Dòng sông Lô

Sông Lô là một phụ lưu cấp 1 của sông Hồng, bắt nguồn từ Trung Quốc và chảy qua các tỉnh Hà Giang, Tuyên Quang, Phú Thọ, và Vĩnh Phúc ở Việt Nam.

Sông Lô có nguồn gốc từ tỉnh Vân Nam, Trung Quốc, được gọi là Bàn Long Giang (盘龙江, Pan Long Jiang). Sông nhập vào Việt Nam tại xã Thanh Thủy, huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang. Điểm cuối của nó là ngã ba Hạc, còn được biết đến là ngã ba Bạch Hạc hoặc ngã ba Việt Trì ở thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ, nơi sông Lô hợp lưu với sông Hồng.

Diện tích tổng thể của lưu vực là 39.000 km², trong đó phần thuộc Việt Nam là 22.600 km².

Tên gọi

Theo tài liệu Kiến văn tiểu lục của Lê Quý Đôn, sông Lô còn được gọi là 'sông Cả' hoặc sông Bình Nguyên. Tên khác của sông Lô là Tuyên Quang giang (宣光江).

Trong tài liệu tiếng Pháp, sông được gọi là 'rivière Claire', nghĩa là 'sông Sáng'. Tên này không có nguồn gốc từ tiếng Việt mà do người Pháp đặt vào giữa thế kỷ 19 khi vẽ bản đồ Bắc Kỳ. Ví dụ, trên 'Bản đồ Bắc Kỳ năm 1879' của Jean Dupuis, sông Hồng được gọi là 'fleuve Rouge' (sông Đỏ), nên sông Đà được gọi là 'rivière Noire' (sông Đen), và sông Lô là 'rivière Claire'.

Dòng chảy

Đoạn sông Lô chảy qua Việt Nam dài 274 km (các nguồn khác ghi từ 264 km đến 277 km), là một trong năm con sông dài nhất miền Bắc Việt Nam (Hồng, Đà, Lô, Cầu, Đáy).

Sông Lô bắt đầu ở xã Thanh Thủy, Vị Xuyên và chảy qua nhiều địa phương như Vị Xuyên, thành phố Hà Giang, Bắc Quang, Hàm Yên (với một đoạn chạy dọc ranh giới Bắc Quang và Hàm Yên), Yên Sơn, thành phố Tuyên Quang, tiếp tục dọc theo ranh giới Yên Sơn và Sơn Dương, sau đó qua Đoan Hùng và cuối cùng chạy dọc theo ranh giới Sơn Dương, Lập Thạch (phía đông) với Đoan Hùng, Phù Ninh, và Việt Trì (phía tây). Sông Lô hợp lưu với sông Hồng tại khu vực giáp ranh giữa phường Bến Gót, phường Bạch Hạc (Việt Trì) và xã Tản Hồng (Ba Vì), cách vị trí sông Đà hợp lưu với sông Hồng khoảng 12 km.

Tại đoạn từ ngã ba Việt Trì đến cảng Tuyên Quang, dài 156 km, tàu thuyền có tải trọng từ 100 đến 150 tấn có thể hoạt động cả hai mùa. Từ thành phố Tuyên Quang đến thành phố Hà Giang, tàu thuyền nhỏ có thể tham gia vận tải vào mùa mưa.

Phụ lưu

Bàn Long Giang, nguồn gốc từ Nghiễn Sơn, được xây dựng đập tạo thành hồ nhân tạo (Giá Y). Sông Bàn Long Giang có một phụ lưu sau:

• Chahe ở khu vực Văn Sơn;

Sông Lô có hai phụ lưu chính là:

• Sông Chảy, phụ lưu bên hữu ngạn, hợp lưu tại thị trấn Đoan Hùng, huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ.
• Sông Gâm, phụ lưu bên tả ngạn, đổ vào sông Lô tại Khe Lau, tỉnh Tuyên Quang.

Ngoài ra, còn có các phụ lưu nhỏ khác như:

• Sông Phó Đáy, phụ lưu bên tả ngạn, hợp lưu gần Việt Trì.
• Sông Con, phụ lưu bên hữu ngạn, hợp lưu tại thị trấn Vĩnh Tuy, huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang.

Các cây cầu bắc qua sông Lô

• Cầu trên quốc lộ 4C, tại thành phố Hà Giang
• Cầu Yên Biên 1 (thành phố Hà Giang)
• Cầu Yên Biên 4 (thành phố Hà Giang)
• Cầu Yên Biên 3 (thành phố Hà Giang)
• Cầu tại xã Đạo Đức, huyện Vị Xuyên, Hà Giang
• Cầu Tân Mỹ, nối thị trấn Vị Xuyên với xã Phú Linh, huyện Vị Xuyên, Hà Giang
• Cầu Tân Quang (huyện Bắc Quang - cầu lớn nhất bắc qua sông Lô tại Việt Nam)
• Cầu Sảo, trên quốc lộ 279, nối xã Quang Minh, huyện Bắc Quang với xã Kim Ngọc, huyện Bắc Quang, Hà Giang
• Cầu nối xã Quang Minh với Vô Điếm, huyện Bắc Quang, Hà Giang
• Cầu Tân Yên (nối xã Tân Yên với xã Tân Thành, huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang)
• Cầu Bợ (huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang)
• Cầu Tứ Quận (huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang)
• Cầu Tân Hà (thành phố Tuyên Quang)
• Cầu Nông Tiến (thành phố Tuyên Quang)
• Cầu Tình Húc (thành phố Tuyên Quang)
• Cầu Bình Ca (Tuyên Quang)
• Cầu An Hòa (huyện Sơn Dương)
• Cầu Sông Lô, Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ
• Cầu Kim Xuyên, nối Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ với Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang
• Cầu Sông Lô, Phú Thọ (trên cao tốc Hà Nội - Lào Cai)
• Cầu Hạc Trì (cầu mới tại Việt Trì)
• Cầu Việt Trì (thành phố Việt Trì)
• Cầu Vĩnh Phú, nối thành phố Việt Trì với huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc

Các bài hát và bài thơ về sông Lô

Thời kỳ Kháng chiến chống Pháp:

• Trường ca sông Lô của Văn Cao
• Lô giang của Lương Ngọc Trác
• Bến Bình Ca của Nguyễn Đình Phúc
• Tiếng hát trên sông Lô của Phạm Duy
• Sông Lô Chiều cuối năm của Minh Quang
• Ta đi tới của Tố Hữu có nhắc đến sông Lô ở phần đầu ('Nắng chói sông Lô, hò ô tiếng hát').

Chú thích