'Đông Dương': Một Nền Thuộc Địa Rối Rắm, Giai Đoạn 1858 – 1495

Dựa trên các tư liệu, tác phẩm và các công trình cũ-mới, cuốn sách “Đông Dương: Một nền thuộc địa rối rắm giai đoạn 1858-1954” của hai tác giả Pierre Brocheux & Daniel Hémery đã đem lại cái nhìn tổng quan về tiến trình lịch sử mà Đông Dương đã trải qua từ khi được người Pháp lập nên ở nửa sau thế kỷ XIX cho đến cuộc khủng hoảng cuối cùng trong những năm 1945-1954. Tác phẩm này, đã được cập nhật đầy đủ từ lần xuất bản đầu tiên năm 1994, đã đưa ra những ý kiến mới mẻ và đặt câu hỏi lịch sử về một khu vực văn minh có tầm quan trọng không thể đo đếm trong vận mệnh của thế giới.

“Đông Dương: Một nền thuộc địa rối rắm giai đoạn 1858-1954” nói về những rắc rối trong xung đột và trong mối quan hệ giữa thực dân và dân bị thống trị. Nó đặt ra vấn đề về quá trình đô hộ của Pháp trên bán đảo, cũng như cấu trúc và hoạt động của hệ thống quyền lực và hệ thống khai thác kinh tế, sự rạn nứt trong xã hội thuộc địa và các xã hội bị thống trị, động lực không cân bằng của phong trào kháng chiến chống lại Pháp, chủ nghĩa quốc gia và các biến động xã hội trên toàn bộ Đông Dương. Cuối cùng, nó tập trung vào việc làm rõ quá trình phi thực dân hóa và cuộc chiến tranh Đông Dương lần đầu tiên.

Về cấu trúc, bên cạnh Phần Mở đầu và Kết luận, cuốn sách được chia thành 8 chương rõ ràng. Daniel Hémery viết ba chương đầu (chương 1-3), nghiên cứu sự hình thành hệ thống thuộc địa trước khi Paul Doumer đến Đông Dương nhậm chức Toàn quyền (1897-1902). Tác giả cũng đề cập đến các thiết chế chính trị, hành chính của cơ cấu cai trị và sự phát triển kinh tế của Đông Dương từ 1897 đến những năm 1930-1940; Pierre Brocheux viết hai chương 4 và 5, nói về mối quan hệ trong xã hội thuộc địa giữa tầng lớp thực dân cai trị và người bị thống trị bản xứ, cũng như về những biến đổi văn hóa bao gồm sáng tạo văn hóa của người Pháp và đề xuất của người bản xứ; sau đó, Daniel Hémery viết chương 6 và 7 để phân tích những bế tắc trong quá trình phát triển thuộc địa và hậu quả của cuộc khủng hoảng kinh tế (Đại Suy Thoái) đối với dân chúng thuộc địa, về cuộc khởi nghĩa chống thực dân, sự xuất hiện và phát triển của chủ nghĩa dân tộc Việt Nam trong những năm 1930, cùng với biến động xã hội và khủng hoảng của chế độ thực dân; Pierre Brocheux viết chương 8, đề cập đến sự suy tàn và kết thúc của đế chế thuộc địa Pháp ở Viễn Đông từ 1939-1954, và trình bày cuộc Chiến tranh Đông Dương 1945-1954 trong bối cảnh tổng thể.

Ngày nay, nhiều khía cạnh của tình trạng Đông Dương thuộc địa vẫn còn chìm sâu trong bóng tối, như sự biến đổi của phong tục tập quán và nền văn minh vật chất, xung đột trong cuộc sống hàng ngày và những cuộc đàn áp lớn, sự thay đổi của tư duy, sau đó là cuộc sống cá nhân cũng như cuộc sống gia đình, lịch sử của các đô thị, lịch sử của các khu vực nông thôn, của các cộng đồng ven biển hoặc vùng núi, điều đó chưa nói đến lĩnh vực kinh tế lớn. Hy vọng cuốn sách này có thể khơi gợi người đọc khám phá những góc khuất đó và hiểu biết sâu sắc về bi kịch của Đông Dương dưới ách thống trị của Pháp.

Năm 1995, Hiệp hội các nhà văn nói tiếng Pháp (L'Association des écrivains de langue française, ADELF) đã trao giải thưởng Á Châu (Prix de l'Asie) cho phiên bản đầu tiên của tác phẩm nghiên cứu Indochine, la colonisation ambiguë, 1858-1954 (Đông Dương: Một nền thuộc địa mập mờ, từ 1858-1954) (Éditions La Découverte, Paris, 1994). Bản tiếng Việt được xuất bản bởi Omega+ vào năm 2022, dịch từ bản sửa đổi và bổ sung năm 2001.

Cuốn sách là một tác phẩm kinh điển trong lĩnh vực nghiên cứu về Đông Dương, một tác phẩm nghiên cứu mẫu mực, khoa học và toàn diện nhất về quá trình thực dân hóa của Pháp ở Đông Dương, phù hợp cho sinh viên và giáo viên, những người đang học và nghiên cứu về chủ nghĩa đế quốc, chủ nghĩa thực dân, chủ nghĩa dân tộc và lịch sử Đông Dương nói chung.

Tác phẩm này thuộc Tủ Sách Hiểu về Việt Nam qua tư liệu tiếng Pháp của Omega Plus.

GIỚI THIỆU VỀ TÁC GIẢ

Giáo sư Pierre Brocheux sinh năm 1931, tại Chợ Lớn - Sài Gòn. Cha ông là người Pháp đến làm việc ở Đông Dương từ năm 1929, còn mẹ ông có nguồn gốc trong một gia đình Việt nhập tịch Pháp. Pierre Brocheux đã đến Paris để học và tiếp tục nghiên cứu ngành lịch sử tại Đại học Sorbonne, sau đó dạy và nghiên cứu về lịch sử Á Đông tại khoa Sử, Địa, và Khoa học Xã hội thuộc Đại học Paris Diderot từ những năm đầu của thập kỷ 1970. Năm 2018, ông được trao giải Việt Nam học từ Quỹ Văn hóa Phan Châu Trinh.

Giáo sư Daniel Hémery sinh năm 1932, tại Arras, Pháp. Ông đã dạy và nghiên cứu lịch sử tại khoa Ngôn ngữ và Văn minh Á Đông (LCAO) thuộc Đại học Paris Diderot cùng với Pierre Brocheux