Duyên dáng bài hát ru trên vai mẹ của Nguyễn Khoa Điềm và Bài hát của Con Cò của Chế Lan Viên, hãy phân tích cảm xúc nồng nàn yêu thương của người mẹ.

“Dù cầu ván đóng đinh

Cầu tre gập ghềnh khó đi

Mẹ dắt con đi

Con đi học, mẹ đi cuộc đời”

  Ôi! Lời ru từ đâu vọng đến mà sao lại ngọt ngào, thiết tha và đằm thắm đến thế. Bỗng dưng tôi muốn trở về cái tuổi nằm nôi, được mẹ hát ru và lớn lên dưới bóng dáng của mẹ như trong bài thơ Duyên dáng bài hát ru trên vai mẹ của Nguyễn Khoa Điềm và Bài hát của Con Cò của Chế Lan Viên. Cả hai bài thơ đều là cảm xúc nồng nàn yêu thương của người mẹ. Lời ru của mẹ đưa em vào giấc ngủ thần tiên rồi trở thành bản trường ca theo suốt dấu chân em. Chỉ xin làm thiên ca mang lời ru của mẹ bay vào cuộc sống loài người.

  Mỗi người trong chúng ta dù giàu có hay nghèo khổ, dù sinh ra trong bất cứ hoàn cảnh nào đi chăng nữa thì đều trải qua một giai đoạn à ơi... tiếng mẹ ru em vào giấc ngủ. Mẹ là người thầy đầu tiên dạy em bài học về tình thương, qua lời ru ngọt ngào, trìu mến mẹ đưa em vào thế giới mơ mộng thần tiên, tạo cơ hội cho tâm hồn em nảy nở những ước mơ tươi sáng. Em cảm nhận điều đó bằng trực giác của tình yêu và sự che chở của mẹ. Lời ru của mẹ như là dòng sữa ngọt ngào, nguồn nước trong mát chảy theo em suốt cuộc hành trình, để khi lớn lên trong nhịp hối hả của cuộc đời với bao lo toan, vất vả, lời ru của mẹ lại là nơi em tìm đến để nghỉ ngơi tâm hồn. Vì thế:

Chúng ta đi suốt cuộc đời này

Nhưng không đi hết những lời ru của mẹ.

  Như lời ru của mẹ đã thấm vào trong máu, chỉ cần chờ đến khi trưởng thành là nở hoa, Nguyễn Khoa Điềm và Chế Lan Viên đã sáng tác ra những bản ru bất hủ theo từng tháng năm. Mỗi khi bản hát của Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ và Con cò được thể hiện là em như nhận được hơi thở mát dịu và khác lạ với sự đổi mới về hình thức và nội dung. Cả hai mang âm vang của hát dân ca nhưng đã được hình thức hóa thành hát hiện đại, tuy vẫn giữ được bản sắc Việt Nam nguyên thuần. Điểm tương đồng của hai bài là cấu trúc ba phần chặt chẽ, tạo nên một khúc ru trải dài một mạch cảm xúc. Tuy nhiên, mạch cảm xúc của mỗi bài được thể hiện theo từng cung bậc tình cảm khác nhau.

  Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ là khúc ru đầy cảm xúc yêu thương của người mẹ. Dù ở hoàn cảnh nào, dù lao động vất vả hay đối diện với kẻ thù hiểm nguy, lời ru con vẫn vang vọng trong tim mẹ: Lưng đưa nôi và tim hát thành đồi. Điều đặc biệt là mẹ không đưa em bằng chiếc võng nhẹ nhàng, mà thay vào đó, mẹ đưa em bằng chính bộ lưng - của mình khi đang cày ruộng nuôi gia đình. Mẹ không ru em bằng tiếng À ơi... gió mùa thu mẹ ru con ngủ Năm canh chày thức đủ năm mà mẹ ru em bằng lời ca chân thành của trái tim: “Ngủ ngoan A-kay ơi, ngủ ngoan A-kay hỡi”. Chính lời ca này đã giúp em trưởng thành từng ngày bên mẹ, để rồi trong nhịp chày cày em nhận ra nỗi vất vả mà mẹ đang phải gánh chịu. Em cảm nhận được điều đó khi mồ hôi mẹ rơi trên má em nóng bỏng. Như một sự chia sẻ, giấc ngủ của em cũng theo nhịp chày của mẹ. Cảm nhận được tình yêu mẹ dành cho em. Từ trên lưng mẹ em ra chiến trường! Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn. Em theo tiếng gọi của dân tộc để thực hiện ước mơ của mẹ. Dù em chưa hiểu gì về Tự do - Hạnh phúc nhưng em nhận ra sức mạnh trong lời ru của mẹ. Em sẽ lớn lên, trở thành công dân của một đất nước tự do, em sẽ đánh thằng Mĩ, và khi đi em cũng không quên mang theo lời ru của mẹ. Bởi nó là vũ khí, là niềm tin, là sức mạnh, là động lực giúp em vượt qua mọi khó khăn, nguy hiểm của chiến trường để hoàn thành ước mơ của mẹ. Điều đặc biệt, chỉ một lời ru nhưng lại có sức lan tỏa mạnh mẽ đến tâm hồn trẻ thơ như thế.

  Ru con là một bản hát dân gian mang âm hưởng nhẹ nhàng và sâu lắng. Hát ru là một truyền thống văn hóa thể hiện bản sắc dân tộc. Tuy nhiên, không phải bài hát ru nào cũng giống nhau. Tùy từng vùng miền khác nhau mà mỗi bài mang một giai điệu, âm hưởng riêng. Nếu bà mẹ miền Tây Thừa Thiên Huế thường gọi tên con qua lời ru chân thành, dỗ dành vào giấc ngủ Ngủ ngoan A-kay ơi, ngủ ngoan A-kay hỡi thì bà mẹ miền Nam lại thích dùng những hình ảnh tượng trưng gửi gắm tâm tình của mình qua lời ru trầm bổng, chân thành và lãng mạn.

Cái cò... sung chát... đào chua

Lời ca mẹ hát gió đưa lên trời

Mẹ ru lời khí phách trong cuộc sống

Sữa nuôi cơ thể, hát nuôi tinh thần

Bà ru mẹ, mẹ ru con.

Liệu sau này lớn lên, con còn nhớ chăng?

(Nguyễn Duy, Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa)

Qua lời ru của mẹ ta nhìn thấy hình ảnh con cò. Khi nói về con cò, không ai có thể quên:

Con cò lặn lội bờ sông

Gánh gạo đưa chồng tiếng khóc nỉ non.

Hoặc:

Quanh năm buôn bán ven sông.

Nuôi đủ năm con với một chồng.

Lặn lội thân cò giữa cõi vắng.

Eo sèo mặt nước trong buổi đò đông.

(Tú Xương, Thương vợ!)

  Hình ảnh con cò đã trở nên quen thuộc trong văn hóa dân gian, đặc biệt là trong những bài hát ru. Cùng với các hình ảnh khác của văn hóa dân gian, con cò đã đi vào thơ ca mang theo ý nghĩa cốt lõi của nó trong văn hóa dân gian và đồng thời chứa đựng những suy tư riêng của từng nhà thơ. Quả vậy, từ hình ảnh con cò trong văn hóa dân gian, Chế Lan Viên đã gửi gắm những suy ngẫm sâu sắc của mình để tạo ra một hình ảnh con cò với ý nghĩa riêng, ca ngợi tình mẹ, thiêng liêng, ấm áp, ca ngợi sức mạnh đắp bồi, sinh dưỡng của hát ru. Như khi hát những em bé lớn trên lưng mẹ, con cò của Chế Lan Viên cũng lan tỏa một mạch cảm xúc qua ba khúc ru của bài thơ. Khúc ru đầu tiên là lời ru về dự cảm về cuộc đời và ý thức bảo vệ, bà mẹ mượn hình ảnh con cò trong văn hóa dân gian.