Trong sinh học, các chất độc là những chất có khả năng gây hại, bệnh tật hoặc tử vong cho sinh vật, thường thông qua các phản ứng hóa học hoặc hoạt tính khác ở mức phân tử, khi một lượng nhất định được hấp thụ. Paracelsus, người sáng lập ngành độc học, từng nói: 'Mọi thứ đều có thể trở thành độc, và chỉ có liều lượng mới quyết định điều đó.'
Những dấu mốc lịch sử
Trong suốt lịch sử, con người đã sử dụng chất độc một cách có ý thức để thực hiện các hành động như giết người, kiểm soát dịch bệnh, tự sát và hành quyết. Chất độc đã được đưa vào cơ thể qua nhiều cách: uống, hít thở như carbon monoxide hoặc hydro cyanua, hoặc tiêm. Tác dụng gây chết của chất độc thường được gắn liền với sức mạnh huyền bí của nó; ví dụ như chất độc gu của Trung Quốc. Ngoài ra, chất độc còn được áp dụng trong chiến tranh thuốc súng. Một ví dụ là văn bản thế kỷ 14 của Gương rồng lửa do Jiao Yu viết, đã mô tả việc sử dụng hỗn hợp thuốc súng độc hại trong bom lựu đạn gang.
Trong khi arsenic là một chất độc tự nhiên trong môi trường, dạng tinh chế của nó từng được gọi là bột thừa kế. Ở châu Âu thời Trung cổ, các vị vua thường sử dụng người nếm thức ăn để ngăn chặn âm mưu ám sát, trong bối cảnh phát triển của nghề thuốc.
Các thuật ngữ và phân biệt
Một số chất độc cũng được coi là độc tố, thường là những chất sinh ra từ tự nhiên, như các protein do vi khuẩn gây bệnh uốn ván và ngộ độc thực phẩm. Tuy nhiên, sự phân biệt giữa hai thuật ngữ này thường không được tuân thủ, ngay cả giữa các nhà khoa học.
Ngành y học và động vật học
Một độc tố thường được phân biệt với nọc độc.
Độc tố
Các chất độc được hình thành qua một số quá trình sinh học tự nhiên. Một sinh vật có thể chứa cả nọc độc và chất độc, cả hai đều có thể gây hại cho cơ thể.
Nọc độc
Trong tiếng Anh được gọi là venom. Bao gồm các độc tố từ động vật, được phóng ra khi sinh vật cắn hoặc chích, gây ảnh hưởng qua da. Các sinh vật có nọc độc thường sử dụng chất độc để tự vệ. Một số loài chứa nọc độc gồm: 1. Sứa hộp (lớp Cubozoa), 2. Rắn hổ mang chúa (King Cobra), 3. Bạch tuộc nhẫn xanh, 4. Ốc sên Marbled Cone, 5. Cá đá (Stone Fish), 6. Bọ cạp Death Stalker, 7. Rắn Taipan Inland, 8. Nhện Phoneutria.
Chất độc
Trong tiếng Anh được gọi là poison. Thường được định nghĩa là những chất được hấp thụ qua các màng biểu mô như da hoặc ruột. Theo cách hiểu thông thường, một chất độc là thứ gây hại khi bị nuốt phải hoặc tiếp xúc. Một số loài động vật có chứa chất độc gồm: 1. Ếch phi tiêu độc (Poison Dart Frog), 2. Họ cá nóc.
Ngành hóa học và vật lý
Một chất độc là một chất có khả năng cản trở hoặc ức chế một phản ứng, chẳng hạn như bằng cách liên kết với một chất xúc tác.