Buzz
Chúng ta đang sống trong một xã hội với vô số lựa chọn và hướng đi, đồng thời chứng kiến sự va chạm và xung đột nội tâm. Hình ảnh, tin tức và video trên mạng xã hội ngày càng chiếm lĩnh tâm trí mà không hề hay biết. Cuộc sống hiện đại đang mở ra hàng ngàn cơ hội nhưng cũng đồng thời phân mảnh con người. Làm thế nào để tạo ra sự trật tự cho tâm trí, sống hạnh phúc và thoát khỏi nỗi đau khổ? Tiến sĩ Tâm lý học Mihaly Csikszentmihalyi đã khám phá ra một con đường: đó là trạng thái dòng chảy, để mang lại trải nghiệm tối ưu cho cuộc sống.
Thuyết Dòng Chảy, một lĩnh vực trước đây lạ lẫm và chưa được khám phá, Mihaly Csikszentmihalyi đã dành cả cuộc đời mình để nghiên cứu. Cuốn sách “Flow - Dòng Chảy” là kết quả của sự nỗ lực và lòng đam mê của ông, với nền tảng vững chắc từ khoa học thần kinh và tâm lý học. Mục đích cuối cùng của cuốn sách này là giúp người đọc xây dựng một cuộc sống hạnh phúc và con đường đến đó chính là trải nghiệm dòng chảy.
Tiến sĩ Giáo sư Mihaly Csikszentmihalyi tại Đại học Claremont Graduate.
Bạn đã bao giờ mê mải đến mức quên hết thế giới xung quanh chưa? Đó chính là trạng thái dòng chảy, khi ta tập trung hết mình vào một mục tiêu duy nhất và loại bỏ mọi tiếng ồn không cần thiết. Sứ mệnh của “Dòng Chảy” không chỉ đến từ trạng thái tập trung cao độ mà chúng ta thường gặp, mà còn bao trùm cả cuộc sống - từ công việc đến sở thích và mối quan hệ.
Trạng thái tập trung mà dòng chảy mang lại không chỉ tối ưu hiệu suất công việc mà còn đem lại sự thỏa mãn thực sự; và khả năng này là chìa khóa cải thiện chất lượng trải nghiệm hàng ngày - dù công việc có vẻ nhàm chán. Như tác giả nhấn mạnh, “Niềm vui không phụ thuộc vào những gì bạn làm mà vào cách bạn làm nó”. Tập trung vào một công việc hay mục tiêu cụ thể giúp xua tan những suy nghĩ trống rỗng, mang lại cảm giác bình yên, thư thái. Sự đa nhiệm, ngược lại, tạo thêm áp lực và gây mất tập trung.
Trạng thái dòng chảy khiến mục tiêu và hành động hòa quện vào nhau, chúng đều quan trọng và cùng di chuyển về một hướng. Đó chính là những “trải nghiệm tự chủ”. Nếu quá tập trung vào mục tiêu, mục tiêu đó có thể trở thành điều phân tâm, nhưng nếu tuân theo dòng chảy và tập trung vào hiện tại - vào những gì chúng ta đang làm, con người có thể phát huy tối đa năng lực và sự sáng tạo của mình. “Mục đích của dòng chảy là tiếp tục chảy, không phải tìm kiếm đỉnh cao hay một nơi không tưởng nào, mà là để tiếp tục chảy. Vấn đề không phải là tiến lên mà chỉ cần tiếp tục chảy.” Đây cũng là động lực lớn của việc học suốt đời.
Khi rơi vào trạng thái dòng chảy, ta thường mất đi ý thức về bản thân mình. Đừng sợ điều này. Khi dồn hết tâm trí vào công việc, không còn không gian cho ý niệm về bản thân. Trạng thái này giống như khoảnh khắc giác ngộ của Đức Phật, nhưng thay vì triệt tiêu ý niệm về bản thân, dòng chảy lại giúp củng cố bản thân, khiến nó trở nên phức tạp hơn, nhờ những kỹ năng và nhận thức được mở rộng mà một trải nghiệm tối ưu mang lại.
Đặt trong bối cảnh công việc, đam mê, gia đình và các mối quan hệ khác, giá trị của dòng chảy trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết. Với quá nhiều lựa chọn và ưu tiên, những mục tiêu và áp lực khiến nội tâm của chúng ta xung đột và rơi vào trạng thái entropy tâm thần - cảm giác lo lắng, sợ hãi, bất an.
Áp dụng dòng chảy vào cuộc sống giúp ta sống trong chánh niệm và rèn luyện lý trí, giúp ta tỉnh táo hơn, bình yên hơn và thực sự chú ý vào những gì đang xảy ra - dù là công việc, một cuộc trò chuyện với bạn bè, hay những khoảnh khắc chia sẻ với bạn đời. Trong trạng thái dòng chảy, suy nghĩ về những nỗi lo vô lý và suy tư không có chỗ. Vì trải nghiệm này cho ta toàn quyền kiểm soát ý thức, hành động và từ đó “quyết định bản sắc cuộc sống”, như tác giả nói “Để tìm thấy mục đích trong khó khăn, người ta cần xem đó là thách thức có thể vượt qua”.
Mặc dù dòng chảy mang lại ý nghĩa lớn lao, nhưng cũng không tránh khỏi mặt tối. Bởi trạng thái dòng chảy không đảm bảo đạo đức cho người trải nghiệm. Có lẽ Hitler cũng tận hưởng trải nghiệm nhưng điều đó không chứng tỏ gì cả. Tuy nhiên, chúng ta có thể phân biệt giữa hình thức có ích và gây hại của trải nghiệm tối ưu. Một mục tiêu tốt là một mục tiêu không gây tổn hại cho người khác.
Trải nghiệm tối ưu giúp con người kết nối với bản thân. Khi đã học cách suy nghĩ, đặc biệt là khả năng quan sát nội tâm, ta sẽ giảm bớt những mục tiêu mơ hồ và giá trị phù phiếm. Socrates từng nói: “Hiểu chính mình là nguồn gốc của trí tuệ”.
