Buzz
Đọc lại hai phiên bản dịch của bài thơ Con đường không chọn trong Sách Giáo Khoa Ngữ Văn 10, tập hai (tr. 104 - 105) và trả lời các câu hỏi:
Câu hỏi 1
Hình ảnh chính trong bài thơ là gì? Nhân vật trữ tình đã nhắc đến nó như thế nào?
Phương pháp giải:
- Đọc lại hai phiên bản dịch của bài thơ Con đường không chọn.
- Xác định hình ảnh trung tâm.
- Rút ra nhận định.
Lời giải chi tiết:
Hình ảnh chính trong bài thơ, như tiêu đề cho biết, là “con đường không chọn”. Hình ảnh này được nhân vật trữ tình nhắc đến nhiều lần trong bài thơ (trước khi ám ảnh người đọc, nó đã làm “tôi” luôn lo lắng):
- Lần đầu tiên, được nhắc khi con đường đang đi trong rừng bỗng mở rộng hai lối rẽ trước mặt.
- Lần thứ hai, được nhắc khi tạo ra một cam kết với bản thân rằng một ngày nào đó tôi sẽ bước chân trên con đường này.
- Lần thứ ba, được nhắc khi dự cảm rằng lời hứa sẽ khó thực hiện.
- Lần cuối cùng, được nhắc khi nhớ lại quyết định ban đầu - quyết định đã tạo ra số phận của một con người.
Dĩ nhiên, trong bài thơ, hình ảnh “con đường đã chọn” cũng được đề cập song song với hình ảnh “con đường không chọn”, nhưng chính hình ảnh con đường không chọn mới gây ra những suy nghĩ không ngừng cho nhân vật trữ tình. Từ hình ảnh này, bài thơ đưa ra một vấn đề tổng quát: cuộc sống của mỗi người phụ thuộc vào những quyết định, nhưng cách thức của quyết định, những yếu tố ảnh hưởng đến quyết định luôn là một bí ẩn.
Câu hỏi 2
Tại sao nhân vật trữ tình (tôi - kẻ lữ hành) lại băn khoăn trước hai lối rẽ của con đường trong rừng thu?
Phương pháp giải:
- Đọc lại hai phiên bản dịch của bài thơ Con đường không chọn.
- Chú ý tâm trạng của nhân vật trữ tình.
- Xác định lý do tại sao tôi lại băn khoăn trước hai lối rẽ.
Lời giải chi tiết:
Theo các chi tiết trong bài, lý do mà nhân vật trữ tình (tôi - kẻ lữ hành) mãi băn khoăn trước hai lối rẽ của con đường trong rừng thu là vì:
- Hai lối rẽ quá giống nhau: cả hai đều có những dấu vết mòn, dẫn đến đâu không rõ, cả hai đều phủ đầy lá vàng trong “sáng ấy” và trên các “thảm lá” mà “chưa chân ai hằn dấu thẫm”.
- Nhân vật trữ tình chưa có một hướng đi rõ ràng, nên khi đưa ra quyết định cuối cùng, anh chỉ có thể dựa vào một “thôi thúc” mơ hồ, cảm xúc. Ở phần cuối bài thơ, nhân vật trữ tình lưu ý rằng con đường đã chọn là con đường “ít dấu vết của người”, nhưng không thể nói rằng điều này đã gây ra sự chú ý đặc biệt, chỉ đơn giản là để phân biệt hai lối rẽ với nhau.
Câu hỏi 3
Sau nhiều lựa chọn, nhân vật trữ tình đã cảm thấy yên tâm với quyết định của mình chưa? Có những dấu hiệu, chi tiết nào trong bài thơ giúp bạn trả lời câu hỏi này không?
Phương pháp giải:
- Đọc lại hai phiên bản dịch của bài thơ Con đường không chọn.
- Chú ý đến sự lựa chọn của nhân vật trữ tình.
- Rút ra nhận định, đánh giá của bạn về sự lựa chọn đó của nhân vật “tôi”.
Lời giải chi tiết:
Sau nhiều suy nghĩ, việc chọn con đường sau không khiến nhân vật trữ tình hoàn toàn yên tâm. Nhiều dấu hiệu, chi tiết trong hai khổ cuối của bài thơ phản ánh điều này:
- “Tôi” vẫn ao ước một ngày nào đó đi trên con đường không chọn ban đầu. “Tôi” sợ rằng không có điều kiện thực hiện quyết định lựa chọn thứ hai, vì quyết định ban đầu có thể đưa cuộc đời người vào một mê cung phức tạp, rối ren.
- “Tôi” không kìm được tiếng “thở dài”, vì bên trong dường như có chút nuối tiếc. Điều này ngụ ý rằng con đường đã chọn không mang lại sự hài lòng hoàn toàn (nếu có, thì “tôi” không nhớ lại quyết định ban đầu với nhiều lo lắng như vậy).
- “Tôi” nhắc đến “sự khác biệt” trong cuộc đời mình không phải bởi cảm xúc kiêu hãnh, tự hào. Từ “khác biệt” này chỉ tổng hợp những nỗi lo sợ, sự kiện, sự cố đã xảy ra trong cuộc đời, những điều tạo ra số phận không giống ai của “tôi”.
Câu hỏi 4
Tại sao “tôi” cảm thấy không tin tưởng vào lời hứa hẹn của mình sau đó? Bạn nhận xét thế nào về đặc điểm con người của “tôi” được thể hiện qua khổ thơ thứ ba?
Phương pháp giải:
- Đọc kỹ khổ thơ thứ ba.
- Xác định nguyên nhân khiến “tôi” không tin tưởng.
- Rút ra nhận xét về con người của “tôi”.
Lời giải chi tiết:
Trong ba dòng cuối cùng của khổ thơ thứ ba, ngay sau khi hứa hẹn (cũng là ước mong), nhân vật trữ tình đã tức thì phản ánh cảm giác không tin tưởng vào “kế hoạch” mà chính mình đặt ra. Lý do có thể là:
- Nhân vật trữ tình cảm nhận được sự phức tạp của cuộc sống – yếu tố làm trở ngại mỗi người có thể thực hiện mục tiêu đặt ra (hình ảnh “đường nối đường” thể hiện sự vấn vít ngược xuôi của các lựa chọn hay khả năng lựa chọn mà mỗi người không dễ dàng kiểm soát).
- Nhân vật trữ tình chưa có động lực lớn, đủ để theo đuổi mục tiêu đó đến cùng (thực tế, mục tiêu đó cũng chưa rõ ràng). Nói chung, qua khổ thơ thứ ba, nhân vật trữ tình tự làm rõ mình là một người nhạy cảm, suy nghĩ sâu sắc, nhận ra sự không hoàn hảo của mọi quyết định trong cuộc đời nhưng cũng thiếu tính quyết đoán.
Câu hỏi 5
Trong thời điểm hiện tại, “tôi” đã nghĩ về một ngày ở tương lai. Tâm trạng của “tôi” trong ngày đó chỉ tràn ngập tiếc nuối hay không? Hãy chia sẻ cảm nhận và lí giải của bạn về vấn đề này.
Phương pháp giải:
- Đọc lại hai phiên bản dịch của bài thơ Con đường không chọn.
- Xác định tâm trạng của “tôi” trong thời điểm hiện tại.
- Rút ra nhận định.
Lời giải chi tiết:
- Trong một ngày xa, tâm trạng của “tôi” không nhất thiết phải là tiếc nuối. Tiếc nuối chỉ đến khi một người nhận ra rằng họ đã chọn sai đường hoặc khi họ thực sự cảm nhận rằng: Nếu họ đã quyết định khác, cuộc sống sẽ có kết quả tích cực, tươi sáng hơn.
- Tâm trạng của “tôi” ở mấy câu cuối cùng của bài thơ rất phức tạp. “Tôi” suy nghĩ nhiều hơn về sự lựa chọn của mình hơn là mong chờ kết quả của quyết định đó.
Câu hỏi 6
Bạn hiểu như thế nào về ý nghĩa cuối cùng từ hai dòng cuối cùng của tác phẩm? Mô tả cảm giác của nhân vật trữ tình khi thốt lên từ “khác biệt” trong phiên bản dịch 2 (tr. 105).
Phương pháp giải:
- Đọc kỹ phần thông tin về tác giả, tác phẩm trong SGK Ngữ văn 10, tập hai, tr. 106.
- Xem lại những gợi ý giải đáp ở câu hỏi 5 để phát triển phần trả lời của bạn.
Lời giải chi tiết:
- Ý nghĩa từ hai dòng cuối cùng của tác phẩm:
Dù muốn hay không, khi đứng trước sự lựa chọn buộc phải, tác giả phải quyết định cho bản thân mình. Tác giả không bao giờ cho rằng quyết định chọn con đường chưa ai đi là sai và cũng không bao giờ thể hiện sự hối tiếc về lựa chọn đó. Tuy nhiên, trong lòng tác giả, “con đường không được chọn” vẫn gợi lên niềm hy vọng lớn như một bến bờ hạnh phúc mà con đường cuộc đời của nhà thơ không bao giờ đạt được.
- Cảm giác của nhân vật trữ tình khi thốt lên từ “khác biệt' trong phiên bản dịch:
+ “Tôi” thốt lên từ “khác biệt” trong “tiếng thở dài” không phải với tâm trạng tự hào, kiêu hãnh. Điều này cho thấy, ở đây, từ “khác biệt” biểu hiện sự suy tư hơn là cảm giác phấn khích.
+ Từ “khác biệt”, theo quan điểm nêu trên, bao gồm tất cả những trải nghiệm, những khúc mắc đặc biệt của số phận – điều được hình thành từ quyết định ban đầu của “tôi” và “tôi” phải chấp nhận, bất kể đó là tốt hay xấu, thành công hay thất bại.
