Buzz
Em có nhận xét gì về nhịp điệu, âm điệu của bài thơ Sóng? Nhịp điệu, âm điệu đó được thể hiện từ những yếu tố nào? Nhịp điệu, âm điệu của bài thơ có phản ánh nhịp điệu, âm điệu của 'sóng' không? Tại sao?
Câu 1
Câu 1 (trang 8, sách bài tập Ngữ Văn 11, tập một):
Em cảm nhận thế nào về nhịp điệu, âm điệu của bài thơ Sóng? Nhịp điệu, âm điệu ấy được thể hiện từ những yếu tố nào?
Phương pháp giải:
Đọc bài thơ Sóng và tập trung vào nhịp điệu, âm điệu của nó để đưa ra nhận xét và chỉ ra những yếu tố thể hiện điều đó.
Lời giải chi tiết:
- Nhịp điệu của dòng thơ đều đặn với sự liên tục của các dòng thơ có năm chữ, âm điệu của bài thơ thay đổi từ trầm đến bổng với sự xen kẽ giữa thanh bằng và thanh trắc của các chữ cuối cùng trong dòng thơ
- Nhịp điệu, âm điệu của bài thơ được thể hiện qua các yếu tố sau:
+ Khổ thơ năm chữ: Các dòng thơ đều có năm chữ liền kề.
+ Thanh điệu của chữ cuối dòng thơ: Mỗi dòng thơ, chữ cuối vần bằng xen kẽ với chữ cuối vần trắc, tạo ra âm điệu trong dòng thơ:
Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ
Sông không hiểu nổi mình
Sông tìm ra tận bể
Câu 2
Câu 2 (trang 8, sách bài tập Ngữ Văn 11, tập một):
Nhịp điệu, âm điệu của bài thơ có phản ánh nhịp điệu, âm điệu của 'sóng' không? Tại sao?
Phương pháp giải:
Đọc bài thơ và tập trung vào nhịp điệu, âm điệu của nó để trả lời câu hỏi.
Lời giải chi tiết:
Nhịp điệu, âm điệu của bài thơ thể hiện nhịp điệu, âm điệu và hình tượng của 'sóng':
- Các dòng thơ năm chữ như những con sóng với những bước sóng đều đặn tiếp tục.
- Sự xen kẽ giữa chữ cuối dòng thơ mang thanh bằng và chữ cuối dòng thơ mang thanh trắc tạo ra âm điệu trong các dòng thơ có năm tiếng khí giáng (thanh bằng) khi cao điểm (thanh trắc), khi trầm (thanh bằng) khí bổng (thanh trắc) mềm mại như những đợt sóng vỗ qua chiều dài của bài thơ.
- Sự xen kẽ giữa thanh bằng và thanh trắc: chữ cuối dòng thơ trên mang thanh bằng, chữ cuối dòng thơ dưới mang thanh trắc xen kẽ nhau tạo ra hình ảnh những con sóng nhấp nhô. Một dòng thơ chưa kịp kết thúc thì dòng thơ khác đã xuất hiện, giống như cách một con sóng lặn, một con sóng khác lại trào lên.
Câu 3
Câu 3 (trang 8, sách bài tập Ngữ Văn 11, tập một):
Hoàn thành các nội dung theo yêu cầu ở cột bên phải trong bảng dưới đây:
Phương pháp giải:
Dựa vào những phân tích nội dung bài thơ Sóng để hoàn thành nội dung theo yêu cầu trong bảng mà đề bài đưa ra.
Lời giải chi tiết:
|
Khổ thơ |
Cảm xúc của nhân vật trữ tình |
|
Hai khổ thơ đầu |
Những trạng thái trái ngược trong tình cảm, người phụ nữ thời trẻ không hiểu nổi tâm trạng của mình trong tuổi yêu, khát khao hướng tới những chân trời mới của tình yêu |
|
Khổ thơ 5 |
Nỗi nhớ trong tình yêu, bao trùm cả không gian, thời gian, cả trong ý thức và trong tiềm thức. |
|
Khổ thơ 6 |
Sự thủy chung trong tình yêu, người phụ nữ dù ở nơi nào, trong hoàn cảnh nào cũng hướng về người yêu. |
|
Hai khổ thơ cuối |
Nhận thức về sự hữu hạn của cuộc đời và khát vọng hóa thân trong tình yêu để đạt tới sự vĩnh hằng trong tình yêu, trong cuộc sống. |
Câu 4
Câu 4 (trang 9, sách bài tập Ngữ Văn 11, tập một):
Phân tích sự tương đồng giữa tâm trạng của người phụ nữ đang yêu và trạng thái của sóng trong bài thơ
Phương pháp giải:
Từ nội dung phân tích bài thơ, chỉ ra điểm tương đồng giữa tâm trạng của người phụ nữ đang yêu và trạng thái của sóng trong bài thơ
Lời giải chi tiết:
Trong bài thơ Sóng, có sự tương đồng, hòa mình giữa hai hình ảnh sóng và 'em'. Sóng là biểu tượng của 'em' và ngược lại, mỗi trạng thái tinh thần của 'em' tương ứng với một trạng thái của sóng.
- 'Dữ dội và dịu êm / Ồn ào và lặng lẽ': Sóng và 'em' mang nét đẹp của tình yêu mới, vừa say đắm, vừa tỉnh táo, vừa dịu dàng vừa mãnh liệt; vừa nghi ngờ vừa tin tưởng,…
- 'Sông không hiểu nổi mình / Sóng tìm ra tận bể': Vẻ đẹp mới, có dấu ấn của thời đại. Những cơn sóng ấy có thể là 'em' - người con gái đang yêu, dũng cảm và tự tin thể hiện những cảm xúc rộn ràng, những mong muốn tình yêu.
-'Sóng bắt đầu từ gió / Gió bắt đầu từ đâu': Người con gái ấy cố gắng tìm hiểu nguồn gốc của tình yêu nhưng không thể, vì nguồn gốc của tình yêu là bí ẩn, là điều kỳ diệu.
- 'Con sóng nhớ bờ / Ngày đêm không ngủ được': Tình yêu của người con gái ấy chân thành, trung thực, với sự kiên trì không bao giờ phai nhạt.
-'Trăm ngàn con sóng đó / Con nào chẳng tới bờ / Dù muôn vời cách trở': Trung thành, kiên định, vượt qua mọi thách thức, trở ngại trong tình yêu.
- 'Tan ra thành trăm con sóng nhỏ / Ngàn năm còn vỗ': Khao khát sống hết mình, hiện thân trong tình yêu, tình yêu bất diệt.
→ Có thể thấy, tâm hồn của người phụ nữ đang yêu có vẻ đẹp hiện đại nhưng cũng mang trong mình nét truyền thống, có nguồn gốc từ tâm trí của dân tộc.
Câu 5
Câu 5 (trang 9, sách bài tập Ngữ Văn 11, tập một):
Những biện pháp tu từ nào được áp dụng trong bài thơ? Phân tích tác dụng của những biện pháp tu từ đó.
Phương pháp giải:
Phân tích, cảm nhận bài thơ để nhận ra tác giả đã thông minh sử dụng những biện pháp tu từ nào trong bài. Đồng thời kết hợp với việc cảm nhận, phân tích ý thơ để chỉ ra tác dụng của những biện pháp tu từ đó.
Lời giải chi tiết:
- Biện pháp tu từ ám chỉ, mang ý nghĩa tượng trưng được sử dụng khắp bài thơ:
+ Mô tả chi tiết: Hình tượng sóng được miêu tả chân thực, sống động với đủ các trạng thái đa dạng: từ dữ dội đến êm đềm; từ ồn ào đến yên bình; sóng vỗ bờ không ngừng, sóng hướng tới bờ,...
+ Ý nghĩa ẩn dụ, biểu tượng: Tất cả đặc điểm của sóng đều được ánh xạ lên vẻ đẹp của tâm hồn người phụ nữ, hướng tới việc hiểu bản chất của tình yêu, xây dựng một mối liên kết song song giữa sóng và em.
Hình tượng sóng gợi lên sự phong phú của tâm hồn người phụ nữ trong tình yêu: vừa đắm chìm, vừa tỉnh táo; vừa dè dặt, vừa mãnh liệt; vừa lo lắng, vừa tin tưởng.
Hình tượng sóng thể hiện vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ trong tình yêu: mạnh mẽ, chủ động, khao khát mãnh liệt nhưng vẫn mang nét nữ tính, dịu dàng, yêu thương, trung thành, trong trắng.
Câu 6
Câu 6 (trang 9, sách bài tập Ngữ Văn 11, tập một):
Có ý kiến cho rằng: Trong ca dao, người phụ nữ thường ở vị trí bị động trong tình yêu, còn trong bài thơ Sóng, người phụ nữ ở vị trí chủ động trong tình yêu. Em có đồng ý với quan điểm đó không? Vì sao?
Phương pháp giải:
Đọc một số bài ca dao nói về vai trò của người phụ nữ trong xã hội truyền thống, tập trung vào hình ảnh của họ để thấy vị trí của họ trong tình yêu.
Lời giải chi tiết:
Em hoàn toàn đồng ý với quan điểm mà câu hỏi đưa ra. Trong ca dao, người phụ nữ thường ở vị trí bị động; như tấm lụa đào phụ thuộc vào người mua, hạt mưa tùy duyên, mảnh cau khô phụ thuộc vào sở thích của người đời,...
Thân em như tấm lụa đào
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai
Thân em như hạt mưa sa
Hạt vào đài cát, hạt ra rãnh cày
Thân em như mảnh cau khô
Người thanh tham mỏng, người thô tham dày
Còn trong bài thơ 'Sóng' của Xuân Quỳnh, người phụ nữ được mô tả với sự mạnh mẽ, quyết đoán và tự tin. Người con gái trong bài thơ không ngần ngại thể hiện tình cảm và đòi hỏi tình yêu của mình một cách chủ động và tự tin. Điều này có thể thể hiện một sự thay đổi trong cách nhìn về vai trò của phụ nữ trong xã hội và tình yêu, đưa ra một góc nhìn mới và độc đáo trong thơ ca.
Câu 7
Câu 7 (trang 9, sách bài tập Ngữ Văn 11, tập một):
Ấn tượng của em về tâm hồn của người phụ nữ trong tình yêu qua bài thơ Sóng?
Phương pháp giải:
Từ việc đọc, cảm nhận và phân tích nội dung bài thơ Sóng và hình ảnh người con gái trong tình yêu, bản thân em đã có những suy nghĩ, cảm xúc, thái độ như thế nào, hãy chia sẻ với cô giáo và các bạn trong lớp cùng lắng nghe.
Lời giải chi tiết:
Bài làm:
Tình yêu- một đề tài đã làm rung động trái tim biết bao người và trở thành nguồn cảm hứng cho biết bao lời thơ của nhân loại. Mỗi nhà thơ đều có cách biểu hiện riêng: một tình yêu sâu lắng với yếu tố triết lí trong thơ của Tago, một tình yêu nồng nàn đắm say trong thơ của Puskin, một tình yêu đầy mãnh liệt và cảm xúc trong thơ của Xuân Diệu và khi đến với bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh, ta được chứng kiến một cảm xúc tình yêu đầy trăn trở, khao khát của tâm hồn người phụ nữ trong mong muốn hạnh phúc bình dị.
Sóng trong tác phẩm cùng tên của nhà thơ là biểu tượng ẩn dụ. Nó là sự hiện thân của cá nhân trữ tình mơ mộng của thi sĩ. Sóng và em, hai thực thể nhưng lại là một, đôi khi chia rẽ để chiếu sáng lẫn nhau, làm nổi bật sự tương đồng, đôi khi hòa nhập để tạo ra âm vang cộng hưởng. Và có thể nói rằng thông qua hình ảnh sóng, Xuân Quỳnh đã thể hiện một tình yêu dồi dào, sâu sắc và một khát vọng về tình yêu bền vững
Cảm xúc là linh hồn của bài thơ, do đó “thơ hay là thơ chín đỏ cảm xúc” (Xuân Diệu). Ở hai khổ thơ năm và sáu, Xuân Quỳnh đã truyền cảm xúc của mình vào đó, rồi đưa nỗi nhớ trong tình yêu lên một tầng cảm xúc mới. Đồng thời, cũng khẳng định nét đẹp tinh thần của người phụ nữ Việt Nam truyền thống.
“Con sóng dưới dòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức”
Nỗi nhớ là một trong những cung bậc cảm xúc bất diệt trong tình yêu, nhưng cách mà nỗi nhớ đó được tái hiện qua lăng kính tâm hồn của mỗi nhà thơ lại mang đậm dấu ấn cá nhân, độc đáo và đặc trưng của người nghệ sĩ. Ca dao mang nỗi nhớ bằng cách diễn đạt giản dị, giống như tâm hồn mộc mạc của người dân xưa “Nhớ ai ra ngẩn vào ngơ/ nhớ ai ai nhớ bây giờ nhớ ai”? Cái ngẩn ngơ đó, qua thơ trung đại được biểu đạt bằng những hình ảnh hàm súc, cô đọng hơn, nỗi nhớ làm mất hết thời gian, nhưng cũng như đang vặn vẹo con người trong cảm giác cô đơn đợi chờ mòn mỏi “ba thu dọn lại một ngày dài ghê”. Đến thơ mới, Nguyễn Bính đưa nỗi niềm tương tư của mình lan tỏa khắp các miền không gian, nỗi nhớ của con người chuyển hóa thành không gian nhớ nhung, cái nhớ trong thơ Nguyễn mang một dấu ấn chân quê sâu sắc. Đến Xuân Quỳnh, nỗi nhớ vẫn là một cảm xúc sâu đậm, mãnh liệt ấy trong tình yêu, nhưng được diễn đạt qua hình ảnh sóng nên càng mang sức hút mới, lôi cuốn, hiện đại. Con sóng dào dạt, biển rộng lớn, do đó không chỉ gợi lên nỗi nhớ mà còn gợi lên sự khát khao cháy bỏng của trái tim. Nỗi nhớ không được bày tỏ, nhưng lại chìm sâu vào thời gian vượt mọi không gian, xâm chiếm cả trong tiềm thức ý thức, vô thức, để đạt đến ranh giới của khả giải, bất khả giải. Tưởng chừng như trái tim đang hát lên điệu hồn của mình, đang chứa đựng nỗi nhớ làm đầy pháp trường trắng cô đơn ấy. Nỗi nhớ một lần nữa xuất hiện, và đến Xuân Quỳnh thực sự đã mang một cách biểu đạt mới
“Dù đi về phía Bắc
Dù quay về phương Nam
Bất cứ nơi nào em cũng suy nghĩ
Chỉ hướng về anh một phương”.
Thế giới trong trái tim em, chỉ có một hướng là anh duy nhất. Lời khẳng định quyết liệt ấy của một trái tim yêu thương vừa sâu sắc mà cũng vô cùng mãnh liệt. Đó không phải là sự trung thành, mà là trái tim của người phụ nữ Việt Nam từng thời đại trong tình yêu ư? Do đó, chúng ta thấy ở đây, Xuân Quỳnh đã vào sâu vào tâm hồn của mình, hát lên điệu hồn của mình, nhưng cũng đã đạt được sự đồng cảm mạnh mẽ trong tâm hồn của người đọc.
Thơ của Xuân Quỳnh từ xưa đến nay vẫn giữ nguyên, vẫn nhẹ nhàng, khiêm tốn, để cùng chúng ta trở về với những cảm xúc đã qua, với những câu chuyện dường như đã phai màu trong cuộc sống hiện tại, nhưng đó mới thực sự là những giá trị vĩnh cửu mà nhân loại hướng tới, và vì thế mà có sức mạnh vĩnh cửu trong tâm hồn của người đọc.
Câu 8
Câu 8 (trang 9, sách bài tập Ngữ Văn 11, tập một):
Trong văn học Việt Nam hiện đại, có nhiều câu thơ, bài thơ sử dụng hình tượng “sóng” và “biển” để diễn đạt về tình yêu. Hãy tìm và tổng hợp một số câu thơ, bài thơ như vậy, sau đó so sánh với bài thơ Sóng để nhìn nhận sự sáng tạo đặc biệt của nhà thơ Xuân Quỳnh.
Phương pháp giải:
Tra cứu tài liệu, sách báo và internet để thu thập một số câu thơ, bài thơ sử dụng hình ảnh “sóng” và “biển” để miêu tả về tình yêu.
Lời giải chi tiết:
- Một số bài thơ sử dụng hình tượng “sóng” và “biển” để diễn đạt về tình yêu:
+ Bài thơ Sóng biển (Quốc Phương):
Sóng bạc đầu...nhưng vẫn còn rất trẻ
Cả muôn đời...luôn mạnh mẽ khao khát
Giữa khơi xa…sóng chẳng bao giờ
Quên tình nghĩa...không đặt chân vào bờ cát
Cứ như thế…vẫn rì rào sóng hát
Bản tình ca...khao khát được yêu thương
Giữa khơi xa…sâu thẳm đến vô biên
Lòng biển nhớ...những cảnh trường trăn trở
Và như thế…bình minh đầy duyên nợ
Sóng dâng trào...như sợ mất tình xưa
Ôm vào lòng...không biết thiếu hay dư
Mà mải miết…sớm chiều và vội vã
Bờ cát vẫn..chờ đợi tình thương tất cả
Dẫu muôn đời..sóng lặng lẽ ở đâu
Từ bình minh..đến những lúc đêm khuya
Bờ với sóng..vẫn cùng nhau như vậy.
- Sự khác biệt:
+ Nhân vật trung thành: Trong hầu hết các bài thơ sử dụng hình tượng “sóng” và “biển” để nói về tình yêu thì thường là từ lời của chàng trai đến người mình yêu. Chàng trai thể hiện hết nỗi lòng, tình cảm của mình đối với người con gái. Nhưng trong thơ Xuân Quỳnh, đó là tâm trạng, nỗi nhớ của người con gái với người mình yêu.
→ Thể hiện sự chủ động trong tình yêu không nhất thiết phải từ phía nam giới mà nữ giới cũng có thể tự tìm kiếm hạnh phúc của mình.
+ Hình ảnh ẩn dụ: Nếu trong các bài thơ khác, hình tượng “sóng” thường là biểu tượng cho con trai – cuộc sống đầy những cuộc phiêu lưu, tìm kiếm đến tự do, khát vọng to lớn trong khi hình tượng “biển” thì là biểu tượng cho cô gái chung thủy, dịu dàng. Nhưng với Xuân Quỳnh, vị trí được đảo ngược. Người con gái sẽ là những con sóng vươn mình từ sông ra biển để tìm kiếm tự do, tìm đến hạnh phúc, người con trai sẽ là biển, là tình yêu vĩnh cửu, là hạnh phúc không biến mất.
→ Thể hiện sự chủ động trong tình yêu không nhất thiết phải từ phía con trai mà nữ giới cũng có thể tự tìm kiếm hạnh phúc của mình, mơ ước đến những niềm vui, không bị ràng buộc trong không gian hẹp.
