Giải câu hỏi Đọc trang 65 trong sách bài tập Văn 11 - Khám phá Chân Trời Sáng Tạo

A. Câu hỏi củng cố 1

Trả lời Câu hỏi 1 Phần A trang 65 SBT Văn 11 Chân trời sáng tạo

Trong số các tùy chọn, câu trả lời nào được cho là phản ánh đúng nhất về đặc điểm chung của truyện kí?

a. Mang yếu tố của truyện

b. Mang yếu tố của kí

c. Kết hợp yếu tố phi hư cấu và hư cấu. 

d. Sử dụng phong cách văn xuôi

Phương pháp giải:

Đọc lại đặc điểm của thể loại truyện kí

Lời giải chi tiết:

Câu trả lời đúng: c

A. Câu hỏi củng cố 2

Trả lời Câu hỏi 2 Phần A trang 66 SBT Văn 11 Chân trời sáng tạo

Điền vào bảng sau một số chi tiết thuộc thành phần xác định (có thể kiểm chứng) và thành phần không xác định (không thể kiểm chứng) trong một số văn bản truyện kí đã học:

Phương pháp giải:

Đọc lại khái niệm về thành phần xác định (có thể kiểm chứng) và thành phần không xác định (không thể kiểm chứng)

Lời giải chi tiết:

A. Câu hỏi củng cố 3

Trả lời Câu hỏi 3 Phần A trang 66 SBT Văn 11 Chân trời sáng tạo

Tóm tắt nội dung của câu chuyện được kể trong văn bản Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự (trích Tuấn - chàng trai nước Việt - Nguyễn Vỹ).

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự

Lời giải chi tiết:

Câu chuyện bắt đầu với Tuấn và bạn của mình, Quỳnh, đến thăm cụ Phan Bội Châu tại ngôi nhà tranh ở Bến Ngự vào một Chủ nhật năm 1927. Khi đó, Tuấn hiểu thêm về cuộc sống và con người của Phan Bội Châu, cũng như tình cảm của thanh niên và học sinh đối với ông; điều này khiến Tuấn càng ngưỡng mộ cụ hơn.

A. Câu hỏi củng cố 4

Trả lời Câu hỏi 4 Phần A trang 66 SBT Văn 11 Chân trời sáng tạo

Trong văn bản Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự (trích Tuấn - chàng trai nước Việt - Nguyễn Vỹ), có thể coi nhân vật Phan Bội Châu và ngôi nhà tranh của ông là “chứng tích của thời đại đầu thế kỉ XX” không? Tại sao?

Phương pháp giải:

Dựa vào phần phân tích văn bản

Đưa ra quan điểm của bản thân

Lời giải chi tiết:

Có thể coi nhân vật Phan Bội Châu và ngôi nhà tranh của ông là “chứng tích của thời đại đầu thế kỉ XX” bởi:

- Phan Bội Châu là một nhân vật thực sự, liên quan đến bối cảnh lịch sử thực tế và có thể kiểm chứng; cuộc đời ông là một biên niên sử đáng tin cậy.

- Văn bản đưa ra cái nhìn về cuộc sống và nhân cách của một nhân vật lịch sử, đồng thời cũng là một giai đoạn lịch sử của đất nước.

- Phan Bội Châu được mô tả qua con mắt thực tế của hai thanh niên cùng thời: Tuấn và Quỳnh.

- Việc mô tả Phan Bội Châu và ngôi nhà của ông như “chứng tích lịch sử” là ý đồ của tác giả, được thể hiện rõ trong phần mở đầu của tác phẩm.

A. Câu hỏi củng cố 5

Trả lời Câu hỏi 5 Phần A trang 66 Sách bài tập Văn 11 - Khám phá Chân Trời Sáng Tạo

Phân tích một số chi tiết trong văn bản Tôi đã học tập như thế nào? (M. Go - rơ - ki) để thấy sự khác biệt giữa nhận thức của tác giả khi viết và nhận thức của nhân vật chính trong quá khứ. Giải thích lý do của sự khác biệt đó.

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản

Lời giải chi tiết:

Có một khoảng cách khá lớn giữa thời điểm diễn ra các sự kiện, câu chuyện về nhân vật Pê-xcốp trong văn bản Tôi đã học tập như thế nào? và thời điểm tác giả viết tác phẩm này.

- Các câu chuyện được kể lại là kí ức - những sự kiện, mảnh vụ xảy ra đã lâu trong giai đoạn từ khi Pê-xcốp lên 6-7 tuổi cho đến khi trở thành một người lao động trưởng thành, già (hơn 20 tuổi).

- Thời điểm tác giả M. Go-rơ-ki viết Tôi đã học tập như thế nào? là vào khoảng năm 1917-1918 (trước đó, ông đã viết Thời thơ ấu vào năm 1913-1914, Kiếm sống vào năm 1915-1916). Điều này có nghĩa là truyện Tôi đã học tập như thế nào? đã được viết khi nhà văn đã 45-50 tuổi (sinh năm 1868).  Khoảng cách giữa thời điểm sự kiện Pê-xcốp ở nhà thờ diễn ra (khi 6-7 tuổi) và thời điểm tác giả viết truyện ngắn là gần một nửa thế kỷ.

- Nhận thức của tác giả khi viết tác phẩm tất nhiên sẽ khác biệt rất nhiều so với nhận thức của nhân vật chính (tác giả khi còn nhỏ, trẻ). Để hiểu rõ hơn về cảm hứng và chủ đề, tư duy và thông điệp của truyện Tôi đã học tập như thế nào? không thể không chú ý đến điều này. Do đó, trong văn bản có không ít chi tiết thể hiện sự chênh lệch về thời gian, tuổi tác và nhận thức giữa tác giả và nhân vật. Ví dụ:

- Tôi trả thù ông ta bằng một trò nghịch ngợm hết sức màn rợ...

- Các đứa hát lú không đúng, bị ông thầy giọt thước vào đầu, giọt kêu khá đặc biệt và buồn cười. Nhưng không đau.

- Tôi rất xúc động, một cảm xúc đặc biệt rộn ràng trong lòng, và thậm chí cả khi thầy giáo ra lớp, tôi vẫn bị giữ lại và phải nghe một cách nghiêm túc từ đầu đến cuối.

Ở phần tiếp theo, nhận thức của tác giả về sách, cuộc sống, con người càng ngày càng rõ ràng hơn, chín chắn hơn, gần chân lý hơn và gần gũi với nhận thức của tác giả khi viết tác phẩm hơn. Ví dụ: 

- [...] tôi đã bắt đầu hiểu được vẻ đẹp của những đoạn mô tả, bắt đầu suy nghĩ về tính cách của các nhân vật, lờ mờ đoán được mục đích của tác giả cuốn sách và cảm thấy sự khác biệt giữa thế giới mà sách mô tả với thế giới thực. 

- Và chính trong bối cảnh khắc nghiệt như vậy, lần đầu tiên tôi bắt đầu đọc sách nặng, nghiêm túc của văn học nước ngoài. 

- Thậm chí tôi cảm thấy cuộc sống xung quanh tôi, mọi thứ khắc nghiệt, bẩn thỉu và tàn bạo hàng ngày diễn ra trước mắt tôi đều không thật, đều là thừa. Sự thật và cần thiết chỉ có trong sách, nơi mà mọi thứ đều hợp lý hơn, đẹp đẽ hơn, nhân đạo hơn.

- Ban đầu, tôi say sưa vì sự mới mẻ và vì giá trị tinh thần cao quý của thế giới mà sách đã mở ra trước mắt tôi, tôi bắt đầu đánh giá cao sách, thấy chúng thú vị hơn, gần gũi hơn với mọi người, và dường như, tôi nhìn cuộc sống thực qua sách. Nhưng sự khôn ngoan của cuộc sống khắc nghiệt đã làm cho tôi khỏi bệnh mù dễ chịu ấy.

- Tôi đọc càng nhiều thì sách càng làm cho tôi cảm thấy gắn kết với thế giới, cuộc sống trở nên sáng sủa, ý nghĩa hơn đối với tôi…

Sự phân biệt này giúp người đọc hiểu rõ hơn về quá trình học tập, trưởng thành hay quá trình phát triển nhân cách của nhân vật chính; từ đó, hiểu đúng thông điệp của tác phẩm.

A. Câu hỏi củng cố 6

Trả lời Câu hỏi 6 Phần A trang 66 Sách bài tập Văn 11 - Khám phá Chân Trời Sáng Tạo

From các văn bản truyện kí đã học, liệt kê một số ghi chú về cách tiếp cận văn bản thuộc thể loại truyện kí.

Phương pháp giải:

Based trên những văn bản đã học

Lời giải chi tiết:

Từ các văn bản truyện kí đã học, dựa trên sự nhận thức và kinh nghiệm của mình, ta có thể rút ra một số lưu ý khi tiếp cận văn bản như sau:

- Khi đối mặt với một tác phẩm truyện kí, chúng ta cần nhận ra, phân tích và đánh giá giá trị nội dung, cũng như các yếu tố thuộc hình thức nghệ thuật trong việc biểu hiện thể loại của tác phẩm.

- Tuy nhiên, với thể loại này, điều quan trọng là phải xác định được các yếu tố phi hư cấu (thành phần xác định, có thể kiểm chứng), yếu tố hư cấu (thành phần không xác định, không thể / không cần kiểm chứng) và đánh giá được hiệu quả của sự kết hợp giữa hai loại yếu tố này.

B. Câu hỏi thực hành đọc hiểu Trong lúc đọc

Trả lời Câu hỏi Trong khi đọc Phần B trang 52 SBT Văn 11 Chân trời sáng tạo

Đọc văn bản Em Dìn (Hồ Dzếnh) (trang 66-70, Bài 9, SBT Ngữ Văn 11, tập 2, Chân trời sáng tạo) và thực hiện các yêu cầu dưới đây:

1. Người kể chuyện ở đây là ai? Phần văn bản này là tự sự, trữ tình hay kết hợp cả hai?

2. Quan niệm của anh Hai và tôi trong đoạn này có phải là của Hồ Dzếnh không? Vì sao?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản

Lời giải chi tiết:

1. Người kể chuyện ở đây là nhân vật “tôi”.

Phần văn bản này là sự kết hợp giữa tự sự và trữ tình.

2. Quan điểm của anh Hai và “tôi” trong đoạn này là của Hồ Dzếnh. Vì đoạn văn tràn ngập cảm xúc, Hồ Dzếnh như sống lại trong nhân vật để cảm nhận. Nhưng cũng không hoàn toàn, vì đây là câu chuyện thực tế của Hồ Dzếnh.

B. Câu hỏi thực hành đọc hiểu 1

Trả lời Câu hỏi 1 Phần B trang 70 SBT Văn 11 Chân trời sáng tạo

Tóm tắt nội dung văn bản.

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản

Tóm tắt các ý chính

Lời giải chi tiết:

Sau một thời gian tò mò theo dõi cậu bé “tôi” phát hiện em Dìn - em gái cùng cha khác mẹ của cậu, ở tuổi mười lăm – nhiều lần nhân dịp đi đòi nợ cho mẹ đã hẹn hò, gặp gỡ một người bạn trai. Thương Dìn, cậu bé không nỡ nói với mẹ Dìn. Nhưng rồi sự việc cũng bị phát hiện. Dìn bị mẹ đánh đòn tàn nhẫn và nhốt không cho ra khỏi nhà. Nhớ lại những ký ức tuổi thơ êm đềm, thân thiết giữa hai anh em, “tôi” rất thương xót, ái ngại cho tình cảnh của em.

Vào một buổi sáng “tôi” cùng gia đình hoảng loạn, tìm kiếm em Dìn không thấy. Thì ra, em Dìn đã liều lĩnh bỏ trốn theo người yêu. Không lâu sau, mẹ Dìn cũng ra đi, mang theo tài sản gia đình, phó thác trách nhiệm cho người mẹ cả. Một năm sau, vào dịp Tết, Dìn trở về với nỗi buồn bị bạn trai bỏ rơi. Nhớ mẹ, nhớ người thân, nhưng Dìn không dám vào nhà thăm ai, chỉ gửi “tôi” đi ngoài. Hai anh em gặp nhau lần cuối, trước khi Dìn bước vào cuộc sống lưu lạc.

B.Câu hỏi thực hành đọc hiểu 2

Trả lời Câu hỏi 2 Phần B trang 70 SBT Văn 11 Chân trời sáng tạo

Kẻ bảng dưới đây vào vở, thống kê số lượt lời nhân vật và điền số liệu phù hợp vào bảng (trong văn bản truyện, mỗi lượt lời của nhân vật đánh dấu bằng một gạch đầu dòng):

Từ số liệu trong bảng thống kê trên, cho biết vì sao có sự khác biệt về tỉ trọng giữa lời của người kể chuyện và lời của nhân vật trong văn bản trên và điều đó có tác dụng gì.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ từng đoạn và chú ý số lượt lời của các nhân vật

Lời giải chi tiết:

Nhận xét:

Số liệu từ bảng trên cho thấy, tuy Phần I và Phần II có độ dài tương đương, nhưng có sự khác biệt rất đáng lưu ý:
- Ở Phần I, tổng số lượt lời của các nhân vật là 4 lượt (còn lại là lời của người kể chuyện).

- Ở Phần II, số lượt lời của nhân vật tăng lên rất cao (nhiều gấp 3,5 lần so với Phần I), còn lời của người kể chuyện giảm xuống đáng kể.

Tác dụng:

- Văn bản chủ yếu sử dụng lời của người kể chuyện, kết hợp sử dụng lười của nhân vật một thưa thớt, chọn lọc có tác dụng : Giúp cho văn bản tập trung vào việc khắc họa bối cảnh, các mối quan hệ, nhân vật, thuật lại hàng loạt sự việc buồn, vui nối tiếp; đồng thời, bộc lộ những tâm tình, suy tư, hồn nhiên của người kể chuyện là cậu bé xưng “tôi”,...

- Việc tăng cường và sử dụng khá dày đặc lời thoại của nhân vật là làm nổi bật cuộc gặp gỡ, trò chuyện của “tôi” và em Dìn (đoạn từ “Một năm trôi qua… Không biết con Dìn năm nay bao nhiêu tuổi nhỉ?”

B. Câu hỏi thực hành đọc hiểu 3

Trả lời Câu hỏi 3 Phần B trang 70 SBT Văn 11 Chân trời sáng tạo

Phân tích tình cảm của nhân vật “tôi” dành cho em Dìn và tình cảm của em Dìn dành cho nhân vật “tôi”.

Phương pháp giải:

Chú ý đến các chi tiết thể hiện tình cảm của nhân vật “tôi” dành cho em Dìn và tình cảm của em Dìn dành cho nhân vật “tôi”

Lời giải chi tiết:

Tình cảm của “tôi” dành cho Dìn: Nhân vật “tôi” luôn nói về em Dìn với tình cảm trìu mến “em tôi....” Ví dụ: 'Người con gái ngây thơ, vô tội là em tôi ngày xưa, bây giờ đang yêu thắm thiết, yêu mê say....” Đó là tình của một nửa anh em ruột thịt, nửa bạn bè, hồn nhiên, trong sáng của một cậu bé ngây thơ nhưng chân thành, nhạy cảm và giàu tình yêu thương.

Tình cảm của em Dìn dành cho “tôi”: Cũng là một tình cảm đáng tin cậy, nửa anh em, nửa bạn bè. Trong ngày trở về đầy tiếc nuối, trước khi bước vào cuộc sống lưu lạc, Dìn vẫn tin tưởng ở người anh nhỏ tuổi và dành tất cả tình thương nhớ cho anh: 'Em hãy đến, để em thấy anh, và xin anh... mấy xu mừng tuổi gọi là nhớ lại ngày nào anh mừng tuổi em!'

B. Câu hỏi thực hành đọc hiểu 4

Trả lời Câu hỏi 4 Phần B trang 70 SBT Văn 11 Chân trời sáng tạo

Tìm hiểu về tiểu sử của nhà văn Hồ Dzếnh và một số thông tin liên quan đến việc viết tập truyện Chân trời cũ của ông. Từ đó, chỉ ra sự kết hợp giữa thực tế và hư cấu; nêu tác dụng của việc kết hợp các yếu tố ấy trong Em Dìn.

Phương pháp giải:

Tìm thông tin trên sách, báo, internet,...

Lời giải chi tiết:

1. Một số thông tin về tiểu sử, tuổi thơ của Hồ Dzếnh: Cha ông là một thương nhân Hoa đến lập nghiệp ở vùng quê trung du Thanh Hoá, có hai vợ Việt Nam. Người mẹ kế là mẹ ruột em Dìn. Hồ Dzếnh là con út trong ba anh em. Cha ông mất sớm, và gia đình sống trong môi trường gặp phải nhiều hiềm khích.

2. Yếu tố thực tế - hư cấu: Nhân vật chính là em Dìn và mối quan hệ phức tạp giữa các nhân vật trong gia đình Hồ Dzếnh; các trình bày về tình cảm nửa anh em, nửa bạn bè...

Yếu tố hư cấu: Các suy nghĩ, lời nói, hành động cụ thể của các nhân vật; trữ tình ngoại đề của người kể chuyện...

B. Câu hỏi thực hành đọc hiểu 5

Trả lời Câu hỏi 5 Phần B trang 70 SBT Văn 11 Chân trời sáng tạo

Xác định chủ đề và thông điệp mà tác giả muốn truyền đạt đến người đọc.

Phương pháp giải:

Dựa vào phần phân tích, suy luận ra chủ đề và thông điệp của văn bản

Lời giải chi tiết:

Chủ đề: Tình anh em và những kỷ niệm buồn trong tuổi thơ giữa hai anh em cùng cha khác mẹ - người kể chuyện là “tôi” và em Dìn.

Thông điệp: Khi trẻ em mắc phải lỗi lầm, thực ra đó là lỗi của người lớn; hãy có lòng độ lượng, yêu thương và tạo ra môi trường gia đình tốt nhất để giáo dục trẻ em.

B. Câu hỏi thực hành đọc hiểu 6

Trả lời Câu hỏi 6 Phần B trang 70 SBT Văn 11 Chân trời sáng tạo

Trong tự sự của mình, Hồ Dzếnh thừa nhận: Mỗi khi viết về những góc khuất đau thương trong Chân trời cũ, “hơi thở” của “những linh hồn bạn” “đã hòa vào hơi thở của tôi”. Theo bạn, điều này có áp dụng được vào việc viết Em Dìn không? Vì sao?

Phương pháp giải:

Đưa ra quan điểm cá nhân

Lời giải chi tiết:

Hồ Dzếnh viết Em Dìn trong tâm trạng hoàn toàn hòa mình vào nhân vật, đặc biệt là em Dìn. Ông viết về lỗi lầm của em Dìn như là lỗi của bản thân ông, nỗi buồn, nỗi đau của em Dìn như của ông. Mỗi câu chuyện, mỗi lời thoại, mỗi từ ngữ trong truyện đều đong đầy nước mắt của tình thương, sự hiểu biết sâu sắc. Ví dụ:

- Ngoài những cô gái mà tôi yêu nhẹ nhàng và kì lạ, em Dìn là người bạn nhỏ hiền lành của tôi ngày ấy. Chúng tôi cùng nhau mơ về những điều không thể, em ước mình có một ngôi nhà trên đồi, còn tôi thì mong muốn cuộc sống bình yên, chăn trâu suốt đời. 

- Em đi đâu vậy?

- Em… em đi Sài Gòn với ai?

…