Giải bài tập 2 về Nói và Nghe trang 13 trong Sách Bài Tập Văn 10 - Kết Nối Tri Thức

Yêu cầu

Một tác phẩm được gọi là thơ cần đáp ứng những điều kiện gì? Nếu tham gia cuộc thảo luận về vấn đề này, bạn sẽ trình bày những ý chính nào?

Hướng dẫn chi tiết

* Một bài thơ được coi là đúng phải tuân theo một cấu trúc thơ hoặc một nhịp điệu nhất định. Nghĩa là, một bài thơ cần có vần, nhịp điệu, giai điệu, cặp đối, và các quy tắc sắp xếp ngôn từ,…

Khi tham gia thảo luận về vấn đề này, bạn cần đáp ứng những câu hỏi như:

+ Ngôn ngữ chính là vật liệu, là công cụ biểu hiện mang đặc điểm của thơ ca. Ngôn ngữ là yếu tố đầu tiên mà các nhà thơ sử dụng trong quá trình chuẩn bị và sáng tạo tác phẩm.

+ Vần, nhịp điệu là yếu tố quan trọng nhưng không phải là bản chất của thơ. Tính chất lãng mạn là điểm đặc trưng hàng đầu của nội dung thơ. 

– Một bài thơ ít chú trọng vào việc tổ chức nhịp điệu sẽ có dáng vẻ như thế nào?

+ Một bài thơ không quan tâm đến tổ chức nhịp điệu sẽ trở nên khô khan, không gây ấn tượng với người đọc. Ngược lại, một bài thơ có nhịp điệu, có sự sáng tạo, sẽ thu hút được sự quan tâm của độc giả và tạo ra ấn tượng tích cực.

– Tình cảm, cảm xúc có vai trò quan trọng như thế nào trong thơ?

+ Tình cảm đóng vai trò then chốt trong thơ đã được nhiều nhà thơ cổ, Đông phương và Tây phương công nhận và tôn vinh. Lê Quý Đôn nói rằng: “thơ bắt nguồn từ lòng người”. Ngô Thì Nhậm nhận định: “Tất cả những điều kỳ diệu như mây, gió, cỏ hoa tươi đẹp đều bắt nguồn từ trái tim và tinh thần của con người… Hãy làm xúc động tâm hồn để bút mực trở nên huyền diệu.” Các nhà thơ phương Tây cũng chứng minh điều này. Tình cảm đóng vai trò quan trọng trong thơ của nhiều thế kỷ.

+ “Thơ là người ghi chép trung thành của trái tim” (Đuy Belây), “thơ là nhiệt huyết kết tinh lại” (Anphrét Đơ Vinhi). Bêlinxki cũng cho rằng thể loại trữ tình là tài sản chính thức của nó “tất cả những gì khiến con người quan tâm, gây cảm động với niềm vui, nỗi buồn, đam mê, khổ đau, lo lắng, an ủi,…tóm lại tất cả những gì tạo nên cuộc sống tinh thần của tác giả, hòa nhập và sinh ra từ chủ thể”. Gorki cũng nhấn mạnh rằng “thơ trước hết phải mang tính cách tình cảm”.

+ Tình cảm trong thơ không chỉ gắn liền với người sáng tạo mà còn là một phần không thể thiếu, nó không tự nhiên mà phát triển.

+ Khi nói đến tình cảm trong thơ, một số nhà thơ xưa thường thiên vị hoá giọng điệu buồn. Trong những cảnh đời đau xót, họ dễ cảm nhận được nỗi đau thương của nhiều số phận, vì vậy trong thơ của họ nỗi buồn thường được nhắc đến. Tuy nhiên, việc lý tưởng hóa, thiên vị hóa đau khổ và coi như là nguyên liệu đặc biệt cao quý của thơ là không chính xác. Hơn nữa, qua những khổ đau, nhà thơ có thể tìm ra hướng đi, một cách giải thoát tích cực, mở ra ánh sáng mới. Tập thơ Nhật kí trong tù của Hồ Chí Minh là minh chứng cho điều này.

+ Trong cuộc sống mới, tình cảm trong thơ là niềm vui lao động và xây dựng.

+ Tình cảm trong thơ là yếu tố trực tiếp hình thành hình ảnh thơ. Tình cảm trong thơ không ở trạng thái tĩnh mà luôn chuyển động để tạo ra một tác phẩm thơ hoàn chỉnh, một ý tưởng trong thơ.

+ Trong việc biểu đạt cảm xúc, thơ thường diễn ra qua một quá trình từ cảm xúc đến suy tư, từ những xúc động trực tiếp đến sâu sắc của nhận thức. Tình cảm trong thơ không mâu thuẫn với lý trí. Cảm xúc và suy tưởng có thể kết hợp với nhau.

+ Tuy nhiên, thực tế phát triển của thơ cũng cho thấy mối liên hệ giữa cảm xúc và suy tư trong thơ thường được thể hiện qua những hình thức đa dạng, phức tạp. Trong quá trình biểu đạt cảm xúc và suy tư trong thơ, có những phong cách thơ hoặc những bài thơ chủ yếu hướng về triết lý suy tưởng hoặc bình luận, trình bày ý kiến.       

– Hình ảnh trong thơ mang ý nghĩa như thế nào?

  + Hình ảnh trong thơ không chỉ thể hiện thực tế mà còn có ý nghĩa biểu tượng. Trong câu ca dao: “Thuyền về có nhớ bến chăng/ Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền”.  Thuyền và bến không chỉ là đồ vật thực tế, con thuyền là phương tiện đi lại, bến là nơi thuyền đậu mà còn là biểu tượng tinh tế cho sự chờ đợi trung thành của người con gái với người con trai trong tình yêu.

– Mối quan hệ giữa các yếu tố tình, cảnh, sự trong thơ có thể được mô tả như thế nào? 

+ Nói rằng thơ không chỉ đề cập đến những sự kiện bên ngoài mà không có cảm xúc, không có ý nghĩa. Người ta thường nói, cảm vật tức cảnh vật. Để tạo ra tình cảm trong thơ, cần phải có những sự kiện, tình huống, hoàn cảnh gây xúc động tâm hồn nhà thơ.

+ Theo Lê Quý Đôn: “Thơ cần có ba điều chính: Một là tình cảm, hai là cảnh vật, ba là sự việc.” Đầu tiên là tình cảm, từ tình cảm mà tạo ra cảnh vật và sự việc. Hoặc ngược lại “cảm nhận cảnh vật, sự việc mà sinh ra tình cảm.” 

+ Điều này cho thấy tình cảm, cảnh vật, sự việc có mối liên hệ mật thiết, tác động lẫn nhau.

– Triển khai bài thơ cần thực hiện như thế nào?

+ Cách triển khai bài thơ: Đầu tiên, cần có tiêu đề thơ. Tiêu đề thơ tóm tắt ý chính của nội dung bài thơ, giúp người đọc nhớ và phân biệt với các bài thơ khác: Thu điếu, Theo dấu Bác, Người đi tìm bóng hình của nước…

+ Tiếp theo là việc xác định dòng thơ và câu thơ: Đặc điểm quan trọng nhất của ngôn ngữ thơ là việc phân dòng. 

+ Hình thành khổ thơ và đoạn thơ: Việc chia khổ thơ liên quan chặt chẽ đến việc mở rộng bài thơ và tăng cường cảm xúc cho bài thơ.

+ Hoàn thiện tác phẩm thành một bài thơ, có tứ thơ. Tứ thơ bao trùm và chi phối tất cả các yếu tố có trong bài thơ.

+ Cuối cùng là lựa chọn kết cấu bài thơ. Tứ thơ có nhiều hình thức kết cấu như tượng trưng, đối thoại, tương phản, song hành. Kết cấu bài thơ có thể là tương phản như bài Tình ca ban mai của Chế Lan Viên. Có kết cấu đối đáp như bài Việt Bắc của Tố Hữu, có kết cấu theo diễn biến thời gian như Khóc Dương Khuê của Nguyễn Khuyến,…