Tóm tắt câu chuyện trong tác phẩm bằng một sơ đồ phù hợp. Phân tích sự thay đổi quan điểm tường thuật ở một đoạn văn bạn cho là đặc biệt. Theo bạn, thay đổi quan điểm như vậy tạo ra hiệu ứng nghệ thuật gì?
Đọc lại văn bản Chí Phèo trong SGK Ngữ văn lớp 11, tập một (tr.23 – 34) và trả lời các câu hỏi:
Câu hỏi 1
Câu hỏi 1 (trang 4, sách bài tập Ngữ Văn lớp 11, tập một):
Tóm tắt câu chuyện trong tác phẩm bằng một sơ đồ phù hợp.
Hướng dẫn giải:
Đọc văn bản cẩn thận, xác định các sự kiện quan trọng để tạo sơ đồ phù hợp.
Lời giải chi tiết:
Câu hỏi 2
Câu hỏi 2 (trang 5, sách bài tập Ngữ Văn 11, tập một):
Phân tích sự thay đổi quan điểm tường thuật ở một đoạn văn mà bạn cho là đặc biệt. Theo bạn, thay đổi quan điểm như vậy tạo ra hiệu ứng nghệ thuật gì?
Hướng dẫn giải:
Đọc văn bản một cách kỹ lưỡng, chọn một đoạn văn có sự thay đổi quan điểm tường thuật để phân tích về hiệu ứng nghệ thuật.
Lời giải chi tiết:
- Đoạn văn:
Nhưng giờ thì hắn tỉnh rồi. Hắn cảm thấy như là tỉnh dậy sau một giấc mơ dài. Cũng giống như những kẻ say tỉnh dậy, hắn cảm thấy đắng lòng, lòng nhẹ nhàng đau đớn. Cơ thể hắn bắt đầu run rẩy, tay chân như không còn khả năng di chuyển, hoặc có thể là do say rượu, hắn cảm thấy run lên một chút. Bụng lại đầy cảm giác muốn nôn mửa. Hắn sợ rượu như những kẻ bệnh tật sợ thức ăn. Tiếng chim hót ở ngoài trời thật vui vẻ! Tiếng cười nói của những người đi chợ. Con thuyền chài tiếng gõ vào mái chèo khi chạy đuổi cá. Những âm thanh quen thuộc ấy mà hôm qua không có. Nhưng hôm nay hắn mới nghe được...ôi trời ơi, buồn quá!
- Sự thay đổi quan điểm từ tác giả sang nhân vật Chí Phèo tạo ra cảm giác thực tế, chi tiết về tâm trạng quan sát của nhân vật chính.
Bài 3
Bài 3 (trang 5, sách bài tập Ngữ Văn 11, tập một):
Tìm ví dụ trong tác phẩm để chứng minh mối kết nối đặc biệt giữa lời kể chuyện và lời của nhân vật. Phân tích các ví dụ đó.
Hướng dẫn giải:
Đọc kỹ văn bản, tìm ra các đoạn văn thể hiện mối kết nối giữa người kể chuyện - tác giả; lời của nhân vật - Chí Phèo hoặc Thị Nở…
Lời giải chi tiết:
- Một số đoạn văn:
+ Chí Phèo tin rằng một bà cụ hỏi một bà cụ khác đi bán vải ở Nam Định. Anh ấy lại buồn bã, đó là vì câu chuyện nhắc anh ấy nhớ…
+ Vào buổi tối, Thị thức dậy một lát, cô nghĩ đến việc thằng nào đó dũng cảm kể ra những điều đáng thương, không có gì đáng thương hơn việc phải chịu đựng cảnh khổ sở, đau đớn một mình...
→ Sự xen kẽ giữa người kể chuyện và lời của nhân vật, kết hợp với nhau để thể hiện rõ tâm trạng của nhân vật.
Bài 4
Bài 4 (trang 5, sách bài tập Ngữ Văn 11, tập một):
“Ai cho tôi lòng tốt?” – Câu này giúp bạn hiểu gì về số phận đau khổ của Chí Phèo.
Hướng dẫn giải:
Đọc kỹ văn bản, tập trung vào câu nói để phân tích về số phận bi thảm của nhân vật.
Lời giải chi tiết:
- Qua câu nói, bạn có thể hiểu rằng khát khao tìm kiếm lòng tốt khi bị bác bỏ, bị bỏ rơi, không ai cho Chí cơ hội sống như một con người đích thực. Sự đau khổ của việc bị phản bội, bị từ chối quyền sống như một con người.
Bài 5
Bài 5 (trang 5, sách bài tập Ngữ Văn 11, tập một):
Chỉ ra sự liên kết giữa phần mở đầu và phần kết thúc của tác phẩm. Mối liên kết đó thể hiện quan điểm của nhà văn Nam Cao về Chí Phèo như thế nào?
Hướng dẫn giải:
Đọc kỹ phần mở đầu và phần kết thúc của tác phẩm để nhận biết mối liên kết và quan điểm của tác giả về Chí Phèo.
Lời giải chi tiết:
- Mối liên kết giữa phần mở đầu và kết thúc của tác phẩm là hình ảnh “cái lò gạch cũ”. Chí cũng bị bỏ lại đó và khi Thị nhìn vào bụng mình và nghĩ về hình ảnh “cái lò gạch cũ”. Chứng tỏ tương lai không xa sẽ có một Chí Phèo khác ra đời và lặp lại số phận của mình.
- Từ mối liên kết đó, Nam Cao thể hiện quan điểm không chỉ có một Chí Phèo mà ngoài kia hiện tại và tương lai sẽ còn rất nhiều con người như vậy nữa.
Bài 6
Bài 6 (trang 5, sách bài tập Ngữ Văn 11, tập một):
Nêu nhận xét của bạn về cách sử dụng các đại từ nhân xưng trong tác phẩm. Cách sử dụng đó thể hiện điều gì về nghệ thuật kể chuyện của Nam Cao?
Hướng dẫn giải:
Đọc kỹ toàn bộ văn bản để phát hiện các đại từ nhân xưng trong tác phẩm. Từ đó, đưa ra nhận định về nghệ thuật kể chuyện của Nam Cao.
Lời giải chi tiết:
- Cách sử dụng đại từ nhân xưng trong tác phẩm rất linh hoạt, tùy thuộc vào tình huống cụ thể sẽ có cách sử dụng khác nhau với từng nhân vật:
+ Gọi Chí Phèo: Ví dụ
* Làng Vũ Đại
+ Nó.
+ Hắn.
+ Thằng.
+ Cả làng Vũ Đại ai cũng nhủ: Chắc nó trừ mình ra. (tr11)
+ Thằng nào chứ hai thằng ấy chết thì không ai tiếc. (tr46)
* Lý Cường
+ Mày.
+ Cái thằng không cha, không mẹ.
+ Mày muốn lôi thôi gì?
+ Cái thằng không cha, không mẹ này! (tr13)
* Bá Kiến
+ Anh Chí, anh.
+ Chí Phèo.
+ Nói trống.
+ Anh Chí ơi! Sao anh lại làm ra thế?
+ Chí Phèo đấy hở?
→ Nghệ thuật kể chuyện xuất sắc của Nam Cao, sử dụng ngôn ngữ linh hoạt để thể hiện rõ các tình huống với các sắc thái vị trí khác nhau.
Bài 7
Bài 7 (trang 5, sách bài tập Ngữ Văn 11, tập một):
Nhận định tổng quan về giá trị nghệ thuật và giá trị tư tưởng của tác phẩm.
Hướng dẫn giải:
Đọc kỹ toàn bộ văn bản để xác định giá trị nghệ thuật và giá trị tư tưởng của tác phẩm.
Lời giải chi tiết:
* Giá trị nội dung
- Tác phẩm của Nam Cao tóm tắt một hiện tượng xã hội ở nông thôn Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám: một phần của nông dân lương thiện bị đẩy ra ngoài và tình trạng lưu manh hóa.
- Tác giả đã lên án mạnh mẽ cái xã hội tàn bạo tàn phá cả thể chất và tinh thần của những người nông dân lương thiện, đồng thời khẳng định bản chất lương thiện ngay cả khi họ bị vùi dập mất cả nhân phẩm và nhân tính.
→ Chí Phèo là một tác phẩm có giá trị nhân văn và hiện thực sâu sắc.
* Giá trị nghệ thuật
- Tác phẩm thể hiện tài năng truyện ngắn tài tình của Nam Cao: xây dựng nhân vật sống động; nghệ thuật kể chuyện trần thuật linh hoạt, tự nhiên nhưng vẫn logic và nhất quán; ngôn ngữ trần thuật đặc sắc.