Gà của người H'Mông

Gà H’Mông, còn gọi là gà Mông, gà Mông đen, gà Mèo hay gà xương đen, là giống gà nội địa quý hiếm của Việt Nam, được nuôi thả tại miền núi phía Bắc bởi người H’Mông. Giống gà này giữ nguyên đặc tính gốc, nổi bật với thịt và xương màu đen, ít mỡ, thịt chắc và hương vị thơm ngon. Ngoài việc dùng làm thực phẩm, người H’Mông còn chế biến thành cao để bổ sung sức khoẻ. Gà H’Mông thương phẩm hiện được xem là đặc sản nổi tiếng.

Đặc trưng

Chi tiết

Gà H’Mông có thân hình cao lớn với mào dâu và mào cờ, lông thường có màu hoa mơ, đen hoặc trắng tuyền. Giống gà này ít mỡ, thịt dai và thơm, xương và thịt có thể dùng làm thuốc chữa bệnh. Gà H’Mông có thịt và xương màu đen, chân có bốn móng, ăn không bị ngán nhờ hàm lượng mỡ thấp. Thịt gà chắc, giòn và ngon. Mỗi con trưởng thành nặng từ 2 đến 3 kg, và bắt đầu đẻ trứng khi đạt trọng lượng từ 1,5-1,8 kg sau khoảng 5 tháng nuôi.

Gà con mới 1 ngày tuổi có màu lông hung nâu, hung đen và sọc dưa ở cả con trống lẫn con mái. Khi trưởng thành, gà có hình dáng cân đối, chân cao màu đen, lông đa dạng màu sắc. Phần lớn gà có da thịt và phủ tạng đen, một số ít có da và thịt trắng. Gà H’Mông nổi bật với thịt thơm ngon, ít mỡ, và được coi là giống gà bổ dưỡng. Gà Mông đen thường bị nhầm lẫn với gà rừng hay gà ác do giống gà lai tạp phổ biến hiện nay. Gà Mông đen chính gốc có đầu, mào, chân 4 ngón, máu và nội tạng đen hoàn toàn. Trọng lượng trung bình của gà Mông đen trưởng thành dao động từ 2 đến 3 kg, có khi lên tới hơn 3,5 kg, với thịt săn chắc và ít mỡ. Gà ác thì có 5 ngón chân, mào đỏ hoặc có lông trên mào, lông ống chân.

Thể chất

Gà sinh sản có tỷ lệ sống 93% khi nuôi đến 8 tuần tuổi và đạt trên 85% ở 20 tuần tuổi. Trọng lượng gà ở 8 tuần tuổi là 747g cho con trống và 626g cho con mái; đến 20 tuần tuổi, con trống nặng 3 kg và con mái nặng 2,8 kg. Trong giai đoạn đẻ trứng, khối lượng gà tiếp tục tăng, đến 38 tuần tuổi, gà trống đạt 2023g và gà mái đạt 1565g. Tiêu tốn thức ăn cho mỗi gà trong giai đoạn từ 1-9 tuần là 1,95 kg, từ 10-20 tuần là 5,7 kg/mái, và tiêu tốn thức ăn cho 10 trứng là 3,26 kg.

Gà bắt đầu đẻ trứng lần đầu khi đạt 140 ngày tuổi. Năng suất trứng tăng dần qua các tuần và đạt mức cao nhất ở 30 tuần tuổi (50%), sau đó giảm xuống còn 27-37% do gà ấp bóng và thay lông. Đến 60 tuần tuổi, gà mái sản xuất 92 quả trứng. Trứng của gà H’Mông có khối lượng ổn định 45g. Khi ấp trứng, tỷ lệ trứng được thụ tinh cao (98%) và tỷ lệ nở trên tổng số trứng ấp đạt 88%.

Chăn nuôi

Giống gà này chủ yếu được nuôi tại các tỉnh miền núi phía Bắc, với số lượng hạn chế và khả năng sinh sản không cao, vì vậy việc phát triển thành sản phẩm hàng hóa còn gặp khó khăn. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, giống gà này đã thu hút sự quan tâm của nhiều người chăn nuôi. Gà H’Mông rất dễ nuôi; sau khi úm được 1 tháng, chúng có thể được thả vườn để nuôi tự nhiên. Giống gà này thích nghi tốt với điều kiện khí hậu và phương thức chăn nuôi bán chăn thả của địa phương, có sức đề kháng cao và tỷ lệ sống gần như đạt 100%.

Gà Mông đen dễ nuôi hơn nhiều so với các loại gà khác. Chúng ăn các loại rau như rau muống, rau lấp, kết hợp với cám ngô, sắn và lúa. Mỗi đợt đẻ từ 10-12 quả trứng, trứng nhỏ như trứng gà ri và có mùi rất thơm. Gà bắt đầu đẻ trứng từ 133 đến 141 ngày tuổi, với năng suất đạt từ 66-74 quả/mái/năm và tỷ lệ ấp nở từ 77-79%. Đối với gà H’Mông thương phẩm (nuôi 12 tuần tuổi), tỷ lệ sống đạt từ 94-97%, với trọng lượng đạt từ 1-1,1 kg/con.

Khi nuôi thịt đến 12 tuần tuổi, gà có tỷ lệ sống là 93%, với trọng lượng trung bình đạt 1052g và tiêu tốn thức ăn là 3958g/con. Hiện tại, để nâng cao năng suất sinh sản của giống gà này, các nhà khoa học đang tập trung vào nghiên cứu chọn lọc nhân thuần và tiến hành lai tạo với các giống gà khác như gà Ai Cập (có ưu thế về năng suất trứng) nhằm tạo ra con lai có năng suất trứng cao hơn.

Chú thích

• Dữ liệu về Gà H'Mông tại Wikispecies
• Gà xương đen quý hiếm của người Mông ở Mù Cang Chải Lưu trữ 2017-07-29 tại Wayback Machine