Frank Lloyd Wright

Frank Lloyd Wright (8/6/1867 – 9/4/1959) là một kiến trúc sư, nhà thiết kế nội thất, nhà văn và giáo dục nổi bật người Mỹ. Ông thiết kế hơn 1000 công trình và 532 kiến trúc nổi tiếng. Wright tin rằng thiết kế phải hòa quyện con người với môi trường xung quanh, tạo ra 'kiến trúc hữu cơ'. Minh chứng cho triết lý này là thiết kế Thác nước (1935), được xem là 'công trình vĩ đại nhất trong lịch sử kiến trúc Mỹ'. Ông là người tiên phong của kiến trúc Prairie và phát triển khái niệm nhà Usonian, mang đến cái nhìn độc đáo về quy hoạch đô thị ở Mỹ. Các công trình của Wright bao gồm văn phòng, trường học, nhà thờ, cao ốc, khách sạn và bảo tàng. Ông cũng thiết kế nội thất như đồ gia dụng và kính màu. Ngoài việc viết 20 cuốn sách và nhiều bài báo, Wright còn là giảng viên đại học nổi tiếng tại Mỹ và châu Âu. Đời sống của ông, với những sự kiện nổi bật như hỏa hoạn năm 1914 và vụ ám sát ở Talies, đã thu hút sự chú ý lớn. Dù được nổi tiếng suốt đời, năm 1991, Wright được Viện Kiến trúc sư Mỹ vinh danh là 'kiến trúc sư vĩ đại nhất mọi thời đại của nước Mỹ'.

Vào năm 2019, một bộ sưu tập các công trình của Wright đã được công nhận là di sản thế giới dưới tên gọi Kiến trúc thế kỷ 20 của Frank Lloyd Wright.

Tiểu sử

Thời trẻ

Wright chào đời tại một thị trấn nông thôn ở Richland Center, Wisconsin, Mỹ vào ngày 8 tháng 6 năm 1867, với tên khai sinh là Frank Lincoln Wright. Cha ông là một diễn giả có uy tín, đồng thời là giáo viên âm nhạc, luật sư kiêm mục sư hay đi xa. William Wright kết hôn với Anna Lloyd Jones, một giáo viên từ miền quê, trước khi nhận nhiệm vụ thanh tra các trường học trong hạt. Ban đầu là một mục sư Baptist, William sau đó chuyển sang đức tin Unitarian theo gia đình vợ. Anna thuộc gia đình danh giá Lloyd Jones, di cư từ Wales đến Spring Green, Wisconsin. Anh trai của bà, Jenkin Lloyd Jones, là một nhân vật quan trọng trong phong trào Unitarian ở miền Tây Hoa Kỳ. Cả hai bậc phụ huynh của Wright đều là những cá nhân tài năng và đam mê, và đã truyền cảm hứng cho ông. Theo hồi ký của mẹ ông, bà rất kỳ vọng đứa con đầu lòng của mình sẽ tạo ra những công trình kiến trúc tuyệt vời, và đã trang trí phòng ngủ của ông bằng những bản vẽ các nhà thờ Anh từ tạp chí để nuôi dưỡng ước mơ của ông. Gia đình Wright chuyển đến Weymouth, Massachusetts năm 1870 để William làm mục sư cho một giáo đoàn nhỏ.
Vào năm 1876, Anna tham quan triển lãm Centennial ở Philadelphia và thấy các trò chơi khối gỗ của Friedrich Wilhelm August Fröbel. Wright rất thích trò chơi này mà mẹ ông mua cho, với các khối hình học có thể kết hợp thành nhiều hình dạng ba chiều khác nhau. Wright đã viết trong hồi ký về ảnh hưởng của trò chơi này đối với ông: 'Trong nhiều năm, tôi ngồi chơi với các khối hình gỗ nhỏ như khối vuông, khối cầu và hình tam giác... tất cả vẫn còn trong tâm trí tôi đến hôm nay.' Nhiều công trình của Wright nổi bật nhờ các hình dạng hình học mà những khối gỗ đó truyền cảm hứng.
Gia đình Wright gặp khó khăn tài chính và quay về Spring Green, nơi gia đình Lloyd Jones giúp William tìm việc. Họ định cư ở Madison, nơi William dạy nhạc và làm thư ký cho một cộng đồng Unitarian mới thành lập. Mặc dù không gần gũi với các con, William vẫn chia sẻ niềm đam mê âm nhạc, đặc biệt là các tác phẩm của Johann Sebastian Bach.
Khi Wright 14 tuổi, cha mẹ ông ly thân. Anna không hài lòng với việc William không thể lo liệu gia đình và yêu cầu ông rời khỏi nhà. Vụ ly dị hoàn tất vào năm 1885 sau khi William kiện Anna vì lý do tình cảm. William rời Wisconsin và Wright tuyên bố sẽ không gặp lại cha mình nữa. Ông đổi tên lót từ Lincoln thành Lloyd theo dòng họ của mẹ, Lloyd Jones. Là trụ cột gia đình, Wright phải gánh vác tài chính cho mẹ và hai chị em.

Giáo dục và sự nghiệp tại Silsbee (1885–1888)

Wright theo học tại một trường phổ thông ở Madison, nhưng không có bằng chứng nào cho thấy ông đã tốt nghiệp. Năm 1886, ông gia nhập Đại học Wisconsin dưới dạng sinh viên đặc biệt và là thành viên của hội huynh đệ Phi Delta Theta. Ông tham gia các lớp học bán thời gian trong hai học kỳ và làm việc cùng giáo sư kỹ thuật dân dụng Allan D. Conover.
Năm 1887, ông rời trường mà không nhận được bằng cấp (mặc dù sau đó nhận bằng tiến sĩ danh dự từ trường vào năm 1895) và đến Chicago tìm việc. Sau vụ hỏa hoạn lớn năm 1871 và sự bùng nổ dân số, Chicago đang trong thời kỳ phát triển cơ sở hạ tầng sôi động. Ông nhớ lại rằng ấn tượng đầu tiên của ông về thành phố là các khu phố bụi bặm, đông đúc và kiến trúc chưa ấn tượng, nhưng ông quyết tâm tìm việc. Sau vài ngày phỏng vấn tại các công ty nổi tiếng, ông được nhận làm thợ thiết kế cho công ty kiến trúc của Joseph Lyman Silsbee. Wright đã từng hợp tác với Silsbee khi còn là thợ thiết kế và giám sát công trình cho nhà thờ nhỏ Unity tại Spring Green, Wisconsin. Trong thời gian làm việc tại Silsbee, ông cũng tham gia thiết kế cho All Souls Church ở Chicago và Hillside Home School I ở Spring Green cho gia đình. Các thợ thiết kế khác tại Silsbee năm 1888 bao gồm Cecil Corwin, George W. Maher và George G. Elmslie. Wright nhanh chóng kết bạn với Corwin và ở cùng nhau cho đến khi ông tìm được chỗ ở ổn định.
Trong hồi ký, Wright kể rằng ông cũng đã có thời gian ngắn làm việc tại một công ty kiến trúc khác ở Chicago. Cảm thấy không hài lòng với mức lương thấp (8 đô la/tuần) tại Silsbee, ông rời bỏ công ty và gia nhập Beers, Clay, and Dutton. Tuy nhiên, ông nhận ra rằng mình chưa đủ kinh nghiệm, nên quay lại với Silsbee và được tăng lương.
Mặc dù Silsbee ưu ái các thiết kế theo phong cách Victorian và phục hưng, Wright lại thấy các công trình của mình 'duyên dáng như tranh vẽ' so với phong cách thời bấy giờ. Wright khao khát phát triển các thiết kế tiên tiến hơn. Sau gần một năm làm việc với Silsbee, Wright biết rằng công ty Adler & Sullivan đang tìm kiếm một người có thể hoàn thiện các bản vẽ nội thất cho một tòa giảng đường. Ông thể hiện khả năng và ấn tượng với các thiết kế của Louis Sullivan trong hai buổi phỏng vấn ngắn và được nhận vào công ty.

• Các công trình kiến trúc nổi bật của Frank Lloyd Wright trong thế kỷ 20

Các liên kết ngoài

• Tư liệu về Frank Lloyd Wright tại Wikimedia Commons
• Roy R. Behrens: Grant Wood và Frank Lloyd Wright: Phục hưng Gothic
• Quỹ Frank Lloyd Wright
• Quỹ Bảo tồn Frank Lloyd Wright
• Bảo vệ Fallingwater khỏi sự sụp đổ Lưu trữ 2006-06-14 tại Wayback Machine
• Ủy ban Bảo vệ Tòa nhà Frank Lloyd Wright
• Phim tài liệu về Frank Lloyd Wright do Ken Burns sản xuất