Giấc mơ về xe điện của những người chống đối Elon Musk: Thương vụ IPO lịch sử của một hãng xe không tên và hành trình kiên định tiến tới đỉnh cao

Robert Joseph Scaringe, người sáng lập và là CEO của Rivian, một công ty sản xuất xe điện, không đi theo con đường của Elon Musk trong cuộc đua với Ford và Tesla. Và đây là hành trình của một hãng xe ít người biết đến chạm mốc vốn hoá trăm tỷ đô.

William D Cohan là một nhà kinh doanh với sở thích viết về lĩnh vực này. Ông đã trải nghiệm chiếc xe bán tải điện Rivian R1T mới ra mắt gần đây. Với động cơ không, chỉ một bộ pin khổng lồ dưới cabin, chiếc xe điện này có khả năng tăng tốc như siêu xe, khiến ông cảm thấy kinh ngạc.

Chiếc R1T là mẫu xe điện tiện ích với nhiều tính năng độc đáo như bếp nấu ăn ngoài trời có thể kéo ra từ trong xe. Chiếc bán tải điện này có giá xuất phát từ 76.500 USD. Đây là một kỳ tích công nghệ và là biểu tượng của sự kiên trì kéo dài hàng thập kỷ.

Robert Joseph Scaringe, người sáng lập và CEO của Rivian, được hơn 12.000 nhân viên của Rivian và người thân gọi là 'RJ'. Người đàn ông 39 tuổi này có thân hình lực lưỡng, giống nhân vật siêu anh hùng Clark Kent cả về ngoại hình và phong thái.

Scaringe thực sự gây ấn tượng với hình ảnh siêu nhân bởi những thành tựu ông đạt được kể từ khi thành lập Rivian vào năm 2009.

Scaringe yêu thích thách thức như chạy marathon, leo núi, đi bộ xa. Ngoài ra, ông còn được mô tả là 'kẻ chống đối Elon Musk'.

Nhờ một trong những cuộc IPO thành công nhất kể từ sau Facebook và Alibaba, công ty của ông đã thu về 13,7 tỷ USD. Tài sản ròng của Scaringe lúc đó là khoảng 530 triệu USD, nhỏ hơn nhiều so với con số 265 tỷ USD của Elon Musk.

Scaringe tập trung vào việc sản xuất các phương tiện để thay đổi cách con người sử dụng nhiên liệu hoá thạch để chống lại biến đổi khí hậu. Ông không quan tâm đến sao Hỏa, tên lửa, xây đường hầm hay mua Twitter. Mặc dù có hơn 60.000 người theo dõi trên mạng xã hội, ông hiếm khi hoạt động trên đó.

Dan Loeb, giám đốc quỹ phòng hộ, người đã đầu tư vào Rivian trước khi công ty niêm yết, mô tả Scaringe như một chàng trai nghiêm túc sống ở Miền Trung Tây Hoa Kỳ. 'Ông ấy chu đáo. Scaringe hoàn toàn khác biệt so với những người nhanh chóng. Mọi thứ đều được lên kế hoạch và phân tích', Dan Loeb nói.

Scaringe lớn lên ở vùng bờ biển Đại Tây Dương của Florida. Ông đã bắt đầu quản lý công ty xe hơi của mình khi mới 17 tuổi.

Khi còn trẻ, Scaringe đã bắt đầu thí nghiệm và sửa chữa ô tô. Khi trưởng thành hơn, ông nhận ra rằng ô tô chạy bằng động cơ đốt trong, cái ông đam mê, là nguyên nhân chính gây ra vấn đề nghiêm trọng như ô nhiễm, biến đổi khí hậu và cuộc chiến tranh về dầu mỏ.

Trong một chuyến du lịch cùng gia đình, Scaringe quyết định dành toàn bộ tâm trí để giải quyết vấn đề này. 'Ý tưởng ban đầu' là thành lập một công ty xe hơi. Lúc đó, ông chỉ là một học sinh trung học và không hiểu rõ điều đó có nghĩa là gì và như thế nào.

Scaringe theo học tại Học viện Công nghệ Rochester ở ngoại ô New York. Tại đây, ông nhận ra mình cần một số vốn lớn để thành lập một công ty xe hơi.

Vào thời điểm đó, ông không chắc chắn về cách tiếp cận nào là tốt hơn giữa làm thuê và tự mở công ty. Với sự thiếu kiên nhẫn cùng một chút ngây thơ, Scaringe quyết định theo đuổi con đường tự lập.

Ông quyết định tham gia Học viện Công nghệ Massachusetts (MIT) ở Cambridge để đạt bằng thạc sĩ và sau đó tiến sĩ về kỹ thuật cơ khí tại Phòng thí nghiệm Ô tô Sloan của trường.

Tại MIT, ông nhận ra các công ty sản xuất ô tô lâu đời thường giỏi trong việc sản xuất hàng loạt và giới thiệu mẫu xe mới. Tuy nhiên, họ không chú trọng đến việc đổi mới hay đưa ra ý tưởng mới.

Ông nói: 'Thay đổi càng lớn, thì càng khó thực hiện'. Từ việc thay đổi thiết kế cánh cửa đến việc chuyển toàn bộ nhân lực sang một công nghệ mới, đều là những thách thức hoàn toàn khác nhau.

Ông đã nghiên cứu một công ty sản xuất ô tô nhỏ với động cơ điện. Nhưng sau mùa hè đó, ông đã từ bỏ ý định. Trong suy nghĩ của chàng trai trẻ, ông nhận ra mình cần phải tạo ra điều gì đó mà mọi người muốn sở hữu.

Sau khi nhận được bằng Tiến sĩ vào năm 2009, Scaringe lại đứng trước quyết định nên làm việc cho một công ty ô tô hay tự mình thành lập công ty riêng. Ông hiểu rằng khả năng thành công khi khởi nghiệp là rất thấp. Nhưng sau khi cân nhắc, ông cho rằng khả năng thành công của việc thay đổi cả một công ty sau khi mới tốt nghiệp Tiến sĩ còn cao hơn là khởi nghiệp từ con số không.

Thời điểm ông bắt đầu công ty không thể tồi tệ hơn. Sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, cả General Motors và Chrysler đều phá sản và cầu cứu sự trợ giúp từ chính phủ. Ford tránh được số phận tương tự bằng cách thế chấp tất cả tài sản, bao gồm cả biểu tượng của họ để nhận khoản vay trước khi cuộc khủng hoảng xảy ra.

Trong 2 năm tiếp theo, Scaringe tập trung vào việc phát triển một mẫu xe thể thao mới để xây dựng thương hiệu, sau đó giới thiệu các sản phẩm mới ngay sau thành công của mẫu xe đầu tiên. Đây chính là chiến lược mà Elon Musk đã sử dụng để biến Tesla thành một đại gia trong ngành sản xuất ô tô.

Scaringe đã tạo ra một chiếc xe như thật trong video nhưng lại không thể tạo ra nó trong thực tế. Trong hai năm đó, Scaringe quyết định từ bỏ dự án và bắt đầu lại từ đầu. Đó là khi ông nảy ra ý tưởng cho chiếc bán tải chạy điện R1T.

Xe bán tải là dòng xe phổ biến nhất tại Mỹ, nhưng không hiệu quả khi di chuyển trên đường. Scaringe quyết tâm chứng minh rằng công ty của mình có thể thay đổi tình thế.

Scaringe đã thiết kế lại kiến trúc truyền thống của xe bán tải và nâng cấp chúng phù hợp với các chuyến phiêu lưu ngoài trời. Tuy nhiên, xe bán tải chạy bằng điện vào thời điểm đó vẫn là một ước mơ xa vời. Một lần nữa, Scaringe bị sốc khi nhận ra mức độ cần vốn. Sau khi nghiên cứu nhiều vấn đề, ông nhận ra rằng số tiền cần thiết không chỉ là vài triệu mà là hàng tỷ USD.

Scaringe đã huy động được hàng tỷ USD cho Rivian. Ngoài việc huy động 13,7 tỷ USD từ IPO vào tháng 11/2021, ông còn thu về thêm 10,4 tỷ USD từ 5 vòng huy động vốn cổ phần từ tháng 2/2019 đến tháng 1/2021.

Khi có đủ vốn, Scaringe bắt đầu biến ước mơ thành hiện thực. Rivian mua nhà máy ở Normal vào năm 2017 với giá 16,5 triệu USD từ Diamond-Star Motors đã phá sản. Ban đầu, cả Scaringe và cha ông đã thế chấp tất cả tài sản để đầu tư vào Rivian. Với số vốn hàng tỷ USD đã làm giảm tỷ lệ sở hữu của Scaringe tại Rivian xuống dưới 2%, mặc dù ông được cấp các quyền chọn giống như Elon Musk.

Người sáng lập Rivian cũng đã trải qua nhiều lỗi lầm. Hai tháng sau IPO, CEO Rod Copes của Rivian thông báo sẽ từ chức, làm ảnh hưởng đến giá cổ phiếu của công ty. Mặc dù công ty sau đó khẳng định rằng kế hoạch từ chức của CEO đã được lên kế hoạch trước IPO, nhưng Scaringe thừa nhận rằng quản lý đã không hiệu quả.

Sau đó là vụ kiện về phân biệt giới tính của cựu phó giám đốc tiếp thị và bán hàng Laura Schwab với Rivian trước khi IPO. Khoảng 4 tháng sau khi Schwab bị sa thải, Rivian phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng quan hệ công chúng tồi tệ nhất từ khi thành lập.

Công ty đã tuyên bố tăng giá chiếc R1T lên 17%, tương đương 12.000 USD. Hơn 71.000 khách hàng đặt trước xe trên toàn thế giới đã bị sốc. Rivian đã chậm tiến độ giao hàng và hiện đang gia hạn các thỏa thuận với khách hàng, vào thời điểm mà rất nhiều công ty xe hơi đang quảng cáo xe điện mới.

Khách hàng đổ dồn và yêu cầu hoàn lại tiền đặt cọc. Scaringe cũng đã bị sốc. Đó là ngày tồi tệ nhất của ông với tư cách là nhà lãnh đạo của Rivian. Hai ngày sau, công ty đã khôi phục lại mức giá ban đầu.

Có lẽ, những sai lầm và những kinh nghiệm rút ra từ việc làm lại đã tạo ra một đợt IPO ấn tượng trong lịch sử. Tất nhiên, Scaringe vẫn lo lắng khi Musk thông báo rằng Tesla đang nghiên cứu tạo ra một chiếc xe bán tải của riêng mình.

Một mặt, ông là người đề xuất cạnh tranh; cuộc đua sẽ thực sự nhạt nhẽo nếu chỉ có một đối thủ. Mặt khác, giá trị thị trường của Tesla là khoảng 900 tỷ USD, trong khi Rivian giảm xuống chỉ còn khoảng 30 tỷ USD.

Nói cách khác, Tesla là một đối thủ cực kỳ nặng ký trên thị trường xe bán tải chạy điện. Nhưng khi Musk công bố Cybertruck năm 2019, Scaringe đã thở phào nhẹ nhõm.

Cuối cùng, cả hai hãng xe chỉ có một điểm giao cắt nhỏ là cả hai đều là xe bán tải. Tuy nhiên, xe của Tesla có hình dáng góc cạnh, trong khi xe của Rivian lại có đường cong mềm mại hơn.

Khi thăm nhà máy sản xuất ô tô, tác giả chứng kiến Scaringe cảm động khi kể về một Rivian đầy 'lãng mạn'. Hàng nghìn người lao động cống hiến để biến những cuộn thép thành một phương tiện di chuyển. Chiếc xe ấy sẽ mang theo những gia đình đi biển, đưa những cặp đôi đi hẹn hò, và dẫn dắt nhóm bạn thân cùng nhau leo núi...

Scaringe nói: 'Đó là đỉnh cao của nhiều năm mơ ước và làm việc chăm chỉ. Thật là lãng mạn khi nghĩ về những gì diễn ra trong nhà máy này'.

Tham khảo FT