Đọc lại văn bản Đăm Săn đi săn Nữ Thần Mặt Trời trong SGK Ngữ văn 10, tập một (tr. 105 – 110) và trả lời các câu hỏi:
Bài 1
Đăm Săn đã phản ứng như thế nào khi nghe lời khuyên của Đăm Par Kvây? Những phản ứng đó thể hiện phẩm chất gì của nhân vật?
Phương pháp giải:
- Đọc lại văn bản Đăm Săn đi săn Nữ Thần Mặt Trời trong SGK Ngữ văn 10, tập một (tr. 105 – 110).
- Chỉ ra các chi tiết thể hiện phản ứng của Đăm Săn.
- Rút ra nhận xét về phẩm chất của nhân vật.
Lời giải chi tiết:
Khi nghe lời khuyên của Đăm Par Kvây về những khó khăn trên con đường và cái chết sẽ đến với anh trong Rừng Đen, Đăm Săn vẫn không chịu từ bỏ, quyết tâm tiến về phía Nữ Thần Mặt Trời, vượt qua mọi khó khăn trên con đường. Phản ứng này của Đăm Săn thể hiện sự dũng cảm, lòng kiên định, quyết tâm mãnh liệt, ý chí tự do của anh, thể hiện quan niệm của người dân Ê-đê về anh hùng của cộng đồng.
Bài 2
Vì sao biết mình sẽ gặp nguy hiểm trên con đường tới nhà Nữ Thần Mặt Trời, Đăm Săn vẫn quyết định bước đi?
Phương pháp giải:
- Đọc lại văn bản Đăm Săn đi săn Nữ Thần Mặt Trời trong SGK Ngữ văn 10, tập một (tr. 105 – 110).
- Giải thích lý do Đăm Săn quyết định tiếp tục bước đi.
Lời giải chi tiết:
Quyết tâm tiến về phía Nữ Thần Mặt Trời của Đăm Săn bắt nguồn từ khao khát mãnh liệt muốn chứng tỏ sức mạnh của một tù trưởng giàu có (“rộng khắp Tây Nguyên, hỏi còn ai dám đương đầu với Đăm Săn này”), ý chí phi thường muốn vượt qua mọi khó khăn (“Gặp sư tử, tôi sẽ đánh sư tử. Gặp voi, tôi sẽ đánh voi.”), quyết tâm đối đầu với số phận và cái chết để khẳng định sự tự do của con người (“anh dũng cảm như vậy chắc chết mười lần cũng không từ bỏ, phải không?”). Đây cũng là ước mơ vượt ra khỏi giới hạn, tìm kiếm điều phi thường của người dân Ê-đê.
Câu 3
Dù biết trước sẽ chết trong Rừng Đen khi mặt trời lên, Đăm Săn vẫn quyết định trở về nhà? Hành động quyết tâm trở lại làng hoang của mình cho thấy quan niệm gì của người Ê-đê?
Phương pháp giải:
- Đọc lại văn bản Đăm Săn đi săn Nữ Thần Mặt Trời trong SGK Ngữ văn 10, tập một (tr. 105 – 110).
Lời giải chi tiết:
- Thứ nhất, hành động quyết định trở về nhà bất chấp cái chết đã được báo trước là do ý thức về danh dự của nhân vật sử thi. Đăm Săn quyết tâm chinh phục Nữ Thần Mặt Trời cũng vì danh dự. Khi bị Nữ Thần Mặt Trời từ chối, cuộc chinh phục thất bại, vì danh dự mà Đăm Săn trở về.
- Thứ hai, nhân vật sử thi Tây Nguyên rất trân trọng bản làng. Đăm Săn muốn đem Nữ Thần Mặt Trời xuống trần, về làm vợ. Khi nguyện ước không thành, chàng quyết định ra về. Người anh hùng Ê-đê dù đi đâu cũng trở về với bản làng của mình. Đằng sau hành động của Đăm Săn là quan niệm của người Ê-đê về danh dự, về bản làng, về người anh hùng.
Câu 4
Cách mô tả ngôi nhà của Nữ Thần Mặt Trời như thế nào? Bạn nhận xét gì về cách thức mô tả đó?
Phương pháp giải:
- Đọc lại văn bản Đăm Săn đi săn Nữ Thần Mặt Trời trong SGK Ngữ văn 10, tập một (tr. 105 – 110).
- Nhấn mạnh các chi tiết mô tả ngôi nhà của Nữ Thần Mặt Trời.
- Rút ra nhận xét về cách thức mô tả đó.
Lời giải chi tiết:
Ngôi nhà của Nữ Thần Mặt Trời được mô tả rất chi tiết, tỉ mỉ, sống động, bằng các thủ pháp so sánh, khoa trương, trùng điệp, tạo nên vẻ giàu có, tráng lệ, kỳ diệu (“Toà nhà dài dằng dặc, voi vây chặt sàn sân, chiêng xếp đầy nhà ngoài, cồng chất đầy nhà trong, tôi trai tớ gái như ong đi lấy nước, như vò vẽ đi chuyển hoa”,..).
Đây là cách mô tả chậm rãi, tỉ mỉ rất điển hình của sử thi Tây Nguyên, giúp người đọc cảm thấy như sống trong thế giới của câu chuyện, bị cuốn vào không khí hùng vĩ của sử thi và hồi hộp theo dõi từng bước chân của nhân vật.
Câu 5
Đọc kỹ phần chú thích cho các chi tiết trong văn bản. Những thông tin này giúp bạn hiểu thêm điều gì về sử thi Đăm Săn?
Phương pháp giải:
- Đọc lại phần chú thích chi tiết trong văn bản.
- Rút ra những điều bản thân hiểu thêm về sử thi Đăm Săn.
Lời giải chi tiết:
Các thông tin chú thích giúp người đọc hiểu thêm về văn hoá, tín ngưỡng, phong tục, tập quán, địa lí của người Ê-đê, từ đó hiểu sâu hơn về văn bản. Ví dụ, chú thích về Rừng Đen thể hiện quan điểm vũ trụ của người Ê-đê. Chú thích về người anh giữ mặt trời, người em giữ mặt trăng thể hiện dấu ấn của truyền thuyết trong sử thi Tây Nguyên. Có thể nói, không thể hiểu một cách toàn diện các tác phẩm sử thi mà không tham khảo kĩ lưỡng phần chú thích trong văn bản. Đây là một trong những kỹ thuật đọc cực kỳ quan trọng để có thể hiểu một cách sâu sắc các tác phẩm thuộc thể loại sử thi.
Câu 6
Phân tích không gian nghệ thuật trong đoạn trích. Cách tổ chức không gian đó cho bạn biết điều gì về quan niệm vũ trụ của người Ê-đê?
Phương pháp giải:
- Đọc lại văn bản Đăm Săn đi săn Nữ Thần Mặt Trời trong SGK Ngữ văn 10, tập một (tr. 105 – 110).
- Chú ý đến các chi tiết thể hiện không gian nghệ thuật
- Rút ra kết luận về quan niệm vũ trụ của người Ê - đê
Lời giải chi tiết:
Các không gian chính được mô tả trong đoạn trích là: con đường, rừng, nhà, trời. Trong đó, nhà là không gian sinh hoạt, nơi diễn ra các lễ nghi, tập tục của con người. Rừng là không gian hoang dã đầy hiểm nguy và cái chết luôn rình rập. Trời được mô tả như một không gian xa cách nhưng tiếp giáp với con người. Trời mặc dù xa cách, tách biệt với con người qua các ranh giới, nhưng con người vẫn có thể tiếp cận được. Thế giới của người và thế giới của trời có thể giao tiếp với nhau. Vì thế, khi nghe Đăm Săn tuyên bố “người dũng tướng chắc chết mười mươi vẫn không lùi bước”, “Ông Đu ông Điê nghe được liền đét cho Đăm Săn một đét vào người.”. Con đường là một không gian kết nối giữa nhà và rừng, trời và con người.
Hành trình của nhân vật trên con đường luôn là một hành trình đầy gian nan, thử thách, nhưng cũng là hành trình vượt ra khỏi những ranh giới an toàn, quen thuộc để khám phá những không gian hoang dã, bí ẩn, đương đầu với các thế lực siêu nhiên, khẳng định sức mạnh và lòng dũng cảm, bản lĩnh và ý chí tự do của con người. Sử thi chính là một kho tàng sống động không chỉ tái hiện toàn bộ cuộc sống vật chất mà còn cả cách tư duy, quan niệm, khát vọng tinh thần của người xưa.
Câu 7
Tìm những đặc điểm phản ánh cảm xúc của người kể với nhân vật và cốt truyện. So sánh cảm xúc của người kể trong đoạn trích Đăm Săn đi bắt Nữ Thần Mặt Trời và trong đoạn trích Héc-to từ biệt Ăng-đrô-mác.
Kỹ thuật giải:
- Đọc lại đoạn văn Đăm Săn đi bắt Nữ Thần Mặt Trời trong SGK Ngữ văn 10, tập một (tr. 105 – 110).
- Xác định các đặc điểm thể hiện cảm xúc của người kể với nhân vật và cốt truyện
- So sánh
Chi tiết giải thích:
Cảm xúc của người kể được phản ánh một cách gián tiếp thông qua lời kể, lời miêu tả về nhân vật, bằng cách phân tích như đã đề cập ở trên, đồng thời cũng được thể hiện một cách trực tiếp qua các ngôn từ cụ thể, qua những lời nhận xét trực tiếp. Qua các chi tiết này, có thể thấy sự ngưỡng mộ, tôn trọng của người kể với nhân vật và câu chuyện. Trong đoạn Héc-to từ biệt Ăng-đrô-mác, ta cũng dễ dàng nhận ra giọng điệu trang trọng, tôn kính của người kể thông qua ngôn từ cụ thể. Điều này tương tự với sử thi, là câu chuyện về quá khứ linh thiêng, có khoảng cách rõ ràng với thế giới hiện tại. Người kể sử thi là người có trách nhiệm nuôi dưỡng những giá trị truyền thống và truyền đạt chúng cho thế hệ sau này.