Dòng họ Tôn Nữ

Tôn Nữ (chữ Hán: 尊女) là một danh xưng dành cho các quý nữ trong dòng họ Nguyễn Phúc, gắn liền với các Hoàng đế nhà Nguyễn, và về sau được coi là một họ người Việt Nam.

Tổng quan

Việc xác định danh hiệu của các thành viên trong hoàng tộc nhà Nguyễn được quy định rất chặt chẽ do tầm quan trọng của địa vị. Vào năm Minh Mạng thứ 10 (1829), Vua Minh Mạng đã đưa ra quy định về cách gọi các con cháu của Hoàng tử, tức là các hậu duệ trực hệ của ông như sau:

Theo quy định này, các quy tắc xưng hô trong hoàng tộc được xác định như sau:

• Hoàng tử là con trai của Hoàng đế: Các Hoàng tử, dù đã được phong tước Công hay chưa, đều có danh hiệu là 'Con trai của Hoàng đế', vì thế các con trai và con gái đều được gọi là 'Cháu trai (gái) của Hoàng đế', với danh xưng Hoàng tôn (皇孫) cho con trai và Hoàng tôn nữ (皇孫女) cho con gái. Theo thời gian, còn xuất hiện các thành tố ['Tằng tôn'; 曾孫] và ['Huyền tôn'; 玄孫].
• Hoàng tử là anh em chú bác của Hoàng đế: Các Hoàng tử này, phần lớn đã được phong tước Công, có mối quan hệ xa với Hoàng đế và không còn được coi là hậu duệ trực tiếp nữa. Do đó, các con trai và con gái của họ được gọi theo cách của các Hoàng thân có tước Công, tức Công tử (公子) cho con trai và Công nữ (公女) cho con gái. Các danh xưng khác bao gồm Công tôn nữ (公孫女) cho cháu gái của tước Công, Công tằng tôn nữ (公曾孫女) cho cháu cố gái và Công huyền tôn nữ (公玄孫女) cho cháu chắt gái.

Để đơn giản hóa, các thế hệ sau thường chỉ được gọi là Tôn Nữ, nghĩa là cháu gái.

Các nhân vật nổi bật

• Giai Triệu, thứ phi của vua Thành Thái, có danh là Công tằng tôn nữ Thị Nhàn
• Chí Lạc, thứ phi của vua Thành Thái, có danh là Công tằng tôn nữ Thị Mừng
• Tôn Nữ Thị Ninh
• Tôn Nữ Thu Hồng
• Tôn Nữ Thị Hà, nghệ nhân ẩm thực Huế, mẹ của chuyên gia ẩm thực Phan Tôn Tịnh Hải