Câu 1
Kiểu văn bản phê bình, phân tích một tác phẩm văn học trữ tình (thơ hoặc văn trữ tình): đề tài, những đặc điểm nghệ thuật và tác dụng của chúng có những đặc điểm gì?
Phương pháp giải:
Tham khảo phần Giải bài số 6 ở đầu sách để trả lời câu hỏi.
Lời giải chi tiết:
- Đối với loại văn bản này, đề tài phải được thể hiện rõ ràng, sâu sắc, với khả năng kích thích suy ngẫm về nhiều vấn đề trong cuộc sống.
- Về mặt nghệ thuật, cần chú trọng vào cách sử dụng ngôn từ, hình ảnh, và các phương tiện biểu đạt ngôn từ nhằm diễn đạt tư duy, cảm xúc, ý nghĩa của văn bản đó.
Câu 2
Hãy viết một bài văn phân tích và đánh giá về chủ đề và nghệ thuật của một bài thơ cùng tác dụng của nó.
Phương pháp giải:
Trước khi viết bài này, hãy xác định:
a. Tiêu đề và tác giả của bài thơ bạn chọn?
b. Chủ đề chính của bài thơ là gì?
c. Các đặc điểm nghệ thuật của bài thơ?
d. Lập dàn ý cho bài viết.
Lời giải chi tiết:
a. Tiêu đề bài thơ là:Đồng chí – Chính Hữu
b. Chủ đề chính của bài thơ là việc ca ngợi tình yêu quê hương và tình đồng chí của những chiến sĩ.
c. Các đặc điểm nghệ thuật của bài thơ bao gồm:
- Đặc điểm nghệ thuật thứ nhất: sự sắp xếp hình ảnh sóng đôi như “súng bên súng”, “đầu sát bên đầu”.
- Đặc điểm nghệ thuật thứ hai: lời thơ đơn giản, sử dụng thành ngữ.
- Đặc điểm nghệ thuật thứ ba: sự tương phản đối lập trong thơ.
d. Dàn ý cho bài viết:
1. Mở đầu:Giới thiệu vấn đề sẽ được trình bày.
2. Nội dung chính:
* Phân tích những đặc điểm nghệ thuật của bài thơĐồng chí – Chính Hữu.
- Đặc điểm nghệ thuật thứ nhất: sự sắp xếp hình ảnh sóng đôi như “súng bên súng”, “đầu sát bên đầu” (lập luận và minh chứng).
- Đặc điểm nghệ thuật thứ hai: lời thơ đơn giản, sử dụng thành ngữ (lập luận và minh chứng).
- Đặc điểm nghệ thuật thứ ba: sự tương phản đối lập trong thơ (lập luận và minh chứng).
* Phân tích và đánh giá chủ đề tình đồng chí trong bài thơ.
- Xác định chủ đề của bài thơ: tình đồng chí.
- Phân tích và đánh giá: chủ đề tuy quen thuộc nhưng vẫn sâu sắc, mới mẻ nhờ vào sự sáng tạo nghệ thuật của tác giả (lập luận và minh chứng).
+ Trình bày ý kiến nhận xét, đánh giá của người viết về những đặc điểm nghệ thuật của bài thơ.
+ Đưa ra sự hiểu biết sâu sắc về chủ đề và nghệ thuật bằng cách trích dẫn các hình ảnh, chi tiết và biện pháp nghệ thuật tiêu biểu trong bài thơ.
3. Kết luận:
- Tóm tắt lại vấn đề.
*Bài làm tham khảo
Chính Hữu ít sáng tác, nhưng có nhiều bài thơ phổ nhạc hơn bất kỳ thi sĩ nào khác. Đó là đặc điểm độc đáo của thơ của Chính Hữu.
Trẻ con tôi đã từng nghe bài hát 'Đồng chí', nhưng chưa bao giờ đọc lại bài thơ. Gần đây, tôi mới đọc lại bài thơ này. Ngay khi đọc, tôi đã cảm thấy thú vị. Cuối cùng, tôi nhận ra rằng trong thời gian dài, tôi chỉ tập trung vào phần âm nhạc của bài thơ, và bỏ qua phần văn vẻ của nó.
Một câu thơ ngắn:
Đồng chí!
Gần như nằm ở giữa bài thơ, tạo ra một tâm điểm. Phần trên là một tuyên bố (đây là đồng chí), phần dưới là một giải thích (đồng chí cũng là như thế này). Một cấu trúc luận điệu cho một bài thơ trữ tình. Điều kỳ lạ!
Chủ đề 'Đồng chí' xuất hiện rõ ràng trong từng cấu trúc ngôn ngữ, tức là trong từng cụm từ của bài thơ. 'Tôi' và 'anh' khi được sắp xếp theo chiều dọc:
Quê hương anh nước mặn đồng chua
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá
Khi được sắp xếp theo chiều ngang:
Tôi và anh, hai người xa lạ
Khi được xếp xéo (biểu thị tính kiên cường của tinh thần và sự dịu dàng của tình cảm):
Súng bên súng, đầu sát bên đầu
Giải thích hai chữ 'đầu súng' như thế nào? Có giống với thái độ này không:
Người đi, ừ nhỉ, người đi thực
Mẹ thà coi như chiếc lá bay
Chị thà coi như là hạt bụi
Em thà coi như hơi rượu say.
Không! Đó không phải là sự khinh bạc và phiêu du như thế. Nếu họ biết rằng ngoài mặt trận có gió thổi từng gốc cột của nhà của họ, họ sẽ không còn từ ngữ nào để miêu tả sự hiếu khách của họ với gia đình. Nhưng trước hết là vì ý nghĩa cao cả. Thái độ này gần gũi với Hồng Nguyên, Trần Mai Ninh trong những ngày đầu tiên của cuộc kháng chiến chống Pháp, liên quan đến Lê Anh Xuân, Nguyễn Mỹ, Trần Quang Long... trong cuộc kháng chiến chống Mỹ.
Họ hiểu nhau đến độ sâu như thế là để có thể dựa vào nhau mà đi lên đỉnh cao này:
Đêm nay rừng hoang sương muối
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới
Đầu súng trăng treo
Khi chung một chiếc chăn là một cặp đồng chí, nắm đôi tay cũng là một cặp đồng chí, và đêm nay giữa 'rừng hoang sương muối', 'đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới' cũng là một cặp đồng chí. Lãng mạn hơn, súng và trăng cũng là một cặp đồng chí:
Đầu súng trăng treo
Đôi này nói về đôi kia, nói về một cách rất cụ thể. Súng và trăng, gần và xa 'tôi và anh, hai người xa lạ. Tựa từ trời không hẹn mà gặp'; súng và trăng, mạnh mẽ và dịu dàng; súng và trăng, chiến binh và thi sĩ; súng và trăng ... là biểu hiện cao quý của tình đồng chí.
Sự kết hợp giữa yếu tố hiện thực và tính lãng mạn làm cho bài thơ trở nên mới lạ, màu sắc mà Chính Hữu đã mang lại cho thơ.