Gà chiến là tên chung cho các giống gà được dùng trong các trận đấu. Những giống gà này thường sở hữu sức khỏe và cơ thể dẻo dai.
Những giống gà
Trên toàn cầu, một số giống gà chiến nổi bật bao gồm:
- Gà nòi (Việt Nam)
- Gà chiến Bình Định (Việt Nam)
- Gà Cao Lãnh (Việt Nam)
- Gà Chợ Lách (Việt Nam)
- Gà Đồ Sơn Hải Phòng (Việt Nam)
- Gà Asil (Ấn Độ)
- Gà chiến Mỹ (Mỹ)
- Gà chiến Anh (Anh)
- Gà chiến Peru (Peru)
- Gà chiến Cuba (Cuba)
- Gà chiến Philippines (Philippines)
- Gà chiến Mã Lai (Malaysia)
- Gà Sumatra (Indonesia)
- Gà Shamo (Nhật Bản)
- Gà Satsumadori (Nhật Bản)
- Gà rừng Saipan (Mỹ)
- Gà chiến Thái (Thái Lan)
Gà chiến tại Việt Nam
Gà chiến được chia thành hai loại chính: gà đòn và gà cựa. Gà đòn thường xuất hiện ở miền Bắc và miền Trung, nặng khoảng 2,8 - 4,0 kg, sử dụng đòn đánh để chiến thắng đối thủ. Gà cựa chủ yếu nuôi ở miền Nam, được trang bị cựa nguyên hoặc cựa kim loại, và các trận đấu diễn ra nhanh hơn. Gà cựa có trọng lượng nhỏ hơn, thường dưới 3,0 kg. Cách nuôi gà chiến ở miền Bắc tập trung vào việc phát triển thể lực, độ bền, bộ lông mượt mà, khả năng đánh chính xác, và sự chịu đựng trong trận đấu.
Chọn giống gà
Lựa chọn giống gà: Chọn gà bố mẹ từ dòng gà nòi có các đặc điểm ưu tú của gà chiến, đây là bước quan trọng nhất để có được một con gà chiến xuất sắc (gọi là thần kê). Gà bố mẹ thường phải có thành tích chiến đấu nổi bật và ngoại hình mạnh mẽ. Gà tốt thường có độ tuổi từ 2-5 năm, gà mái có thể lên đến 6 năm. Trứng được ấp theo phương pháp truyền thống, mất khoảng 19-20 ngày để nở thành gà con.
Gà chiến con sẽ được nuôi chung với mẹ trong khoảng một tháng đầu, sau đó có thể thả ra ngoài để tự do cùng mẹ. Khi gà đạt 3 tháng tuổi, gà mái sẽ được tách riêng để sử dụng cho việc thịt hoặc chọn giống (tránh tuyệt đối việc nuôi gà cùng họ hàng để tránh các vấn đề sức khỏe và suy nhược). Gà đực con nuôi tự do khoảng 7 tháng sẽ được khảo đòn để chọn ra những con có khả năng chiến đấu tốt, lối đánh hiệu quả và độ kiên cường cao. Sau đó, tách riêng từng con vào chuồng (nuôi trong bu là tốt nhất).
Chế độ dinh dưỡng
Sau khi gà thử sức với 1 hoặc 2 trận, chuyển sang chế độ luyện tập chuyên sâu cho gà đá, bao gồm việc kiểm soát chế độ ăn uống và tập luyện nghiêm ngặt hơn. Lúa khô (thóc) sẽ được luộc cho nứt vỏ rồi để nguội, ngâm cho nảy mầm trước khi cho gà ăn. Điều này đảm bảo cung cấp đủ chất xơ và vitamin, giúp gà dễ tiêu hóa. Ngoài lúa, gà cần được bổ sung các thực phẩm tươi như rau xanh, lươn, gân bò, với lượng khoảng 200g/2 ngày. Trong tháng, cho gà ăn thêm 1-2 con thạch sùng để giúp lông mượt mà và dẻo dai. Cho gà ăn 2 lần mỗi ngày vào giữa buổi sáng và chiều, điều chỉnh lịch ăn trước trận đấu để gà luôn trong tình trạng khỏe mạnh.
Luyện tập
Mỗi buổi sáng trước khi mặt trời mọc, cho gà khởi động 20 phút bằng cách nâng gà lên cao khoảng 150 nhịp, độ cao từ 30 đến 60 cm với mặt đất. Đặt lớp rơm dày khoảng 10 cm để bảo vệ gân và xương của gà. Bắt đầu từ việc nâng nhẹ nhàng rồi tăng dần độ cao, chỉ thực hiện 20-30 nhịp trong những ngày đầu và tăng cường độ dần. Sau khi khởi động, cho gà nghỉ 30 phút, uống nước mưa (tránh dùng nước đun sôi để nguội vì dễ thiu) và ăn. Thức ăn thừa nên được loại bỏ sau 30 phút để tránh gây bệnh. Đồ đựng thức ăn cần được vệ sinh hàng ngày.
Mỗi tuần, cho gà thực hiện bài tập chạy bu một lần. Sử dụng hai con gà cùng độ tuổi để tránh gà non bị sợ. Nhốt gà mồi trong một bu nhỏ và đặt thêm một bu lớn phía ngoài cách nhau khoảng 20-30 cm. Thả gà cần tập chạy bu ra ngoài, gà sẽ chạy vòng tròn quanh nhau mà không đá vào nhau, nhằm tránh tổn thương đến mỏ, cánh và lông gà. Điều này giúp cải thiện sức khỏe và hơi thở của gà. Vào tháng, cho gà thực hiện 1 trận đá buông với nhau.
Khi thực hiện đá buông, bịt mỏ gà bằng bao da, quấn băng bông ướt quanh chân và thả gà vào xới để đá khoảng 5 hồ. Sau trận đấu, vệ sinh các vết xước cho gà bằng cồn và bông. Để tăng sức bền và độ lì đòn, mỗi tháng tăng dần số hồ đá buông. Sau mỗi trận đấu, cần vệ sinh sạch sẽ bằng cồn và đảm bảo gà được nuôi trong môi trường thoáng mát để tránh nấm da và mốc.
Chăm sóc
Hàng ngày, phơi gà dưới nắng nhẹ vào buổi sáng khoảng 2 giờ, sau đó cho gà vào chỗ thoáng mát. Mỗi tuần, cần bóp da và tỉa lông ở các khu vực như cổ, đầu và ức, sau đó bôi thuốc. Thuốc là rượu ngâm giềng và nước tiểu trẻ em giúp da gà đỏ và dày hơn. Dùng bàn chải cước thấm thuốc để chà lên da gà, giúp da ngày càng dày và đỏ. Trong bu, sử dụng rơm khô làm chỗ lót chân và thay rơm hàng ngày để tránh gà dẫm lên phân. Mỗi 4 ngày vào buổi tối, ngâm chân gà trong nước muối ấm (40 độ) pha loãng (35g/1000ml) khoảng 10 phút, sau đó dùng bàn chải đánh răng mềm để làm sạch kẽ chân gà, giúp chân gà săn chắc và không bị hà chân. Nuôi gà khoảng 12 tháng thì có thể bắt đầu cho gà ra xới.
Trước khi đưa gà đi đá 1 tuần, nên cho gà làm quen với tiếng động và môi trường xới bằng cách đặt gà cạnh xới 2-3 lần. Khi gà đã quen và khỏe mạnh, tiến hành đá. Ngày đi đá, chỉ cho gà khởi động nhẹ vào sáng sớm khoảng 10 phút và cho ăn ít. Trước trận đấu 2 giờ, cho gà ăn nhẹ bằng 1/3 khẩu phần chính. Trong giờ nghỉ giữa các hồ, khoảng 5 phút, cho gà uống một hớp nước mát nhỏ để làm sạch đờm, và xoa bóp chân, cánh, cổ bằng khăn lạnh.
Sau trận đấu, cần vệ sinh cổ gà để sạch đờm, lau sạch vết máu và vết thương bằng cồn. Khâu lại các vết rách lớn và nuôi gà ở nơi cao ráo, thoáng mát. Để gà nghỉ ngơi ít nhất 2 tuần sau trận đấu, tùy theo mức độ thương tích. Nếu gà hồi phục nhanh, sau 6 tuần có thể cho đá trận tiếp theo, nếu không thì để lâu hơn 2 tháng. Tuyệt đối không cho gà mới đá trở lại ngay sau khi bị đánh, khi gà chưa hồi phục, dễ bị yếu và trấn thương nặng, dẫn đến nguy cơ gà bị bạt đòn hoặc kiệt sức và chết.
Gà đạt phong độ thi đấu tốt nhất trong khoảng thời gian từ năm thứ 2 đến cuối năm thứ 3. Sau giai đoạn này, có thể giữ lại để làm giống nếu gà vẫn còn phong độ cao. Trong thời gian thi đấu, không nên cho gà tiếp xúc với gà mái; có thể cho gà đạp mái từ 1 đến 2 lần mỗi tháng, nhưng phải cách ngày thi đấu ít nhất 1 tuần để đảm bảo gà luôn sung sức khi ra trận. Gà đá thường gặp các vấn đề như phân xanh, nấm da, kén dưới da. Tùy vào tình trạng, có thể sử dụng các loại lá thuốc như lá ổi tàu để chữa bệnh đường ruột, nửa quả cau để trị sán, hoặc dùng Nghệ để giúp gà giữ cân và đẹp da. Mổ kén để lấy cặn ra khỏi và khâu lại, sau đó rửa sạch bằng cồn và để gà nghỉ ngơi một thời gian.