Buzz
Mỗi thể loại đều mang một đặc điểm riêng và đều có tác phẩm thành công. Văn chính luận có Tuyên ngôn Độc lập, truyện ký có Vi hành, thơ ca có Nhật ký trong tù. Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến việc viết sao cho phù hợp với đối tượng người đọc. Do đó, tác phẩm của ông không chỉ là những tác phẩm nghệ thuật mà còn có một sức mạnh chiến đấu mạnh mẽ, đã đóng vai trò như một vũ khí trong cuộc chiến cho sự giải phóng dân tộc.
2. Vi hành là một tác phẩm truyện ngắn xuất sắc của Hồ Chí Minh, được viết bằng tiếng Pháp và được đăng trên báo Nhân đạo – một cơ quan của Đảng Cộng sản Pháp – vào ngày 19 - 2 - 1923. Trong tác phẩm này, Hồ Chí Minh sử dụng phong cách viết hiện thực, phê phán trào phúng, rất phù hợp với sở thích của độc giả Pháp. Tác phẩm được đăng vào thời điểm vua Khải Định được chính phủ Pháp đưa ra dự cuộc đấu xảo thuộc địa tổ chức ở Mác-xây. Mục đích của tác phẩm là mạnh mẽ, không chỉ để cho người dân Pháp và thế giới thấy rõ sự vô dụng của Khải Định, một vị vua bù nhìn, ngu dốt, không phải là người đại diện chân chính cho nhân dân Việt Nam, mà còn để phơi bày bộ mặt xảo trá của những kẻ thực dân.
3. Đọc chậm và sử dụng giọng kể chuyện, để phân biệt lời thoại và thể hiện thái độ châm biếm, đả kích.
II - Kiến thức cơ bản
Vi hành là một truyện ngắn xuất sắc trong bộ sưu tập Truyện và kí của Nguyễn ái Quốc. Viết Vi hành, tác giả muốn chỉ trích vua Khải Định, khi ông sang Pháp tham gia cuộc thi đấu xảo thuộc địa và chỉ trích chính phủ thực dân Pháp, lên án trực tiếp bản chất xấu xa của chế độ thực dân Pháp ở các nước thuộc địa.
Truyện ngắn Vi hành mô tả chuyến đi “mẫu quốc” của vua Khải Định với mục đích ca ngợi giả thầy, lừa dối nhân dân và thực hiện những hành động tiêu cực khác. Mục đích làm sáng tỏ bản chất xấu xa và chỉ trích toàn diện vua Khải Định, đã đặt Nguyễn ái Quốc vào tình thế khó khăn, phải làm sao để mô tả trực tiếp và đảm bảo tính thuyết phục khách quan. Nếu Nguyễn ái Quốc công khai chỉ trích Khải Định, thì đó lại là quan điểm của người Việt Nam yêu nước về vị vua bị kiểm soát bởi người Pháp, và vì thế câu chuyện sẽ không còn thuyết phục khách quan, mất đi sức hấp dẫn. Đối mặt với những khó khăn như vậy, Nguyễn ái Quốc đã sáng tạo ra các tình huống độc đáo và sử dụng nhiều kỹ thuật nghệ thuật đặc biệt để “vượt qua tình thế” (như lời của Nguyễn Đăng Mạnh) một cách khéo léo, nhưng câu chuyện vẫn giữ được sức chỉ trích mạnh mẽ và không mất đi sự hấp dẫn của nó.
Đầu tiên, tác giả đã tạo ra một tình huống nhầm lẫn độc đáo và hấp dẫn: Hai thanh niên Pháp đã nhầm lẫn rằng tác giả là vua Khải Định đang đi du lịch. Chính tình huống nhầm lẫn này đã giúp tác giả phê phán vua Khải Định một cách châm biếm, mỉa mai. Những nhận xét này không chỉ chân thực mà còn đảm bảo tính khách quan, vì chúng là quan điểm về Khải Định từ người dân Pháp, không phải từ tác giả.
Thông qua cuộc trò chuyện của hai người Pháp trên tàu điện ngầm, độc giả có thể hình dung một cách toàn diện về vua Khải Định.
Điều mà độc giả có thể nhận thấy ngay qua lời của đôi nam nữ thanh niên Pháp là vẻ ngoại hình của Khải Định. Vẻ ngoại hình độc đáo của Khải Định khi y xuất hiện ở Pháp, nơi không còn vua chúa, đã khiến y trở nên lố bịch, nhố nhăng dưới sự chú ý của người Pháp. Y có vẻ ngoại hình rất đặc biệt với “cái mũi tẹt, đôi mắt xếch, mặt bụng như vỏ chanh”, “đầu quấn khăn, ngón tay đeo đầy nhẫn. Hơn nữa, với bộ dạng như một kẻ lúng túng mắc tóc cùng với bộ đồ lụa và hạt cườm, Khải Định thực sự trở thành một gã hề, một con rối.”
Không chỉ vậy, đôi nam nữ thanh niên Pháp còn so sánh Khải Định với các trò ở đấu xảo “một cách vui vẻ”, “phải trả tiền để xem”, “hôm nay có mất tiền nào để xem vua ở đâu đâu ?”, và họ còn nghĩ rằng các nhà hát, đặc biệt là nhà hát múa rối, có ý định thuê y. Đây là một so sánh hài hước và kịch tính.
Từ đó, độc giả có thể thấy được sự miêu tả, phê phán tài tình của tác giả đối với Khải Định, y hiện lên dưới nhiều góc độ, nhiều khía cạnh qua lời văn châm biếm, mỉa mai nhẹ nhàng của tác giả. Hình ảnh của một vị vua cuối cùng chỉ là một trò giải trí rẻ tiền (đối với người Pháp) không khác gì.
Câu chuyện về vi hành của Khải Định không chỉ dừng lại ở đó, tác giả còn phơi bày mục đích của chuyến đi của y.
Vi hành trước đây là hành động cao quý của vua chúa, nhưng chuyến vi hành của Khải Định thì sao? Thực ra, đây là một chuyến đi lén lút, âm muội và tiêu tốn tiền để phục vụ mục đích xấu xa. Tác giả đặt ra hàng loạt câu hỏi mỉa mai để chỉ trích Khải Định: “Liệu ông muốn biết dân Pháp, dưới sự cai trị của ông, có được sung sướng, uống rượu và hút thuốc phiện như dân Nam, dưới trị vì của ông, hay không ? [...] Hay là, sau khi thất bại, ông muốn trải nghiệm cuộc sống của các công tử nhỏ ?”
Vi hành, ngoài mục đích chỉ trích một đối tượng cụ thể, là Khải Định, còn lên án những người Pháp (những người tự cho mình là văn minh, khai hoá) và những chính sách, chế độ của thực dân Pháp.
Đầu tiên là người Pháp, đặc biệt là đôi nam nữ thanh niên Pháp, họ tự xem mình là người “khai hoá”, nhưng thực tế họ là những người sống bè phái, tầm thường và có lòng kì thị chủng tộc.
Thứ hai, tác giả chỉ trích chính sách cai trị tàn ác của thực dân Pháp ở thuộc địa: Sử dụng rượu và thuốc phiện để gieo rắc sự độc hại và làm suy yếu dân tộc.
Ngoài ra, tác giả cũng phơi bày chế độ mật thám của Pháp và chính sách của thực dân Pháp. Thậm chí, chính phủ Pháp cũng đã nhầm lẫn, dẫn đến việc theo dõi tất cả những người có da vàng và tiếp đón họ như thượng khách, một cách “kín đáo, vô cảm và vô trách nhiệm”. Ngay cả tác giả cũng bị đối xử như vậy: “Có thể nói rằng họ lươn lẹo như gai với tôi, dính chặt bên tôi như hình với bóng. Thật sự, họ phát cuồng nếu tôi mất một lúc chẳng qua!”.
Vi hành, ngoài việc tạo ra tình huống nhầm lẫn độc đáo và thú vị, còn là một truyện ngắn mang giá trị nghệ thuật, bởi tác giả sử dụng hình thức viết thư. Bằng cách này, tác giả đã dẫn dắt câu chuyện một cách thông minh, hóm hỉnh và tài tình. Tất cả những tình tiết, những câu chuyện dường như không liên quan được thể hiện qua hình thức một bức thư gửi cho cô em họ (có lẽ cũng là hư cấu), khiến cho câu chuyện trở nên sống động và hấp dẫn hơn với người đọc.
Ngoài ra, việc sử dụng hình thức viết thư cũng giúp tác giả dễ dàng chuyển đổi cảnh, thời gian và không gian một cách linh hoạt, từ nhà ga xe điện đến trường đua ngựa và thậm chí là trên đường phố... Đặc biệt, tác giả cũng khéo léo đả kích, châm biếm nhiều đối tượng khác, bao gồm cả bọn cướp nước xảo trá như thực dân Pháp.
Hình thức viết thư cũng tạo ra tính đa giọng điệu cho tác phẩm và mang lại tiếng cười với nhiều sắc điệu khác nhau, từ giọng điệu giễu cợt sắc bén, phê phán đả kích đến giọng điệu trữ tình, tự sự, làm nên sự hấp dẫn cho độc giả.
Một điều đáng chú ý là đằng sau sự vui vẻ, đằng sau tiếng cười giễu cợt, chúng ta còn thấy tác giả (tôi) với bản lĩnh kiên cường, tình cảm và nỗi đau trước cảnh nước mất nhà tan, dân chúng lầm than, nô lệ.
Tóm lại, bằng tài năng, trí tuệ và bút pháp trào phúng, tác giả đã phê phán, đả kích tận gốc bộ mặt thật của vua bù nhìn Khải Định và vạch trần bộ mặt thật xảo trá của chế độ thực dân Pháp. Vi hành thực sự là một tác phẩm xuất sắc viết về sự chống đối chế độ thực dân phong kiến trong văn học thế kỷ XX.
III - Mối quan hệ
Chuyến đi của tôi
