Buzz
Trong thời kỳ từ lúc sinh ra đến 6 tuổi, trẻ trải qua nhiều giai đoạn khác nhau trong quá trình phát triển của mình. Để giúp trẻ phát triển mạnh mẽ và toàn diện, cha mẹ cần hiểu và nắm vững kiến thức về các giai đoạn phát triển của trẻ.
Giai đoạn phát triển của trẻ từ lúc mới sinh đến 6 tuổi thường trải qua các cột mốc quan trọng. Thời gian và tốc độ phát triển ở mỗi đứa trẻ có thể khác nhau tùy thuộc vào yếu tố về thể chất.
Bài viết dưới đây thuộc chuyên mục chăm sóc trẻ từ 0 - 3 tuổi sẽ giải thích về các đặc điểm trong từng giai đoạn phát triển của trẻ, giúp cha mẹ hiểu rõ và hỗ trợ trẻ một cách hiệu quả.
Giai đoạn phát triển của trẻ từ 0 - 1 tháng tuổi
Giai đoạn mới sinh, trẻ chỉ bú sữa và ngủ. Ảnh: freepik
- Trong giai đoạn phát triển của trẻ, trẻ chỉ cần bú sữa và ngủ.
- Thị giác của trẻ sơ sinh từ 0 -1 tháng tuổi là trẻ có thể nhìn ở khoảng cách gần 20cm – 30cm. Khuôn mặt của ba mẹ và những người trong gia đình là “vật thể” mà bé thích thú và tò mò nhất. Ngoài ra, trẻ cũng thích những đồ vật có màu sáng, tương phản nhau như đỏ, vàng, xanh, cam.
- Trẻ có thể nghe và nhận biết giọng nói, nhưng dễ giật mình khi có tiếng động lớn, lạ và đột ngột.
- Trẻ chỉ có thể giao tiếp bằng cách khóc.
- Do cơ thể còn yếu, trẻ chỉ có thể giữ cổ khi nằm hoặc quay ngang.
- Tay thường nắm chặt và ít khi mở ra, chân thường tạo động tác đá khi nằm.
- Trẻ từ lúc mới sinh đã biết bú nhịp nhàng từ vú mẹ hoặc bình sữa.
- Phản xạ moro cũng là hiện tượng phổ biến ở giai đoạn phát triển của trẻ sơ sinh.
Những cột mốc quan trọng trong giai đoạn phát triển của trẻ từ 0 - 1 tháng tuổi là:
- Trẻ sơ sinh 1 tuần tuổi
- Trẻ sơ sinh 2 tuần tuổi
- Trẻ sơ sinh 3 tuần tuổi
- Trẻ sơ sinh 4 tuần tuổi
Giai đoạn phát triển của trẻ 2 tháng tuổi
Ở tháng thứ 2, cơ thể trẻ bắt đầu có sức mạnh hơn. Ảnh: freepik
Giai đoạn phát triển của trẻ 2 tháng tuổi sẽ diễn ra như sau:
- Trẻ cứng cáp và thông minh hơn so với tháng đầu tiên.
- Mắt “sắc” hơn, bắt đầu theo dõi chuyển động của ba mẹ và vật thể từ một bên sang bên kia, từ trên xuống dưới.
- Trẻ nhận biết âm thanh và tương tác tốt.
- Khi nghe giọng nói, trẻ sẽ tập trung nhìn vào người đối diện và tạo ra các âm thanh như: a, o, ơ…
- Ở giai đoạn phát triển của trẻ 2 tháng tuổi, đây cũng là lúc trẻ sơ sinh bắt đầu biết cười.
- Khi nhìn thấy vú mẹ hoặc bình sữa, trẻ có thể tự động mở miệng ra bú mà không cần kích thích.
- Cơ thể của trẻ bắt đầu có sức mạnh, có thể giữ cổ khi bồng đứng hoặc nằm sấp trong vài phút, một số trẻ có thể nâng phần ngực lên.
- Tay trẻ thả lỏng ra và không còn nắm chặt, khi đưa vật lạ vào tay, trẻ có thể nắm giữ lại.
Sự phát triển của trẻ nhỏ trải qua nhiều giai đoạn khác nhau. Nguồn: Freepik
Giai đoạn phát triển của trẻ từ lúc sơ sinh cho đến khi được trẻ sơ sinh 2 tháng tuổi, trẻ có thể phát triển một số kỹ năng như sau:
- Kỹ năng vận động: Trẻ sơ sinh có khả năng giữ đầu thẳng và vững vàng khi bạn bế trẻ thẳng đứng.
- Kỹ năng ngôn ngữ: Trẻ có thể tạo ra một số âm thanh không cố định để giao tiếp với mọi người. Chúng cũng có thể nhận biết và quay đầu về các hướng phát ra âm thanh.
- Kỹ năng xã hội: Trẻ bắt đầu nhận thức về thế giới xung quanh, chúng thích nhìn chằm chằm vào mặt mọi người và quan sát.
Giai đoạn phát triển của trẻ 3 tháng tuổi
Khi được 3 tháng tuổi, trẻ tỏ rõ sự hứng thú khi được tương tác với ba mẹ. Ảnh: freepik
Giai đoạn phát triển của trẻ 3 tháng tuổi sẽ diễn ra như sau:
- Trẻ 3 tháng tuổi có thể nhìn tốt, có thể dõi theo vật xoay vòng và bắt đầu nhìn kỹ các vật.
- Bắt đầu nhận biết được khuôn mặt và giọng nói.
- Trẻ tỏ rõ sự hứng thú khi được tương tác với ba mẹ, bằng nụ cười và giọng nói ê a.
- Trong khoảng thời gian này, trẻ khó ở và dễ quấy khóc hơn những tháng đầu (còn gọi là Hội chứng quấy khóc ở trẻ nhũ nhi), đây là một phần phát triển sinh lý bình thường của trẻ và sẽ dần hết khi trẻ được khoảng 4 tháng tuổi.
- Việc giao tiếp của trẻ qua tiếng khóc sẽ “tinh tế” hơn, ba mẹ có thể giải mã và phân biệt được mong muốn của trẻ thông qua tiếng khóc như đòi ăn, đi vệ sinh hoặc đau, khó chịu…
- Trẻ dạn dĩ và có thể cười to tiếng.
- Có thể biết được lịch bú của mình và biểu lộ sự thích thú khi thấy bầu vú mẹ hoặc bình sữa.
- Khi nằm sấp, trẻ có thể rướn cổ lên 5cm – 7cm lên khỏi mặt đất và biết chống thân người lên bằng cẳng tay.
- Tay trẻ bắt đầu linh động và tự vươn về phía những vật đung đưa hoặc vươn về phía mặt của một người.
- Bắt đầu nhận thức được và thích thú với bàn tay, trẻ có thể đưa hai tay chấp lại hoặc nhìn, liếm, nút tay.
- Trẻ 3 tháng tuổi hay chảy nước miếng do mọc răng, viêm họng hoặc bệnh tay chân miệng.
Ở vào giai đoạn đoạn phát triển của trẻ 3 tháng tuổi, ba mẹ có thể làm những điều sau:
- Nhận biết dấu hiệu trẻ 3 tháng tuổi thông minh
- Dạy trẻ 3 tháng tuổi thông minh
Giai đoạn phát triển của trẻ 4 tháng tuổi
Trẻ bắt đầu có nhiều chuyển động cơ thể, biết cầm, nắm, lắc lư đồ vật. Ảnh: freepik
Giai đoạn phát triển của trẻ 4 tháng tuổi sẽ diễn ra như sau:
- Trẻ 4 tháng tuổi bắt đầu nhận thức rõ về khuôn mặt, giọng nói quen thuộc của người thân.
- Có thể quay đầu tìm khi nghe tiếng ba mẹ nói.
- Tương tác về âm thanh, giọng nói và tình cảm của trẻ trở nên mạnh dạn và tự tin hơn trước.
- Trẻ cười và giọng nói to, có thể giao tiếp qua lại với mọi người bằng những ngôn ngữ riêng của bé. Khi ở một mình, trẻ cũng có thể tự nói chuyện ê a một mình.
- Trong giai đoạn này, sự gắn kết tình cảm của trẻ khá mạnh vì vậy trẻ có thể sẽ có những đợt khóc la dai dẳng mà ba mẹ không hề biết lý do, cần ba mẹ phải thật kiên trì và nhẫn nại.
- Khi nhìn thấy vật trước mặt, trẻ không chỉ vươn tay ra mà còn cố gắng cầm nắm và lắc lư đồ vật hoặc đưa vào miệng.
- Cổ trẻ vững vàng hơn, khi được bế đứng, trẻ có thể tự giữ cổ và ít cần sự hỗ trợ.
- Trẻ 4 tháng tuổi biết lật cũng như các chuyển động cơ thể khác như lẫy, ngồi có sự hỗ trợ lưng.
- Ba mẹ nên chú ý theo dõi trẻ nhằm tránh tai nạn xảy ra vì có thể lật xa và rất nhanh.
Vào giai đoạn phát triển của trẻ 4 tháng tuổi, trẻ có thể làm những điều sau:
- Kỹ năng vận động: Trẻ có thể nâng đầu và ngực lên khi nằm sấp. Chúng cũng có thể lăn từ bên này sang bên kia và đưa tay lên miệng.
- Kỹ năng ngôn ngữ: Đây là thời điểm trẻ bắt đầu thực hành các kỹ năng ngôn ngữ, bắt đầu bắt chước một số âm thanh.
- Kỹ năng xã hội: Trẻ 4 tháng tuổi có thể cười với mọi người xung quanh. Chúng cũng có thể bắt chước một số chuyển động và biểu cảm trên gương mặt như: nhăn mặt, cau mày,…
Ở vào giai đoạn đoạn phát triển của trẻ 4 tháng tuổi, ba mẹ có thể tìm hiểu cách dạy trẻ 4 tháng tuổi thông minh.
Em bé 4 tháng tuổi bắt đầu phát triển các kỹ năng ngôn ngữ.
Giai đoạn phát triển của em bé 5 tháng tuổi
Khi bé được 5 tháng, cha mẹ cần chú ý để tránh bé gặp tai nạn khi ngã.
- Em bé 5 tháng tuổi bắt đầu phát triển khả năng nhận biết người thân.
Khoảng thời gian từ 3 – 5 tháng tuổi là giai đoạn phát triển của bé có sự thay đổi về kỹ năng rõ ràng hơn so với trước đó.
- Kỹ năng vận động: Ở độ tuổi này, bé bắt đầu biết lật từ tư thể nằm sấp sang nằm ngửa, biết chống khuỷu tay, nâng và giữ đầu trong một khoảng thời gian dài.
- Kỹ năng ngôn ngữ: Bé bắt đầu biết “ê a”, thổi bong bóng và cười vỡ bụng.
- Kỹ năng xã hội: Bé thích được chơi và giao tiếp với mọi người, chúng có thể khóc nếu việc này dừng lại.
Một số điều cha mẹ cần chú ý trong quá trình phát triển của bé sơ sinh đó là:
- Cân nặng của bé sơ sinh
- Vòng đầu của bé
- Nhịp tim của bé
- Dấu hiệu bé phát triển bình thường
Giai đoạn phát triển của bé 6 - 9 tháng tuổi
Khi bé đủ 6 tháng tuổi, cha mẹ nên bắt đầu cho bé ăn thêm thức ăn cố định.
- Đây là thời kỳ bé bắt đầu tự chủ hơn trong nhận thức hành vi và ngôn ngữ. Bé nhận biết được sự khác biệt giữa các thành viên trong gia đình, người lớn tuổi, trẻ nhỏ và rất thích thú khi có thời gian riêng với mẹ.
- Bé có thể nhận biết được người lạ, sẽ sợ hãi khi người lạ bế, tiếp cận và cần thời gian để làm quen.
- Có nhiều tương tác và hành vi đa dạng để thể hiện những điều bé muốn, như giơ tay ra để biểu lộ mong muốn được cha mẹ bế lên.
- Bé có thể cầm đồ vật và chuyển từ tay này sang tay khác, tự cầm bình sữa hoặc cốc để uống.
- Có thể ngồi vững mà không cần sự hỗ trợ trong một khoảng thời gian ngắn.
- Thời điểm này bé đã bắt đầu tò mò và muốn thử thức ăn khác ngoài sữa, đây cũng là lúc cha mẹ nên chuẩn bị bắt đầu cho bé ăn thêm thức ăn cố định.
Mỗi giai đoạn phát triển của bé đều đóng vai trò quan trọng.
Bé từ 6 tháng tuổi sẽ có những đặc điểm sau đây:
- Kỹ năng vận động: Bây giờ bé có thể lật cơ thể từ nằm sấp sang nằm ngửa và ngược lại. Bé biết chuyển đồ vật từ tay này sang tay khác, có thể tự ngồi dậy và ngồi mà không cần hỗ trợ.
- Kỹ năng ngôn ngữ: Bé “ê a” nhiều hơn và biết phản ứng lại khi được gọi tên.
- Kỹ năng xã hội: Bé có thể phân biệt được người quen – người lạ ở giai đoạn này. Bé thích nhìn vào gương và bắt đầu biết phản hồi lại người khác.
Ở giai đoạn phát triển của bé 6 tháng tuổi, mẹ có thể tìm hiểu về thực đơn ăn dặm cho bé 6 tháng
Những cột mốc quan trọng trong giai đoạn phát triển của bé 6-9 tháng tuổi là:
- Bé 6 tháng tuổi
- Bé 7 tháng tuổi
- Bé 8 tháng
Giai đoạn phát triển của bé 9 – 10 tháng tuổi
Hầu hết bé sơ sinh sẽ bắt đầu bò từ khoảng 8 – 10 tháng tuổi.
- Kỹ năng vận động: Ở giai đoạn này, bé biết bò, tập đứng và đứng bằng cách giữ chặt vật hỗ trợ. Bé cũng có thể học cách nhặt đồ vật bằng ngón tay cái và ngón trỏ (nắm chặt).
- Kỹ năng ngôn ngữ: Bé bắt đầu nói bập bẹ và tạo ra nhiều âm thanh khác nhau. Chúng cũng bắt đầu hiểu ý nghĩa của từ “không”. Ở giai đoạn phát triển của bé 9 tháng tuổi, cha mẹ có thể tìm cách dạy bé tập nói từ những câu đơn giản
- Kỹ năng xã hội: Bé có thể sợ tiếp xúc với người lạ và luôn muốn bạn ở cạnh.
Bé có thể rất “bám” mẹ khi được khoảng 9 tháng tuổi.
Giai đoạn phát triển của bé 12 tháng tuổi
Một số thay đổi diễn ra khi bé được 1 tuổi như:
- Kỹ năng vận động: Bé 1 tuổi có thể biết đi bằng cách bám vào đồ đạc. Một số bé mới biết đi thậm chí có thể đi một hoặc hai bước mà không cần sự hỗ trợ và có thể đứng một mình. Tình trạng bé chậm biết đi cần được can thiệp bởi bác sĩ hoặc chuyên gia y tế.
- Kỹ năng ngôn ngữ: Bé có thể nói cùng lúc 2 – 3 từ (từ có thể không có nghĩa). Chúng cố gắng lặp lại từ bạn nói và phát ra âm thanh với những âm điệu khác nhau. Ba mẹ cần lưu ý một số dấu hiệu bé sắp biết nói để hỗ trợ kỹ năng ngôn ngữ của bé.
- Kỹ năng xã hội: Bé bắt đầu biết hợp tác trong khi bạn mặc quần áo cho chúng, có thể hiểu và thực hiện các lệnh đơn giản như: vẫy tay chào tạm biệt, vỗ tay, hôn môi xa,… Chúng cũng có thể chơi một số trò chơi đơn giản với những người chúng yêu thích.
Ở giai đoạn phát triển của bé 12 tháng tuổi, cha mẹ nên tìm hiểu những cách dạy bé 1 tuổi bướng bỉnh.
Giai đoạn phát triển của bé 18 tháng tuổi
Dù bé đã cứng cáp hơn nhưng ba mẹ cũng nên theo dõi các hoạt động của bé để đảm bảo an toàn. Nguồn: Freepik
- Kỹ năng vận động: Đến 18 tháng, hầu hết bé mới biết đi học cách đi mà không cần hỗ trợ. Chúng cũng có thể nhặt đồ chơi mà không cần ngồi xuống, đi lên và xuống cầu thang, thậm chí có thể chạy. Bé cũng có thể ném bóng và xếp chồng 3 – 4 khối để xây tháp hoặc chơi các trò chơi cho bé 1 tuổi khác. Ngoài ra, chúng có thể ăn bằng thìa và uống bằng cốc.
- Kỹ năng ngôn ngữ: Bé 18 tháng có thể nói nhiều từ đơn, biết chỉ vào đối tượng và nói với ai đó những gì họ muốn, biết lắc đầu để thể hiện từ “không”.
- Kỹ năng xã hội: Bé luôn muốn ở cạnh bạn trong mọi tình huống. Chúng bắt đầu biết thể hiện tình cảm với những người thân quen.
Ở giai đoạn phát triển của bé 18 tháng tuổi, ba mẹ có thể cùng chơi với bé những trò chơi phát triển ngôn ngữ cho bé.
Giai đoạn phát triển của bé 2 tuổi
- Kỹ năng vận động: Bé 2 tuổi đã thành thạo với việc kiểm soát chân. Bây giờ bé có thể chạy, kiễng chân lên và sút bóng, trèo lên và xuống mà không cần trợ giúp. Ngoài ra, bé còn có thể tự vẽ, sao chép các đường tròn và đường thẳng hoặc chơi những trò chơi cho bé mầm non.
Bé 2 tuổi trở nên năng động hơn nhờ thành thạo các kỹ năng vận động. Nguồn: Huggies
- Kỹ năng ngôn ngữ: Bé có thể nối 2 – 3 từ lại với nhau để tạo thành câu và lặp lại những từ mà chúng nghe được trong cuộc trò chuyện. Bé cũng có thể biết tên của những người quen thuộc, đồ vật và thậm chí cả các bộ phận cơ thể.
- Kỹ năng xã hội: Bé đã biết cách giữ cơ thể sạch sẽ và khô ráo trong độ tuổi này. Bé bắt đầu thể hiện cái tôi cá nhân. Chúng cũng có thể chơi trò chơi với những đứa trẻ khác.
Giai đoạn phát triển của bé 3 tuổi
Trẻ khoảng 3 tuổi phát triển rất nhanh.
- Kỹ năng vận động: Bé 3 tuổi có thể bắt chước chuyển động tay và vẽ hình người. Bé có thể xếp chồng các hình khối để tạo thành một tòa tháp, có thể leo lên – xuống cầu thang bằng một chân trên mỗi bậc thang và đạp xe ba bánh.
- Kỹ năng ngôn ngữ: Bé có thể nói những câu hoàn chỉnh, biết gọi tên những thứ quen thuộc nhất và hiểu nghĩa đen của những từ đơn giản.
- Kỹ năng xã hội: Bé có thể tự mặc và cởi quần áo mà không cần sự giúp đỡ. Bé có thể thay phiên nhau tham gia các trò chơi, thể hiện sự quan tâm với người khác.
Bé 3 tuổi phát triển các kỹ năng một cách nhanh chóng. Nguồn: Monkey
Giai đoạn phát triển của bé 4 tuổi
- Kỹ năng vận động: Hầu hết trẻ 4 tuổi có thể đứng bằng một chân. Chúng có thể đổ, nghiền và cắt thức ăn dưới sự giám sát của người lớn.
- Kỹ năng ngôn ngữ: Trẻ tò mò và đặt câu hỏi về mọi thứ xung quanh ở độ tuổi này. Trẻ có thể kể những câu chuyện và sử dụng đúng một số quy tắc ngữ pháp cơ bản.
- Kỹ năng xã hội: Trẻ có thể nói về những gì chúng thích và ngày càng sáng tạo hơn thông qua các trò chơi.
Vào giai đoạn phát triển của trẻ 4 tuổi, ba mẹ có thể cùng chơi với trẻ những trò chơi cho trẻ 3 - 4 tuổi.
Giai đoạn phát triển của trẻ 5 tuổi
Giai đoạn phát triển của trẻ 5 tuổi sẽ diễn ra như sau:
- Kỹ năng vận động: Trẻ có thể nhào lộn, đu dây và leo trèo. Chúng cũng có thể vẽ một cái gì đó dễ hiểu. Một số trẻ ở độ tuổi này cũng có thể tự đi vệ sinh.
- Kỹ năng ngôn ngữ: Trẻ nói chuyện trôi chảy hơn và sử dụng đúng các cấu trúc ngữ pháp.
- Kỹ năng xã hội: Trẻ thích chơi với bạn bè và có khả năng đồng ý với các quy tắc. Chúng hành động rất độc lập và đôi khi có thể không hợp tác.
- Để phát triển tư duy của trẻ 5 tuổi, ba mẹ nên chơi cùng trẻ những trò chơi trí tuệ cho bé.
Trẻ 5 tuổi gần như đã hoàn thiện các kỹ năng vận động, ngôn ngữ và xã hội. Nguồn: Abbottnutrition
Giai đoạn phát triển của trẻ 6 tuổi
Đây là cột mốc cuối cùng trong các giai đoạn phát triển của trẻ:
- Kỹ năng vận động: Trẻ giờ đây có thể kiểm soát các cơ chính, biết giữ thăng bằng và thích các hoạt động như: chạy, nhảy,….
- Kỹ năng ngôn ngữ: Trẻ có thể nói chuyện trôi chảy và thành thạo ngữ pháp (rất ít khi mắc lỗi). Trẻ có thể đánh vần tên của mình, viết một số chữ cái và số.
- Kỹ năng xã hội: Trẻ độc lập và đang trong quá trình trở thành người lớn. Trẻ phát triển khiếu hài hước và có thể bắt đầu hiểu cảm xúc của mọi người xung quanh.
Quan sát quá trình phát triển của trẻ, bạn cần đảm bảo không chỉ chiều cao và cân nặng phù hợp với tuổi của trẻ, mà còn cần đảm bảo rằng trẻ đang đạt được các kỹ năng vận động, xã hội và ngôn ngữ cần thiết.
Có trẻ phát triển nhanh hoặc chậm hơn so với trung bình, không cần quá lo lắng. Dành thời gian đồng hành và theo dõi quá trình phát triển của trẻ để chúng phát triển khỏe mạnh và an toàn.
Ngọc Nguyễn tổng hợp từ Mom Junction
