Gia tộc

Gia tộc (hay còn gọi là thị tộc hoặc dòng tộc) (cũng có thể được gọi là 'bè phái' hoặc 'phe cánh', tiếng Anh: Clan) là hình thức cộng đồng xã hội sơ khai nhất trong lịch sử nhân loại, bao gồm một nhóm người có chung huyết thống và ràng buộc kinh tế (quan hệ sản xuất).

Trong cộng đồng này, các quan hệ sản xuất liên quan đến quyền sở hữu chung về tài nguyên (như đất đai, đồng cỏ, rừng núi, sông ngòi, công cụ lao động...). Các thành viên trong gia tộc cùng hợp tác lao động, sử dụng công cụ chung và phân chia sản phẩm theo nguyên tắc bình quân.

Lịch sử phát triển

Theo sách giáo khoa lịch sử lớp 10 ở Việt Nam hiện nay, trong giai đoạn đầu của lịch sử nhân loại (xã hội nguyên thủy), gia tộc tuân theo chế độ mẫu hệ. Đây là hệ thống mà các mối quan hệ huyết thống được tính theo dòng mẹ. Trong chế độ này, phụ nữ đóng vai trò chủ chốt trong sản xuất, đời sống gia đình và xã hội. Sau đó, chế độ công xã gia tộc dần chuyển sang chế độ phụ hệ, đồng thời với sự xuất hiện của công cụ bằng kim loại. Giai đoạn này chứng kiến sự chuyển giao vai trò từ phụ nữ sang nam giới, hình thành kiểu gia đình một vợ một chồng như hiện nay. Công xã gia tộc đánh dấu sự chuyển tiếp từ bầy người nguyên thủy sang xã hội có giai cấp.

Tuy nhiên, các khái niệm trong sách giáo khoa lịch sử trên đây được tổng hợp từ các khu vực phát triển trên toàn cầu và dựa trên kiến thức có được đến giữa thế kỷ 20. Chúng không cập nhật các nghiên cứu mới về nhân loại học cổ đại. Đặc biệt, nó đã bỏ qua những thị tộc và bộ lạc hiện còn duy trì lối sống cổ xưa ở các khu vực chưa phát triển. Cuộc sống của các bộ lạc này chứng tỏ rằng lịch sử phát triển của nhân loại đa dạng hơn nhiều và không chỉ theo một con đường duy nhất.

Người Hadza, Maasai và các nhóm khác ở châu Phi vẫn duy trì lối sống săn bắn hái lượm nguyên thủy suốt hàng chục ngàn năm qua. Họ giống như những bảo tàng sống của giai đoạn cổ xưa trong lịch sử loài người. Lối sống của họ phản ánh mô hình thị tộc tương tự như và kế thừa từ lối sống xã hội của linh trưởng, chẳng hạn như tinh tinh và bonobo. Họ có sự kết nối xã hội chặt chẽ giữa các thành viên và có sự phân chia cấp bậc, trong đó những người thông minh và khỏe mạnh hơn đảm nhận nhiều vai trò hơn. Điều này cũng cho thấy sự xuất hiện đa dạng của chế độ mẫu hệ hay phụ hệ trong các cộng đồng. Một số dân tộc như người Hadza và Maasai không có chế độ mẫu hệ, trong khi chế độ mẫu hệ vẫn tồn tại ở các dân tộc như người Chăm (Việt Nam và Đông Nam Á), người Minangkabau ở Tây Sumatra (Indonesia), người Ami ở Đài Loan, người Kuna ở Panama và Colombia, và nhiều dân tộc khác ở Ấn Độ và châu Phi. Đặc biệt, người Mosuo ở đông nam Himalaya thuộc tỉnh Vân Nam và Tứ Xuyên (Trung Quốc) duy trì lối sống mẫu hệ đa phu (nhiều chồng).

Liên kết ngoài

Bản mẫu:Sơ lược