Buzz
1. Dòng biển là gì?
Dòng biển, hay còn gọi là hải lưu, là sự chuyển động liên tục của nước biển từ những khu vực khác nhau trong đại dương trên Trái Đất. Gió là nguyên nhân chính gây ra dòng biển. Các gió thổi đều đặn như gió Mậu dịch hay gió Tây ôn đới tạo ra các dòng biển trong đại dương. Sự khác biệt về nhiệt độ, độ mặn và tỉ trọng giữa các khối nước biển dẫn đến sự hình thành các dòng biển đa dạng.
Các dòng biển (hải lưu) có thể di chuyển hàng nghìn km và đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh khí hậu lục địa, đặc biệt ở các vùng ven biển. Ví dụ, quần đảo Hawaii có khí hậu cận nhiệt đới mát mẻ hơn so với các khu vực cùng vĩ độ nhờ sự ảnh hưởng của dòng hảo lưu California.
Dòng biển bề mặt chủ yếu di chuyển nhờ gió; ở bán cầu bắc, chúng thường di chuyển theo hình xoắn ốc cùng chiều kim đồng hồ, trong khi ở bán cầu nam thì ngược lại do hiệu ứng Coriolis. Tuy nhiên, hiệu ứng xoắn ốc Ekman có thể làm cho dòng chảy tạo ra một góc so với hướng gió.
Các dòng biển sâu được điều khiển bởi sự chênh lệch về nhiệt độ và mật độ. Một số dòng hải lưu sâu nằm dưới đáy đại dương, được gọi là 'băng tải đại dương' vì chúng luân chuyển nhiệt muối. Do nằm sâu dưới đáy biển, chúng rất khó phát hiện, nên còn được gọi là các con sông ngầm. Những dòng chảy này đóng vai trò quan trọng trong việc phân tán và di cư của sinh vật, cũng như ảnh hưởng đến tuần hoàn nước, độ muối, và nhiệt độ trong đại dương, từ đó ảnh hưởng đến khí hậu toàn cầu, đặc biệt là các quốc gia ven biển.
2. Dòng biển nóng và dòng biển lạnh
Trên thế giới có hai loại dòng biển: dòng biển nóng và dòng biển lạnh. Dòng biển lạnh hình thành khi nước từ vùng biển lạnh chảy vào vùng biển nóng và có nhiệt độ thấp hơn môi trường xung quanh. Ngược lại, dòng biển nóng xảy ra khi nước từ vùng biển nóng chảy vào vùng biển lạnh, làm tăng nhiệt độ so với môi trường xung quanh.
Các dòng biển nóng chủ yếu xuất hiện gần xích đạo, di chuyển theo hướng tây và chuyển hướng về cực khi gặp lục địa. Các dòng biển lạnh thường nằm gần bờ đông của đại dương, từ vĩ độ trung bình 30 - 40° chảy về hướng xích đạo, hòa quyện với các dòng biển nóng để tạo thành vòng hoàn lưu trên biển.
Tại Bắc bán cầu, các dòng hải lưu di chuyển theo hướng kim đồng hồ, trong khi tại Nam bán cầu, chúng chảy ngược lại. Ngoài ra, tại Bắc bán cầu còn có các dòng biển lạnh xuất phát từ vùng cực, di chuyển dọc theo bờ tây các đại dương hướng về xích đạo. Ở những khu vực có gió mùa, các dòng hải lưu thay đổi hướng theo gió. Các dòng biển nóng và lạnh thường chảy đối xứng qua hai bờ đại dương.
Dòng biển có ảnh hưởng lớn đến khí hậu vì chúng có khả năng truyền nhiệt từ nước biển tới không khí. Các dòng biển nóng và lạnh giúp điều chỉnh sự chênh lệch nhiệt độ giữa các vĩ độ thấp và cao. Các vùng ven biển nơi dòng biển nóng đi qua có sự bốc hơi nước cao, dẫn đến lượng mưa lớn. Ngược lại, nơi có dòng biển lạnh, nước bốc hơi ít, làm giảm lượng mưa. Chúng cũng ảnh hưởng đến độ ẩm, sinh vật biển, và cung cấp thức ăn cho hải sản qua việc vận chuyển sinh vật phù du, làm cho các khu vực này thuận lợi cho ngư dân.
So sánh giữa dòng biển nóng và dòng biển lạnh
- Giống nhau: Cả hai loại dòng biển này đều được hình thành bởi các loại gió như gió Tín phong và gió Tây ôn đới.
- Khác nhau:
Khi nước biển từ vùng lạnh di chuyển vào vùng biển nóng, nhiệt độ của nó sẽ thấp hơn so với môi trường xung quanh, được gọi là dòng biển lạnh (hải lưu lạnh). Ngược lại, dòng biển nóng (hải lưu nóng) là khi nước từ vùng nóng chảy vào vùng lạnh, làm tăng nhiệt độ tại đó so với môi trường xung quanh.
Dòng biển lạnh thường xuất hiện ở các khu vực gần bờ đông đại dương, từ vĩ độ trung bình 30 - 40 độ chảy về hướng xích đạo. Dòng biển nóng chủ yếu nằm ở hai bên xích đạo, chảy theo hướng tây và gặp lục địa thì chuyển hướng về cực.
Khí hậu tại vùng ven biển nơi dòng biển lạnh chảy qua thường sẽ lạnh, khô và ít mưa. Ngược lại, vùng ven biển nơi dòng biển nóng đi qua sẽ có khí hậu ẩm ướt và mưa nhiều.
Hướng chảy của các dòng biển
Vị trí và hướng chảy của các dòng biển ở nửa cầu Bắc
- Tại Đại Tây Dương:
+ Dòng biển lạnh Gron-len di chuyển từ vùng cực Bắc xuống chí tuyến
+ Dòng biển nóng Gơn-xrim chảy từ chí tuyến Bắc lên Bắc Âu và Mỹ
+ Dòng biển nóng Guy-an di chuyển từ Bắc xích đạo lên vĩ độ 30B
- Tại Thái Bình Dương:
+ Dòng biển lạnh California di chuyển từ vĩ độ 40B về phía xích đạo
+ Dòng biển nóng Cư-rô-si-ô chảy từ xích đạo lên hướng Đông Bắc
+ Dòng biển nóng Alaska di chuyển từ xích đạo lên hướng Tây Bắc
Vị trí và hướng chảy của các dòng biển nóng và lạnh ở nửa cầu Nam
- Tại Đại Tây Dương:
+ Dòng biển lạnh Ben-ghê-la di chuyển từ phía Nam lên gần xích đạo
+ Dòng biển nóng Braxin chảy từ xích đạo hướng về phía Nam
- Tại Thái Bình Dương
+ Dòng biển lạnh Pê-ru di chuyển từ phía Nam lên gần xích đạo
+ Dòng biển nóng Đông Úc chảy từ xích đạo về hướng Đông Nam
So sánh và nhận xét:
- Các dòng biển lạnh ở cả hai bán cầu bắt đầu từ các vùng vĩ độ cao và di chuyển về phía vĩ độ thấp. Tại Bắc bán cầu, dòng biển lạnh khởi nguồn từ cực, rồi dọc theo bờ Tây các đại dương hướng về xích đạo.
- Hầu hết các dòng biển nóng ở hai bán cầu bắt đầu từ các vùng vĩ độ thấp, sau đó chảy về phía Tây và khi gặp lục địa thì đổi hướng lên vùng vĩ độ cao.
- Khi dòng biển nóng và lạnh giao nhau, chúng sẽ kết hợp tạo thành vòng hoàn lưu ở mỗi bán cầu.
- Dòng biển nóng và lạnh thường đối xứng qua các bờ đại dương.
- Ở những khu vực có gió mùa, hướng chảy của dòng biển sẽ thay đổi theo mùa.
Qua bài viết, chúng ta đã tìm hiểu thêm về các dòng biển, bao gồm dòng biển nóng và lạnh, cùng sự khác biệt giữa chúng. Dưới đây là câu hỏi để kiểm tra và củng cố kiến thức đã học.
5. Dòng biển nóng hay lạnh phụ thuộc vào yếu tố nào?
A. Nhiệt độ không khí nơi dòng biển đi qua
B. Sự biến đổi nhiệt độ nước biển theo mùa
C. Nhiệt độ của nước trong dòng biển so với nhiệt độ của nước biển xung quanh
D. Sự đóng băng hoặc tan chảy của nước biển xung quanh.
Đáp án: Dòng biển nóng hay lạnh phụ thuộc vào nhiệt độ không khí nơi dòng biển chảy qua. Khi dòng biển nóng đi qua, nước biển dễ bốc hơi, hình thành mây và gây mưa cho các khu vực gần đó, dẫn đến khí hậu ẩm ướt và nhiều mưa. Vậy đáp án chính xác cho câu hỏi trên là đáp án A.
Hy vọng bài viết của Mytour đã mang lại thông tin hữu ích cho quý bạn đọc. Xin chân thành cảm ơn!
