Gaia (thần nữ trong thần thoại)

Trong Thần thoại Hy Lạp, Gaia (tiếng Hy Lạp: Γαῖα; phát âm là /'geɪ.ə/ hay /'gaɪ.ə/; nghĩa là 'mặt đất'), hay Gaea (Γῆ), là một trong các vị thần ban sơ, được người Hy Lạp tôn thờ là 'đất mẹ', tượng trưng cho mặt đất. Gaia là vị thần thuở ban sơ và được coi như tổ tiên của vạn vật. Bà được tôn kính như nữ thần vĩ đại hay như Mẫu thần. Thần bầu trời Uranus, chồng bà, cũng do bà sinh ra. Hai người sinh ra dòng dõi các vị thần Titan (hậu duệ là các vị thần Olympus) và các Cyclops, Hecatonchire.

Trong thần thoại La Mã, bà được gọi là Terra.

Thần thoại

Thuở ban đầu, trong thế giới thần thoại Hy Lạp, chỉ có Hỗn mang Chaos. Từ Chaos, Gaia - nữ thần Đất Mẹ với bộ ngực phồng mở ra. Chaos cũng sinh ra các vị thần khác như Tartarus (địa ngục vô tận), Erebus (vực thẳm bóng tối), Nyx (đêm tối vô biên) và Eros (tình yêu và dục vọng, mặc dù phần lớn cho rằng Eros là con của Aphrodite và Ares).

Trong tác phẩm Theogony (Thần phả) của mình, nhà thơ Hy Lạp Hesiod kể rằng nữ thần Gaia với bộ ngực to là nguồn gốc vô tận của tất cả các vị thần và loài người trên Trái Đất. Không thể tách rời từ chính mình, Gaia sinh ra Uranus (bầu trời sao chói), Pontus (biển cả) và Ourea (núi đồi hoang sơ). Sau đó, theo Hesiod, Gaia và con trai đầu lòng của mình là Uranus sinh ra:

• 12 Titan (những khổng lồ): Oceanus, Coeus, Crius, Hyperion, Iapetus, Theia, Rhea, Themis, Phoebe, Mnemosyne, Tethys và cuối cùng là Cronus, 'trẻ nhất và đáng sợ nhất'.
• 3 Cyclops (khổng lồ một mắt hung dữ, tuy nhiên chúng được biết đến như những thợ rèn tài hoa, làm ra vũ khí cho các vị thần. Các Cyclops bao gồm: Brontes (sét), Steropes (sấm) và Arges (chớp)
• 3 Hecatonchire (quái vật có 100 cánh tay và 50 đầu): Cottus, Briareus, Gyges.

Vì sự ghê tởm và xấu hổ về hình dạng quái dị của Cyclops và Hecatonchire, Uranus nhốt chúng vào Tartarus địa ngục vô tận. Sự hiện diện của những đứa con này trong Tartarus, một phần của ông, gây ra nỗi đau kinh khủng, khiến Gaia âm mưu chấm dứt sự hung ác của Uranus. Gaia tạo ra một cây liềm từ nham thạch và yêu cầu sự giúp đỡ từ Titan con của mình để giết cha xấu xa bằng cây liềm sắc bén. Nhưng chỉ có Cronus, đứa con út, đồng ý. Khi Uranus bị Gaia dụ xuống và nằm cạnh mình để tránh xa bầu trời, nguồn sức mạnh của ông, Cronus đã dùng cây liềm để cắt bỏ bộ phận sinh dục của cha mình. Uranus chạy trốn. Thần sống như đã chết, sức mạnh của ông chỉ còn lại trong ký ức. Từ những giọt máu và tinh dịch của Uranus rơi xuống đất, Erinyes - những thần phục thù, Gigantes - những khổng lồ với nửa thân dưới là rắn, Meliae - những tiên nữ của cây Tần bì được sinh ra. Từ tinh hoàn của Uranus rơi xuống biển, nữ thần Aphrodite - thần tình yêu và sắc đẹp được sinh ra từ bọt biển (Aphrodite có nghĩa là 'sinh ra từ bọt biển').

Sau khi lên ngôi, Cronus thả toàn bộ con cái Cyclop và Hecatonchire của Gaia. Dưới sự kính trọng của mọi người, Cronus trở thành vị vua của các thần linh và bắt đầu Thời đại vàng. Sau này, Cronus được tiên tri rằng con sẽ lật đổ và chiếm ngôi của mình. Lo sợ lịch sử lặp lại, Cronus đã nuốt chửng các con khi chúng mới sinh ra bởi Rhea: Hestia, Demeter, Hera, Hades, Poseidon. Nhờ sự giúp đỡ của Gaia, Zeus đã được mẹ cứu thoát. Khi trưởng thành, Zeus quay lại giết cha và giải thoát cho các anh chị của mình.

Sau Uranus, Gaia lấy chồng là Pontus và sinh ra các vị thần biển: Nereus, Thaumas, Phorcys, Ceto và Euribya. Cùng với Tartarus, Gaia sinh ra Echidna và Typhon (đứa con cuối cùng của Gaia).

Zeus đã che giấu Elara, người tình của mình, xuống đất để Hera không biết. Vì thế, đứa con của Elara và Zeus, khổng lồ Tityas, đôi khi được xem là con của cả Gaia và Elara.

Gaia cũng đã làm cho Aristaeus trở nên bất tử.

Gaia được cho là nguồn gốc của những lời tiên tri tại đền thờ Oracle ở Delphi (Joseph Fontenrose 1959 và một số tác giả khác). Bà truyền năng lực của mình, tùy thuộc vào các phiên bản, cho Apollo, Poseidon và Themis. Tuy nhiên, Apollo nổi tiếng nhất về những lời tiên tri tại Delphi, vì đã tiêu diệt Python, một con của Gaia. Do điều này, Hera phạt Apollo bằng cách bắt anh làm người chăn cừu cho vua Admetus trong 9 năm.

Lời thề dưới danh nghĩa của nữ thần Gaia trong xã hội Hy Lạp cổ đại được coi là lời thề quan trọng nhất.

Trong nghệ thuật cổ điển, hình ảnh Gaia thường được mô tả theo hai cách: một là hình ảnh người phụ nữ có nửa thân người trên nối liền với mặt đất; hai là hình ảnh bà đỡ đứa bé Erichthonius (một vị vua tương lai của thành Athena).

Phả hệ

Dưới danh sách
Tự sinh ra
• Uranus
• Pontus
• Ourea
• Nesoi
• Cùng với Elara
  • Tityas
• Với Aether (Khí quyển, con của Erebus và Nyx)
  • Aergia
  • Dolos
• Với Oceanus
  • Kreousa
  • Triptolemos
• Với Pontus
  • Ceto
  • Eurybia
  • Phorcys
  • Nereus
  • Thaumas
• Với Poseidon
  • Antaeus
  • Charybdis
  • Laistrygon
• Với Tartarus
  • Echidna
  • Typhon
• Với Uranus
  • Các Cyclop
    • Arges
    • Brontes
    • Steropes
  • Các Hecatonchire
    • Briareus
    • Cottus
    • Gyges
  • Các Titan
    • Cronus
    • Rhea (vợ của Cronus)
    • Oceanus
    • Tethys (vợ của Oceanus, mẹ của 3000 vị nữ thần sông hồ khác)
    • Hyperion (Thần ánh sáng, là vị thần Mặt Trời thuở ban sơ)
    • Theia (cùng với Hyperion sinh ra Helios, Eos, Selene)
    • Mnemosyne (Trí nhớ, mẹ của các tiên nữ muse)
    • Themis (Công lý và trật tự, mẹ của Fates và Thần mùa cùng với Zeus)
    • Iapetus (Cha của Prometheus, Epimetheus, Menoetius và Atlas)
    • Coeus (Trí tuệ)
    • Phoebe (Mặt Trăng, vợ của Coeus, mẹ của Leto)
    • Crius (Cha của Pallas, Perses and Astraios)
• Với Hephaestus
  • Erichthonius thành Athens
• Chưa biết cha là ai
  • Python
  • Preme
  • Cecrops
• Với Zeus
  • Manes
• Còn lại
  • Muses
    • Mneme
    • Melete
    • Aoide
  • Gigantes
  • Erinyes
  • Meliae

Ý nghĩa của tên gọi Gaia

Gaia được tạo thành từ hai từ Ge và Aia. Trên các ngôn ngữ châu Âu, Ge thường liên quan đến đất (ví dụ: Geology là địa chất học, Geography là địa lý...). Aia là một từ cổ có nghĩa là 'bà'. Vì vậy, Gaia có thể hiểu là 'bà của Trái Đất'.

Thần thoại Hy Lạp, Nguyễn Văn Khỏa

Liên kết ngoài

• Gaea (thần thoại Hy Lạp) tại Encyclopædia Britannica (bằng tiếng Anh)