Dune và những giá trị nhân bản to lớn

Hai tác phẩm điện ảnh sử thi của Denis Villeneuve không chỉ là cuộc chiến cho tự do của một dân tộc bị áp bức, mà còn là biểu tượng của khát vọng con người và mong muốn tự do tinh thần.

Chuyển thể từ quyển sách đầu tiên trong loạt tiểu thuyết đồ sộ của Frank Herbert, hai tác phẩm điện ảnh cải biên là Dune và Dune: Phần Hai đánh dấu sự kiện quan trọng trong điện ảnh.

Mặc dù có những ý kiến trái chiều về tốc độ và diễn biến của Dune phần đầu, nhưng Dune: Phần Hai đã mang lại trải nghiệm điện ảnh đáng nhớ và thu hút khán giả trên toàn thế giới.

Tuy nhiên, câu chuyện về 'người hùng cứu thế giới' không còn mới mẻ nữa, trong khi bộ tiểu thuyết gốc của Herbert vẫn là một tác phẩm xuất sắc trong khoa học viễn tưởng.

Bài viết này sẽ phân tích về tính nhân bản của tác phẩm qua nhân vật Paul Atreides - 'người được chọn' trong Dune, cũng như các Bene Gesserit và kế hoạch của họ.

Tính nhân bản trong thế giới khoa học viễn tưởng

Nhiều khán giả thắc mắc về việc tại sao thế giới của Dune không phát triển công nghệ như các phim khoa học viễn tưởng khác do thiếu sự tồn tại của robot và trí thông minh nhân tạo.

Thế giới trong Dune dựa trên sự kiện quan trọng của Butlerian Jihad, nơi con người chiến thắng trí thông minh nhân tạo, tạo ra một thế giới phản ánh sâu sắc về nhân loại và văn hóa.

Đạo diễn Denis Villeneuve đã thành công trong việc chuyển tải tinh thần của Dune, như đã làm trong Arrival và Blade Runner 2049, đề cao con người trong bối cảnh khoa học viễn tưởng.

Thế giới trong các tác phẩm của Denis Villeneuve thường tạo ra cảm giác sci-fi mạnh mẽ, nhưng ông luôn tập trung vào nhân văn và sự hiện diện của con người trong môi trường khoa học viễn tưởng.

Mặc dù mượn bối cảnh tương lai và công nghệ tiên tiến, Denis Villeneuve luôn thách thức người xem suy nghĩ về bản thân và thế giới chúng ta đang sống.

Sức mạnh của ngôn ngữ ngoài hành tinh trong Arrival, sự hiện diện của những sinh vật lạ, và việc Louise Banks khám phá năng lực đồng hiện qua thời gian đều tạo nên một khám phá đầy ấn tượng.

Paul Atreides, Louise Banks, và K đều đối mặt với khủng hoảng về bản tính con người của họ khi phải đối mặt với những khám phá và sự thật không thể tránh khỏi.

Denis Villeneuve sử dụng cách diễn đạt tinh tế để tạo ra một sự kết nối mạnh mẽ giữa khán giả và nhân vật, tạo nên trải nghiệm đầy thực tế.

Tragedy trong Dune không chỉ là cuộc chiến quyền lực mà còn là một cuộc chiến giành quyền kiểm soát số phận của bản thân giữa những thế lực to lớn.

Vai trò quyền lực của Hội các nữ tu Bene Gesserit trong Dune mang tính quyết định trong các vấn đề tôn giáo và chính trị.

Truyền thông và quyền lực tôn giáo của Hội các nữ tu Bene Gesserit tạo ra một luồng gió mới trong bối cảnh chính trị của Dune.

Trong lĩnh vực văn hóa, truyền thông và tôn giáo thường đi đôi với nhau từ ngày xưa. Văn tự tôn giáo là một hình thức truyền thông cổ xưa nhất, được phát triển theo thời gian. Người ta tin rằng khi tiếp xúc với văn tự tôn giáo, nhóm tôn giáo và tín ngưỡng sẽ được hình thành, tạo nên một cấu trúc quyền lực phân tầng.

Bằng cách truyền bá về Đấng Cứu Thế Lisan Al Ghaib tại Arrakis, các Bene Gesserit đã sử dụng quyền lực mềm của truyền thông và tôn giáo để thu hút tín đồ, từ đó tạo ra ảnh hưởng lớn cho bản thân mình. Sứ mệnh này được gọi là Missionaria Protectiva: gieo mầm tín ngưỡng trên các hành tinh khác. Trong sách, nhiệm vụ này giúp Bene Gesserit tăng cường vị thế của mình tại Arrakis. Sự nô dịch về tín ngưỡng này gặp phản đối của Chani trong Dune: Part Two.

Bene Gesserit tin rằng họ đang chuẩn bị cho sự xuất hiện của Kwisatz Haderach - một nam nhân toàn năng có khả năng kiểm soát số phận và dẫn dắt nhân loại đến 'Hoàng Kim Đạo'. Gánh nặng này đã đưa Paul Atreides đến khủng hoảng lớn nhất của mình.

Kwisatz Haderach: Người kiểm soát số phận hay bị kiểm soát bởi số phận?

Theo kế hoạch ban đầu, Kwisatz Haderach sẽ là con của Feyd-Rautha, cháu của Nam tước Harkonnen, và con gái của Lệnh bà Jessica, một Bene Gesserit. Cả hàng ngàn năm tính toán huyết thống và kiểm soát nguồn gen đã đưa đến điều này.

Mặc dù vậy, vì tình yêu dành cho Công tước Leto, Lệnh bà Jessica đã phản đối ý kiến của Hội và sinh cho ông một đứa con trai là Paul Atreides. Điều này khiến Kwisatz Haderach xuất hiện sớm hơn một thế hệ, trọng trách mà Paul không mong muốn phải gánh vác. Anh trở thành hình mẫu của 'người được chọn', 'người hùng' trong cấu trúc 'Hành trình anh hùng', một ý tưởng cổ điển đã trở thành nền móng cho nghệ thuật kể chuyện trên khắp thế giới.

Tuy nhiên, Paul Atreides khác biệt so với những nhân vật anh hùng khác bởi anh không bao giờ thực sự trở thành một người hùng chân chính. Herbert đã tạo ra một nhân vật phức tạp, trở thành người hùng bằng cách tự biến mình thành kẻ diệt chủng.

Chúng ta được biết về một Paul Atreides ngây thơ, luôn nhớ lời dạy của cha về việc tìm kiếm người Fremen, học từ họ và giúp họ tự giải phóng Arrakis khỏi đế chế. Câu chuyện xoay quanh Paul không thể không đề cập đến thế lực trong bóng tối, chính trị từ Hoàng đế, gia tộc Harkonnen, các Bene Gesserit và mối quan hệ tâm linh với người Fremen. Hành trình trở thành một chiến binh Fremen của Paul đầy rẫy những quyết định: trả thù Hoàng đế và gia tộc Harkonnen vì tàn sát gia tộc, hay trở thành Lisan Al Ghaib, Đấng cứu thế của người Fremen được gieo vào tâm thức bởi Bene Gesserit.

Bất kể con đường nào, Paul cũng thấy được những tương lai đẫm máu trên hành trình Arrakis. Theo cấu trúc 'Hành trình anh hùng', Paul Muad’dib Atreides phải chết đi để tái sinh thành một con người mới. Trong Dune, cái hang tối đó là Nước của sự sống, một chất độc có thể mở ra prescience, khả năng nhìn thấy quá khứ, hiện tại và tương lai.

Prescience đã thay đổi hoàn toàn con người Paul suốt cuộc hành trình. Paul từ chối phải đối mặt với Thánh chiến đẫm máu. Cuối cùng, anh để cho nỗi sợ hãi chi phối con đường của mình. Kwisatz Haderach không kiểm soát tương lai, mà trở thành một nô lệ của nó. Chủ đề này trong Dune: Part Two phản ánh về tự do ý chí của con người.

Kwisatz Haderach của vũ trụ Dune, Lisan Al Ghaib ở cuối Dune: Part Two trở thành một con người khác hoàn toàn so với Paul ở đầu hành trình. Anh trở thành mọi thứ mà anh đã từng chống lại: một kẻ nắm quyền, một kẻ báo thù, một kẻ diệt chủng, một thủ lĩnh được người Fremen tôn sùng và cuối cùng là một kẻ phản bội tình yêu của Chani. Khái niệm 'người được chọn' trong Dune gặp phải những thách thức mà những phần sau của tác phẩm sẽ khám phá rõ hơn.

Để phơi bày những nguy cơ lớn mà một nhà lãnh đạo hấp dẫn như Paul mang lại, hãy dùng một đoạn phỏng vấn từ tác giả Frank Herbert.

'Những anh hùng mang lại đau khổ, nhưng những siêu anh hùng mang đến thảm họa. Khi một nhà lãnh đạo hấp dẫn nổi lên, anh ta không may tạo ra một cấu trúc quyền lực - một nam châm lớn thu hút những kẻ dễ bị cuốn theo, nhưng luôn có sự bảo vệ của anh ấy để bào chữa cho mọi sai lầm'.

Hai bộ phim của Denis Villeneuve chỉ là bước khởi đầu cho hành trình mà Paul Atreides đã lựa chọn.