Đức tin

Đức tin là sự tin tưởng của con người được thể hiện qua các nghi lễ gắn liền với phong tục, tập quán truyền thống nhằm mang lại sự thanh thản về tinh thần cho cá nhân và cộng đồng. Niềm tin này liên quan đến các yếu tố siêu nhiên nhưng chỉ phổ biến trong một khu vực hoặc cộng đồng cụ thể. Tín ngưỡng có thể được coi là cấp độ thấp hơn của tôn giáo.

Điểm khác biệt

Tín ngưỡng có tính chất dân tộc và dân gian, không có sự tổ chức chặt chẽ như tôn giáo. Khi đề cập đến tín ngưỡng, thường là của một dân tộc hoặc nhóm dân tộc có đặc điểm chung, trong khi tôn giáo thường không mang tính dân gian. Tín ngưỡng thiếu hệ thống điều hành và tổ chức như tôn giáo, nếu có thì cũng chỉ là những phần rời rạc. Tín ngưỡng có thể phát triển thành tôn giáo nếu đạt đến mức độ nhất định.

Cơ sở của tất cả các tôn giáo và tín ngưỡng là niềm tin và sự kính trọng đối với các yếu tố 'siêu nhiên' hay 'thiêng liêng' đối lập với cái 'trần tục', những thứ mà con người có thể sờ thấy và quan sát. Niềm tin vào 'cái thiêng' là bản chất con người, nó phát triển cùng với con người và nhân loại, đóng vai trò quan trọng trong đời sống tâm linh, giống như đời sống vật chất, xã hội, tinh thần và tình cảm.

Dựa vào điều kiện và mức độ phát triển kinh tế, xã hội của từng dân tộc, vùng miền, quốc gia, niềm tin vào các yếu tố 'thiêng liêng' thể hiện qua các hình thức tôn giáo và tín ngưỡng đa dạng. Ví dụ như niềm tin vào Đức Chúa Trời trong Kitô giáo, niềm tin vào Đức Phật trong Phật giáo, hay các tín ngưỡng dân gian như thờ Thánh, Thần, Thành Hoàng, Đạo Mẫu... Mặc dù các hình thức này có sự khác biệt về quy mô và phổ biến, chúng đều phản ánh niềm tin chung vào các yếu tố thiêng liêng của nhân loại.

Hiện nay có nhiều quan điểm khác nhau về việc sử dụng các khái niệm tôn giáo và tín ngưỡng. Quan điểm truyền thống phân biệt tôn giáo và tín ngưỡng, coi tín ngưỡng là mức phát triển thấp hơn tôn giáo. Một quan điểm khác là xem tôn giáo và tín ngưỡng như là một, gọi chung là tôn giáo, nhưng vẫn phân loại theo các nhóm như tôn giáo dân tộc, nguyên thủy, địa phương và tôn giáo thế giới.

Sự khác biệt giữa tôn giáo và tín ngưỡng có thể thấy ở những điểm như: Tôn giáo có hệ thống giáo lý, kinh điển được truyền đạt qua các cơ sở tôn giáo như tu viện, thánh đường, học viện, với hệ thống tổ chức giáo hội, nơi thờ cúng riêng như nhà thờ, chùa, thánh thất và các nghi lễ thờ cúng được quy định rõ ràng. Ngược lại, tín ngưỡng thiếu hệ thống giáo lý chính thức, chủ yếu dựa vào huyền thoại, thần thoại, và mang tính chất dân gian, hòa nhập giữa thế giới thần linh và con người, với các nghi lễ thờ cúng còn phân tán và không có quy ước chặt chẽ.

• Tôn giáo
• Tín ngưỡng dân gian Việt Nam
• Tín ngưỡng thờ động vật

• Ngô Đức Thịnh (chủ biên), Tín ngưỡng và văn hóa tín ngưỡng ở Việt Nam, Nhà xuất bản Khoa học xã hội, Hà Nội, 2001.

Các liên kết bên ngoài

• Khám phá về Tín ngưỡng trên Từ điển bách khoa Việt Nam