Buzz
Đọc các câu tục ngữ sau và trả lời câu hỏi:
(1) Chớp đông nhay nhảy, gà gáy thì mưa
(2) Nói người chẳng nghĩ đến ta, thử sở lên gáy xem xa hay gần.
(3) Tháng Tám nắng rám trái bưởi.
(4) Không nước không phân, chuyên cần vô ích.
(5) Cấy thưa thừa thóc, cấy dày cóc được ăn.
(6) Sa chân đỡ lại, sa miệng đỡ không lại.
(Nguyễn Xuân Kính (Chủ biên) – Nguyễn Thuý Loan – Phan Lan Hương – Nguyễn Luân, Kho tàng tục ngữ người Việt (tập 1, tập 2), NXB Văn hoá – Thông tin, Hà Nội, 2002)
Câu 1
Trong các câu tục ngữ trên, câu nào không có các tiếng hiệp vần? Em rút ra nhận xét gì từ điều đó?
Phương pháp giải:
Chỉ ra câu tục ngữ không có các tiếng hiệp vần. Từ đó rút ra nhận xét về các câu tục ngữ.
Lời giải chi tiết:
+ Câu tục ngữ không có các tiếng hiệp vần là: Sa chân đỡ lại, sa miệng đỡ không lại.
+ Nhận xét: Không phải tất cả các câu tục ngữ đều hiệp vần. Có những câu tục ngữ không có các tiếng hiệp vần với nhau.
Câu 2
Nêu một số dấu hiệu về nội dung và hình thức giúp em nhận biết các câu trên đây là tục ngữ.
Phương pháp giải:
Chỉ ra một số dấu hiệu về nội dung và hình thức khiến bản thân mình nhận ra đó là các câu tục ngữ.
Lời giải chi tiết:
+ Về nội dung: Các câu tục ngữ chứa đựng kinh nghiệm của người xưa về các vấn đề liên quan đến hiện tượng tự nhiên và đời sống xã hội.
+ Về hình thức: các câu tục ngữ ngắn gọn, đa phần hiệp vần với nhau, nhịp điệu hài hòa, dễ nhớ, dễ thuộc.
Câu 3
Về nội dung, các câu tục ngữ trên có thể chia thành bao nhiêu nhóm?
Phương pháp giải:
Đọc các câu tục ngữ và dựa vào nội dung để phân loại chúng thành các nhóm.
Lời giải chi tiết:
Theo nội dung, các câu tục ngữ có thể chia thành 3 nhóm.
+ Kinh nghiệm về thời tiết
+ Kinh nghiệm về sản xuất nông nghiệp
+ Kinh nghiệm về cách cư xử trong đời sống
Câu 4
“Nói người chẳng nghĩ đến ta, thử sở lên gây xem xa hay gần” – hình thức của câu tục ngữ này khác biệt như thế nào so với các câu khác?
Phương pháp giải:
Nhận xét điểm khác biệt về hình thức của câu tục ngữ “Nói người chẳng nghĩ đến ta, thử sở lên gây xem xa hay gần” so với các câu khác.
Lời giải chi tiết:
Câu tục ngữ “Nói người chẳng nghĩ đến ta, thử sở lên gây xem xa hay gần” khác biệt với các câu khác ở chỗ là dung lượng dài hơn (14 tiếng) và khi phân cách thành 2 thì nó giống một câu thơ lục bát.
Nói người chẳng nghĩ đến ta
thử sở lên gây xem xa hay gần
Câu 5
Giải thích ý nghĩa của câu 'Sa chân đỡ lại, sa miệng đỡ không lại. Nêu bài học mà em rút ra được từ câu tục ngữ đó.
Phương pháp giải:
Giải thích ý nghĩa câu “Sa chân đỡ lại, sa miệng đỡ không lại” và rút ra bài học từ câu tục ngữ đó.
Lời giải chi tiết:
+ Câu tục ngữ “Sa chân đỡ lại, sa miệng đỡ không lại” nhắc nhở về việc nói năng có chừng mực, có ý nhị của con người. Nếu ta ngã và đứng lên được thì còn hy vọng, nhưng nếu nói điều gì đó không phải, gây mất lòng hoặc đụng chạm đến người khác thì khó lòng có cơ hội để sửa chữa.
+ Bài học rút ra: Phải suy nghĩ kỹ trước khi nói và nói năng phải có chừng mực.
Câu 6
Hãy tìm một câu tục ngữ có nội dung tương tự câu (2) và nêu những điểm giống nhau giữa chúng.
Phương pháp giải:
Tìm một câu tục ngữ có nội dung tương tự câu (2) trong Sách Bài Tập và chỉ ra những điểm tương đồng giữa hai câu tục ngữ đó
Lời giải chi tiết:
+ Câu tục ngữ “Nói người chẳng nghĩ đến ta, thử sở lên gây xem xa hay gần” gợi nhớ đến câu tục ngữ “Cười người chớ vội cười lâu, cười người hôm trước, hôm sau người cười.”
+ Điểm tương đồng giữa 2 câu tục ngữ: Đều có 14 tiếng, phân chia thành hai vế. Cả hai đều khuyên người ta không nên chê trách điều gì đó về người khác vì mỗi người trong cuộc sống đều có ưu và khuyết điểm. Người ta có thể trở thành đối tượng chế giễu của người khác trong tương lai. Vì thế, cả hai câu tục ngữ đều khuyên người không nên làm điều đó.
Câu 7
Phân tích tác dụng của việc nói quá ở câu tục ngữ “Cấy thưa thừa thóc, cấy dày cóc được ăn”
Phương pháp giải:
Phân tích tác dụng của việc nói quá trong câu tục ngữ “Cấy thưa thừa thóc, cấy dày cóc được ăn...”
Lời giải chi tiết:
Việc nói quá giúp hiểu rõ về kinh nghiệm làm nông của người dân. Khi cấy thưa thì cây lúa có không gian để phát triển, nên lúa tốt, cho ra nhiều thóc. Ngược lại, cấy dày thì cây lúa không có đất để phát triển, nên không có năng suất cao. Do đó, câu tục ngữ khuyên người dân nên cấy thưa để đạt năng suất cao, tạo ra nhiều thóc lúa.
