Đời Trẻ - Phần 3: Khó Khăn Trong Việc Xác Định Định Hướng

Trong thời gian học trung học phổ thông, nhiều lần tôi nghe những người xung quanh chia sẻ về sự bối rối khi không biết chọn ngành học và trường đại học nào. Lo lắng về tương lai không rõ ràng ấy cũng đến với tôi, nhưng theo một cách phức tạp hơn. Tôi tự tưởng tượng ra nhiều con đường khác nhau, từ việc làm gì trong 4 năm đại học, đến lo lắng cho cuộc sống của bản thân ở tuổi 30 sẽ như thế nào. Sự lo lắng về tương lai xa xôi này đã kéo tôi ra khỏi hiện tại. Đó vừa là kết quả, vừa là nguyên nhân góp phần đẩy tôi vào tình trạng trầm cảm. Bạn có thể đọc thêm về cách tôi đối mặt với trầm cảm của mình tại đây.

Lí Do Mất Hướng

Thời gian dịch bệnh vừa qua cho tôi nhiều thời gian rảnh rỗi hơn để lướt mạng xã hội, đặc biệt là xem các video trên Youtube. Tôi bắt gặp và hấp thụ rất nhiều thông tin về việc phát triển bản thân, phong cách sống,… Vốn dĩ cũng là người khá cầu tiến, do đó, cùng với sự tò mò ấy, tôi đã bắt đầu mơ tưởng về cuộc sống khi trưởng thành, tiếp tục nghe thêm nhiều câu chuyện và tìm hiểu các phương pháp để thiết kế cuộc sống được chia sẻ trên mạng xã hội. Từ đó, những câu hỏi về tương lai xa xôi dần xuất hiện trong đầu tôi như: nên học gì trong 4 năm đại học, có nên thử sức với nghề tay trái, làm sao để đến tuổi 30 có đủ tiền mua nhà và xe riêng,… Không chỉ thế, tôi còn đề ra nhiều kế hoạch A, B, C khác nhau để so sánh xem con đường nào là tốt nhất. Tuy nhiên, do kinh nghiệm sống còn quá ít để tự mình đưa ra câu trả lời, tôi bị mắc kẹt trong một vòng tuần hoàn của việc liên tục cân nhắc những vấn đề trên, như đang đứng trước một ngã ba đường mà không biết mình đang làm gì và đi về đâu.

Bây giờ, khi kỹ năng quản lý bản thân của tôi đã trở nên thành thạo hơn, tôi nhận ra có thể vượt qua giai đoạn khó khăn trong việc xác định hướng sớm hơn nếu biết đến hai khía cạnh sau:

Thứ nhất, Lý Thuyết 'Vòng Tròn Quan Tâm và Ảnh Hưởng'

Thuyết về 'Vòng tròn quan tâm và ảnh hưởng' thể hiện mối quan tâm trong cuộc sống con người dưới dạng ba vòng tròn khép kín nhau như hình minh họa dưới đây.

Hình ảnh minh họa cho lý thuyết 'Vòng tròn quan tâm và ảnh hưởng'

Theo tôi, sắp xếp một vấn đề vào một trong ba vòng tròn trên sẽ thay đổi tùy thuộc vào người và giai đoạn cuộc đời. Sự hiểu biết về lý thuyết này giúp quản lý các quan tâm, từ bỏ những điều không thể đạt được để tạo cảm giác thoải mái và an yên hơn.

Tôi cho rằng việc lập kế hoạch cho tương lai thuộc về vòng tròn ảnh hưởng, vì nó hướng dẫn cho một tương lai tốt đẹp, nhưng đối với bản thân tôi, ý thức tôi chủ yếu nằm trong vòng tròn quan tâm, lo lắng về việc kiểm soát tương lai mà tôi không biết nó sẽ ra sao. Kế hoạch hôm nay có thể hoàn hảo, nhưng vài tháng hoặc một năm nữa, khi thế giới quan thay đổi, kế hoạch đó có thể không còn phù hợp.

Thứ hai, hiệu ứng Dunning-Kruger

Hiệu ứng Dunning-Kruger là một loại thiên kiến nhận thức khiến mọi người đánh giá khả năng hoặc hiểu biết của họ cao hơn thực tế, được mô tả như hình minh họa dưới đây.

Hình ảnh minh họa cho hiệu ứng Dunning-Kruger

• Một người tự tin về 0 nếu không có kiến thức nào về vấn đề đang thảo luận.

• Ở giai đoạn tiếp theo gọi là “Đỉnh của Đỉnh Núi Ngốc” (tạm dịch: đỉnh điểm thiếu hiểu biết), khi chỉ biết một ít kiến thức, sự tự tin của họ tăng lên rất cao.

• Tuy nhiên, khi họ tìm hiểu sâu hơn, họ nhận ra sự nhỏ bé của bản thân và từ từ mất đi sự tự tin. Giai đoạn này được gọi là “Thung Lũng của Tuyệt Vọng” (tạm dịch: thung lũng thất vọng). 

• Nếu vẫn kiên trì học hỏi để vượt qua giai đoạn khó khăn, năng lực và sự tự tin sẽ dần phục hồi trong giai đoạn Dốc Nghiêng Khai Sáng.

• Và cuối cùng, khi đã hiểu biết sâu sắc về lĩnh vực đó, sự tự tin sẽ được duy trì vững chắc ở giai đoạn Cao Nguyên Bền Vững.
• Trước đại dịch, suy nghĩ của tôi về tương lai chỉ đơn giản là tốt nghiệp đại học rồi tìm việc, không có gì để lo lắng. Nhưng trong khủng hoảng, tôi dần nhận thức thêm về cuộc sống người lớn. Tuy nhiên, tôi luôn tự mình giải quyết vấn đề với kiến thức hạn hẹp, nên tôi luôn bế tắc.

TRỊ MẤT HƯỚNG: MENTORING

Cuối cùng, vấn đề chính đến từ việc tôi quá nhiều áp đặt nằm ngoài khả năng của mình. Vì vậy, tôi nghĩ cần tìm sự hỗ trợ từ bên ngoài, từ một người trưởng thành có kinh nghiệm để định hướng lại, như một lực đẩy chống lại khủng hoảng đó.

Tôi tham gia dự án mentoring và được kết nối với một mentor trung niên trong lĩnh vực quan tâm. Sau vài buổi trò chuyện, mỗi buổi từ 1-2 tiếng, những vấn đề của tôi dần được giải quyết, làm tôi thoải mái hơn. Nếu khi buồn bã hay căng thẳng, chúng ta thường tìm đến các chuyên gia tâm lý, mentoring cũng là phương pháp hiệu quả để đối phó với khủng hoảng định hướng. Điều này là do hai lý do sau:

• Niềm tin: Mentor thường là người có chuyên môn và kinh nghiệm trong lĩnh vực của mình, tạo cho tôi cảm giác an toàn khi xác nhận thông tin.

• Mình giải quyết vấn đề chính xác, không sợ bị phê phán. Mình dễ dàng đặt câu hỏi và diễn đạt suy nghĩ của mình. Qua đó, mình nhận được câu trả lời giúp mình hiểu rõ hơn về tương lai, không còn mơ hồ như trước. Quan trọng hơn, qua cuộc trò chuyện, mình cảm thấy được anh mentor hiểu mình, giúp mình nhận ra và thay đổi những suy nghĩ không phù hợp hiện tại.

Quá trình hướng dẫn giúp mở rộng kiến thức và tầm nhìn, vượt qua giai đoạn thất vọng và tiến đến giai đoạn hiểu biết sâu hơn, giống như hiệu ứng Dunning Kruger. Hiện tại, mình đã tự tin hơn, có thể biết mình là ai, mình đang ở đâu và cần làm gì.

Kết luận

Quay lại câu chuyện ban đầu, mình trải qua giai đoạn khó khăn trong việc định hướng riêng và trải qua khủng hoảng tuổi 25 nói chung, vốn có nguyên nhân từ việc biết nhiều hơn về việc phát triển bản thân, nhưng lại chưa đủ. Đôi khi, mình tự trách mình, nhưng thà không biết cũng tốt hơn. Tuy nhiên, nếu nhìn từ một góc độ khác, khủng hoảng tuổi 25 tạo ra cơ hội để khám phá bản thân và rèn luyện kỹ năng quản lý bản thân. Vì thế, dù hiện tại có nhiều lý do để lo lắng, mình vẫn cảm thấy yên bình và thoải mái. Mình biết ơn và tận hưởng cuộc sống mỗi ngày.

Bạn có thể xem thêm về quá trình của mình trong chuỗi bài viết về khủng hoảng tuổi 25 cũng như các chủ đề khác tại đây nhé!