Độc thoại nội tâm là hình thức phát ngôn mà nhân vật trò chuyện với chính mình, thể hiện rõ ràng diễn biến tâm lý và cảm xúc của họ trong quá trình tư duy liên tục. Đây là một kỹ thuật phổ biến trong văn học để mô phỏng nội tâm con người.
Lịch sử
Khái niệm độc thoại nội tâm (tiếng Pháp: monologue intérieur) lần đầu tiên được Alexandre Dumas và Théophile Gautier đưa vào sử dụng.
Văn học
Độc thoại nội tâm là cách truyền đạt ý tưởng và cảm xúc, đã được sử dụng từ thời cổ đại Hy Lạp và La Mã. Trong các vở kịch của Shakespeare, nó thường xuất hiện khi nhân vật ở một mình hoặc nhìn xa xăm, tự trò chuyện với chính mình.
Trong văn học tự sự của thời kỳ cận đại, độc thoại nội tâm được dùng để tạo kịch tính cho hoạt động tâm lý của nhân vật, thể hiện sự tự khám phá độc lập và chân thành của họ.
Một số tác giả đã thử nghiệm độc thoại nội tâm theo nhiều hướng khác nhau: Laurence Sterne đã xử lý độc thoại nội tâm một cách đáng kể. Hình thức và giới hạn của nó đã thay đổi theo sự phát triển của các khái niệm về đời sống và tâm lý. Lev Nikolayevich Tolstoy cũng đã cải tiến độc thoại nội tâm, tạo ra những dạng thức mới mà diễn tiến của chúng dường như không bị can thiệp bởi tác giả, giúp miêu tả cả ý thức lẫn vô thức của nhân vật.
Cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, các nhà văn đã tìm kiếm những khả năng mới của độc thoại nội tâm, làm nổi bật tính tự do và phi võ đoán của nó. Đầu thế kỷ 20, hình thức này trở nên hoàn toàn tùy tiện và được khai thác đến mức cực đoan, như trong các tác phẩm của Nam Cao với những sáng tác hiện thực phê phán như Chí Phèo.
- 150 thuật ngữ văn học, Lại Nguyên Ân biên soạn, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia, Hà Nội 1998, trang 127-129.