Freyja

Freya (còn gọi là Freyja, Freja, Freia) là một trong những nữ thần chủ yếu trong thần thoại Bắc Âu, đồng thời có ảnh hưởng trong thần thoại Đức. Bà là biểu tượng của tình yêu, vẻ đẹp, sự sinh sôi nảy nở, ma thuật và chiến tranh. Với mái tóc vàng và đôi mắt xanh, Freyja được coi là nữ thần xinh đẹp nhất, được cầu nguyện để đem lại hạnh phúc trong tình yêu và hỗ trợ trong việc sinh sản, cùng những mùa màng bountiful.

Freyja còn liên quan đến chiến tranh, phép thuật, lời tiên tri, và sự thịnh vượng; các bộ tộc Đức và Bắc Âu cổ đại tin rằng linh hồn của những chiến binh đã chết sẽ được các Valkyrie đưa đến Asgard, nơi họ sẽ trở thành chiến binh cho các vị thần và cùng nhau chống lại bọn khổng lồ. Odin, vị vua của các thần, sở hữu một nửa linh hồn của các chiến binh này (Einherjar), trong khi nửa còn lại thuộc về Freya. Những phụ nữ quý tộc cũng tin rằng họ sẽ được đến lâu đài của Freya để phục vụ.

Tên của Freya bắt nguồn từ từ fráujo trong tiếng Gothic, có nghĩa là 'công chúa'; gốc từ này vẫn tồn tại trong từ Frau của tiếng Đức, Frue của tiếng Đan Mạch, Fru của tiếng Thụy Điển, có nghĩa là 'quý bà, cô, phụ nữ'. Theo nhà sử học Snorri Sturluson, tên của Freya đã được sử dụng như một danh hiệu cao quý để chỉ các phụ nữ quý tộc.

Câu chuyện về Freyja

Theo các truyền thuyết từ Snorri Sturluson và Viktor Rydberg, Freya là biểu tượng của tình yêu thủy chung với chồng là Ódr. Họ đã xa cách khi Ódr đi khám phá những miền đất xa lạ mà không trở về. Freya đã khóc không ngừng, và nước mắt của bà khi rơi xuống đất biến thành vàng, còn khi rơi xuống biển thì trở thành hổ phách. Freya thường rời bỏ thiên đình để tìm kiếm Ódr, và tại mỗi vùng đất bà đi qua, người dân đã đặt cho bà một cái tên khác. Cuối cùng, Freya tìm thấy Ódr, nhưng ông đã biến thành quái vật dưới biển. Freya vẫn ở bên chăm sóc cho chồng, nhưng một ngày nọ, khi bà vắng mặt, quái vật đã bị giết. Thương cảm trước nỗi đau của Freya, các vị thần đã hồi sinh Ódr để trở về thiên đường. Họ có hai cô con gái là Hnoss và Gersemi, nổi bật với vẻ đẹp và tên của họ được dùng để chỉ những vật báu quý giá.

Trong các bài thơ cổ Iceland, Freya sở hữu một chiếc áo choàng làm từ lông chim ó, cho phép bà biến thành nhiều loài chim khác nhau. Bà cũng thường cưỡi một chiếc xe kéo bởi hai con mèo lớn, hoặc trên một con lợn rừng chiến trận có bộ lông vàng. Vùng đất linh thiêng của Freya được gọi là Folkvang (chiến trường), nơi có tòa lâu đài Sessumnir (tòa sảnh với nhiều ghế ngồi). Tại đây, hàng ngày Freya sắp xếp chỗ ngồi cho các chiến binh. Trong ngày tận thế của các vị thần (Ragnarok), Odin cùng các vị thần khác như Thor, Heimdall, Tyr và cả anh trai Freya là Freyr đều bị tiêu diệt bởi bọn khổng lồ do Loki và con sói quỷ Fenrir dẫn đầu. Freya và Frigg là hai vị thần duy nhất còn sót lại, và các phong tục hiến tế cổ xưa vẫn tiếp tục được dâng lên cho Freya.

Freya và Frigg

Trong các bộ tộc miền nam nước Đức xưa, Freya và Frigg, vợ của Odin, thường được coi là một người. Tuy nhiên, ở miền bắc, họ được phân biệt rõ ràng, là hai vị nữ thần chủ yếu và được tôn sùng nhiều nhất.

Trong số 12 nữ thần phụ được đề cập trong cuốn Edda bằng văn xuôi của Snorri Sturluson, Sjöfn, Lofn và Vár được xem như là những người trợ lý của Freya, trong khi 9 nữ thần còn lại thuộc về Frigg (bao gồm Saga, Fir, Gefiun, Fulla, Vör, Syn, Hlín, Snotra và Gná).

Ảnh hưởng đến văn hóa đương đại

Ngày nay, cái tên Freya (cùng với các biến thể khác) đã trở thành một tên phổ biến cho nữ giới tại các nước Bắc Âu và Anh Quốc.

Trong các ngôn ngữ Germanic (như tiếng Đức, Thụy Điển, Đan Mạch, Na Uy, Hà Lan...), thứ Sáu được gọi là 'Ngày của Freya' (tiếng Đức là Freitag, tiếng Đức cổ là Friiatag).

Người Bắc Âu coi mèo và cây tầm gửi là thiêng liêng, liên kết với Freya, nữ thần tình yêu. Họ thường cầu xin Freya cho được hạnh phúc trong tình yêu, đãi mèo thật no trước ngày cưới, và có phong tục hôn nhau dưới nhánh tầm gửi. Ngày nay, ở Bắc Mỹ và châu Âu, phong tục này vẫn được duy trì trong lễ Giáng sinh.

Freya còn được biết đến với nhiều tên khác, nổi bật nhất là Vanadis (Nữ thần của tộc Vanir). Vanir là một trong hai chủng tộc thần thánh của Bắc Âu, được cho là chúa tể của người Elf (tiên), thường được mô tả là xinh đẹp và yêu hòa bình, trong khi chủng tộc còn lại, Æsir, là những vị thần ưa thích chiến tranh. Tên Vanadis sau này đã được dùng để đặt tên cho nguyên tố hóa học Vanadium, được phát hiện bởi nhà hóa học Thụy Điển Nils Gabriel Sefström vào năm 1830.

Freya cũng xuất hiện trong vở opera Der Ring des Nibelungen (Chiếc nhẫn của Nibelung) của Richard Wagner, nhà soạn nhạc Đức. Vở opera này dựa trên bài thơ cổ Đức Nibelungenlied (Bài ca của Nibelung) và đã có ảnh hưởng lớn đến văn học hiện đại, bao gồm cả bộ truyện The Lord of the Rings (Chúa tể của những chiếc nhẫn) của J. R. R. Tolkien, với nhiều chi tiết được vay mượn từ đó. Freya cũng góp mặt trong loạt trò chơi điện tử Valkyrie Profile của hãng tri-Ace Nhật Bản.

Các tên gọi khác của Freya

• Vanadís
• Mardöll
• Hörn
• Gefn
• Sýr
• Froijenborg (Bài hát dân gian Thụy Điển)
• Valfreyja (Tước hiệu có nghĩa là 'Nữ chủ nhân của những linh hồn đã khuất')

Các phiên bản của tên 'Freya'

• Freya
• Freyja - Tiếng Iceland
• Freja - Tiếng Đan Mạch và Thụy Điển
• Freia - Tiếng Đức
• Frea - Từ cuốn 'Lịch sử của người Langobards'
• Reija - Tiếng Phần Lan
• Freo
• Frowa - Tiếng Anglo-Saxon
• Froya - Tiếng Na Uy
• Frøya
• Fröa
• Fröe
• Frīa - Được ghi trong 'Bài ca Merseburg' (Bản thứ 2: chữa trị cho ngựa của Wodan)
• Friia
• Frija

Các mối liên hệ tiềm ẩn

Khổng

Frigg là nữ thần tối cao của Æsir, trong khi Freyja là nữ thần tối cao của Vanir. Có nhiều cuộc tranh luận, cả ủng hộ lẫn phản đối, về việc liệu Frigg và Freyja có phải là một, với một người là hình ảnh của người kia hay không.

Lập luận dựa trên phân tích ngôn ngữ, bên cạnh những thực tế cho thấy Freyja không được biết đến ở miền Nam Đức mà chỉ phổ biến ở miền Bắc, và ở một số khu vực, hai nữ thần được coi là một, trong khi ở nơi khác họ lại được xem là hoàn toàn khác biệt.

Gefjun

Một số học giả hiện đại cho rằng nữ thần Gefjun chính là hình ảnh của Frigg hoặc Freyja, vì có nhiều điểm tương đồng giữa họ.

Gullveig

Dựa trên nhiều điểm tương đồng, tác giả Gabriel Turville-Petre đề xuất rằng Gullveig, một nhà tiên tri trong Völuspá, thực chất là một tên khác của Freyja.