ chối, trừng trị kẻ đã cướp vợ của người khác. Chàng chiến thắng vẻ vang, danh tiếng rộng mở.

4. Nội dung

Đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” đã miêu tả hình ảnh của Đăm Săn - một người đàn ông trân trọng danh dự, yêu thương gia đình và quan trọng cuộc sống yên bình, thịnh vượng của dòng họ.

5. Nghệ thuật

Ngôn ngữ trang nghiêm, sử dụng hình ảnh phong phú, và nhịp điệu với các phép so sánh và tăng cường.

III. Dàn ý phân tích văn bản Chiến thắng Mtao Mxây

(I) Bắt đầu

Tổng quan về văn bản Chiến thắng Mtao Mxây.

(II) Phần chính

1. Cuộc đối đầu giữa hai anh hùng

a. Nguyên nhân của trận chiến

Đăm Săn thách thức Mtao Mxây do hắn đã cướp vợ của Đăm Săn, thể hiện Đăm Săn tôn trọng danh dự cá nhân và gia đình, và quan trọng sự đoàn kết của dòng họ.

b. Cuộc đối đầu giữa hai vị tù trưởng

* Tâm trạng của Đăm Săn và Mtao Mxây trước khi bắt đầu trận đấu:

- Đăm Săn quyết định: “Ta thách thức nhà ngươi, ta sẽ phá hủy nhà ngươi”, “ta sẽ chia nhà ngươi làm đôi”, “ta sẽ phá đổ cầu thang của nhà ngươi…”, “ta sẽ đốt cháy nhà của nhà ngươi”.

=> Tinh thần mạnh mẽ, tự tin, trung trực, gan dạ và quyết đoán.

- Mtao Mxây: “tay ta đang còn ôm vợ, hai chúng ta chưa đụng độ”, “ta lo sợ ngươi sẽ tấn công ta khi ta đang đi.”

=> Dã man nhưng nhát gan, yếu đuối, lưỡng lự trước kẻ thù.

* Trận đấu giữa Đăm Săn và Mtao Mxây:

- Hiệp đấu thứ nhất:

• Mtao Mxây: Múa khiên như chơi đùa, khiên kêu lách cách như quả dưa khô, bước đi cao thấp không đều, chạy khắp từ phía tây sang phía đông, tự cho mình là tướng thường đánh trăm trận, quen với việc xáo trộn thế giới => Mtao Mxây kém hiểu biết nhưng kiêu căng, tự phong.
• Đăm Săn: thách Mtao Mxây múa khiên trước, khi Mtao Mxây múa khiên Đăm Săn không hề dao động. Khi Đăm Săn múa “Một phát xốc tới, chàng vượt qua đồi cao. Một phát xốc tới nữa, chàng vượt qua đồi sâu. Chạy vun vút về phía đông, vun vút về phía tây.” => Thanh thản, bình tĩnh, tài ba và gan dạ.

- Hiệp đấu thứ hai: Đăm Săn nắm lấy miếng trầu mà Mtao Mxây bảo Hơ Nhị quăng cho, sức mạnh của chàng như được kích hoạt gấp nhiều lần, múa khiên càng mạnh mẽ, càng nhanh chóng, càng duyên dáng, “chàng múa lên cao, gió như cơn bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc…”. Đăm Săn đuổi theo Mtao Mxây, trúng nhưng không xuyên qua đầu. Miếng trầu không chỉ là phần thưởng dành cho Đăm Săn, mà còn là sức mạnh của cả cộng đồng, là tấm lòng trung thành của vợ. => Đăm Săn là người sở hữu sức mạnh phi thường và tài năng.

- Trận đấu thứ ba: Nhờ ý trời chỉ dạy, Đăm Săn đuổi theo và đánh bại Mtao Mxây. Ý trời là biểu tượng của công lý, sức mạnh trí tuệ của thượng đế, sự ưu ái rõ ràng đối với Đăm Săn và là sự khẳng định về công bằng thuộc về chàng. Đồng thời, chi tiết về ý trời cũng thể hiện mối quan hệ thân thiết, gắn bó sâu sắc giữa con người và thần linh.

=> Với cách miêu tả song hành, ngôn ngữ trang trọng, phong phú hình ảnh; kỹ thuật nghệ thuật phóng đại… đã làm cho chúng ta thấy Đăm Săn vượt trội hơn Mtao Mxây ở mọi phương diện, từ tài năng đến sức mạnh, từ phong độ đến phẩm chất. Chiến thắng của Đăm Săn làm nổi bật hình tượng, tầm vóc của anh hùng sử thi Đăm Săn.

2. Đăm Săn và các nô lệ trở về

- Cuộc trò chuyện giữa Đăm Săn và các nô lệ: Đăm Săn và các nô lệ đã trao đổi với nhau nhiều lần và mỗi lần đều mang đặc điểm khác biệt. Điều này thể hiện lòng kính phục, sự đồng lòng tuyệt đối và lòng trung thành của mọi người dành cho Đăm Săn.

- Ý nghĩa của cảnh Đăm Săn và các nô lệ trở về:

• Khát vọng cá nhân của anh hùng hòa quyền lợi của cộng đồng.
• Biểu hiện sự mến mộ, tôn kính của cộng đồng dành cho anh hùng. Đó là biểu hiện của ý chí thống nhất của cộng đồng Ê-đê.

⇒ Sự kính trọng và tình yêu mến của nhân dân dành cho anh hùng

3. Tiệc mừng chiến thắng

- Lời ra lệnh tổ chức tiệc: Sự tự hào, tự tin về sức mạnh và sự giàu có của bộ tộc.

- Sự mở tiệc với nhiều chiêng đánh: Phản ánh niềm vui chiến thắng và sự sung túc, giàu có, trang trọng cùng với vẻ đẹp tinh thần và vật chất của tù trưởng và toàn bộ bộ tộc.

- Cảnh nhà Đăm Săn: tiệc tùng hoành tráng, đông đúc khách mời, nhà cửa đầy ắp. Tác giả dân gian sử dụng kỹ thuật phóng đại, thể hiện tự hào về một dòng họ giàu có và sự đoàn kết, thống nhất của cả cộng đồng.

- Hình ảnh của Đăm Săn: Nằm trên chiếc võng, tóc buông thả, uống không biết say, ăn không biết no, chuyện trò không bao giờ ngừng, đôi mắt sáng long lanh, bắp chân to bằng xà ngang...

=> Hình ảnh của Đăm Săn trở thành trung tâm của bức tranh về chiến thắng. Được vẽ lên một cách mạnh mẽ, oai vệ, với vẻ lớn lao cả về thể chất, tầm vóc lẫn chiến công. Điều này thể hiện sự ngưỡng mộ, tôn trọng và tự hào của nhân dân với anh hùng của họ.

(III) Kết luận

Xác nhận giá trị của văn bản Chiến thắng Mtao Mxây.