Giải pháp hiệu quả cho vấn đề biếng ăn tâm lý ở trẻ

Biếng ăn tâm lý ở trẻ là một vấn đề phổ biến gây đau đầu cho các bậc cha mẹ. Hãy cùng Mytour khám phá về tình trạng này và những cách giải quyết nhé. 

Biếng ăn tâm lý ở trẻ là một trong những lo lắng của nhiều phụ huynh

Khái niệm biếng ăn tâm lý ở trẻ là gì?

Tình trạng biếng ăn tâm lý là khi trẻ cảm thấy sợ hãi, lo lắng hoặc không thoải mái khi đến giờ ăn. Điều này thường xảy ra khi trẻ thường xuyên bị la mắng hoặc bị ép buộc ăn những thức ăn mà họ không thích.

Biếng ăn tâm lý không phải là một căn bệnh, mà chỉ là một dạng rối loạn ăn uống ở trẻ. Tuy nhiên, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, nó có thể dẫn đến suy dinh dưỡng và ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của trẻ.

Nguyên nhân gây ra tình trạng biếng ăn tâm lý ở trẻ

Trẻ biếng ăn tâm lý thường có nguyên nhân do các yếu tố sau:

• Không khí căng thẳng trong bữa ăn, ba mẹ thường la mắng hoặc ép buộc trẻ ăn những món mà trẻ không thích.
• Ba mẹ không thấu hiểu con, ép buộc con ăn uống. Khi trẻ cảm thấy bị ép buộc hoặc bị hạn chế, họ có thể trở nên biếng ăn tâm lý. Ví dụ như phải ngồi yên một chỗ, hoặc ăn trong khoảng thời gian nhất định,...
• Trẻ trải qua thay đổi trong môi trường hoặc thói quen hàng ngày, như bắt đầu đi học, chuyển nhà, thay đổi thời gian ăn, hoặc thay đổi người chăm sóc hàng ngày...

Trẻ nào có nguy cơ bị biếng ăn tâm lý?

Biếng ăn tâm lý ở trẻ có thể xảy ra ở mọi độ tuổi, nhưng thường thấy nhất ở trẻ dưới 6 tuổi.

Biếng ăn tâm lý ở trẻ sơ sinh thường thể hiện qua việc ít bú, ngậm hay không chịu bú đủ lượng sữa theo quy định trong một ngày, và không tự chủ động yêu cầu bú... Điều này có thể dẫn đến việc trẻ phát triển kém về thể chất và trí óc.

Nhận diện dấu hiệu của biếng ăn tâm lý ở trẻ

Các dấu hiệu của biếng ăn tâm lý ở trẻ không quá khó nhận biết. Nếu ba mẹ thấy con có những biểu hiện sau đây, cần phải xem xét và can thiệp sớm, để tránh những vấn đề phức tạp sau này.

• Trẻ quay mặt khi được đưa thức ăn, che miệng, và lắc đầu
• Trẻ thường giữ cơm trong miệng mà không nuốt hoặc nhai.
• Trẻ thường khóc hoặc gào thét khi đến giờ ăn hoặc khi thấy thức ăn. 
• Thường xuyên phun, nhẹ đồ ăn ra, và giả vờ nôn ói khi được cho ăn. 
• Thường ăn vặt nhiều mà ít ăn bữa chính.
• Thời gian ăn kéo dài hơn 30 phút.
• Trẻ không ăn hết hoặc ăn ít so với lượng thức ăn đề ra theo độ tuổi của bé. 
• Trẻ có thể trở nên cáu kỉnh, ủ rũ, hoặc chán nản khi gần đến giờ ăn,...

Biểu hiện như che miệng, lắc đầu khi thấy thức ăn là dấu hiệu của biếng ăn tâm lý ở trẻ nhỏ

Ngoài ra, một số trẻ có thể thực sự nôn ói khi ngửi mùi thức ăn. Ba mẹ cũng có thể nhận biết biếng ăn ở trẻ qua so sánh lượng thức ăn theo độ tuổi, tình trạng táo bón hoặc lượng phân ít hơn bình thường, tốc độ tăng cân chậm so với tiêu chuẩn, không tăng cân hoặc giảm cân trong 3 tháng liên tiếp.

Các biến chứng của biếng ăn tâm lý ở trẻ

Hậu quả đầu tiên của biếng ăn tâm lý ở trẻ thường thấy là trẻ không muốn ăn, ăn ít, và khó thay đổi thói quen này. Điều này có thể dẫn đến suy dinh dưỡng, thiếu hụt chất dinh dưỡng (bao gồm protein, chất béo, vitamin và khoáng chất) và dễ mắc các bệnh nhiễm trùng. 

Suy dinh dưỡng kéo dài có thể dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe khác như loãng xương, mất cơ bắp, các vấn đề về tim mạch (suy tim, nhịp tim không đều, hở van hai lá), rối loạn điện giải, thiếu máu, tổn thương thận…

Chẩn đoán chứng biếng ăn tâm lý

Khi trẻ có những biểu hiện của chứng biếng ăn tâm lý, ba mẹ nên đưa trẻ đến chuyên khoa dinh dưỡng càng sớm càng tốt để được đánh giá, kiểm tra tình trạng sức khỏe dinh dưỡng chính xác nhất. Các bác sĩ sẽ tư vấn và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp cho từng trường hợp, giúp trẻ lấy lại thói quen ăn uống bình thường.

Để dễ dàng hơn trong việc chẩn đoán, ngoài việc thăm khám lâm sàng như siêu âm, kiểm tra tình trạng sức khỏe tổng quát, cân nặng và chiều cao, các bác sĩ cũng có thể yêu cầu thực hiện một số kiểm tra thành phần cơ thể, xét nghiệm vitamin (vitamin D, vitamin B), xét nghiệm huyết học, sinh hóa, …

Việc chẩn đoán và điều trị biếng ăn tâm lý ở trẻ phụ thuộc vào các triệu chứng, độ tuổi, sức khỏe tổng quát của trẻ và mức độ nghiêm trọng của chứng biếng ăn. Biếng ăn tâm lý thường được điều trị thông qua việc kết hợp các phương pháp sau:

• Therapy hỗ trợ tâm lý cá nhân
• Hướng dẫn gia đình chăm sóc
• Lập danh sách thực phẩm và chế độ ăn phù hợp cho trẻ

Vai trò của ba mẹ là rất quan trọng trong quá trình hỗ trợ trẻ phục hồi trong quá trình điều trị biếng ăn tâm lý ở trẻ. Ba mẹ cần hiểu và thực hiện theo hướng dẫn của bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng để giúp trẻ vượt qua biếng ăn và trở lại trạng thái bình thường.

Cách khắc phục biếng ăn tâm lý ở trẻ

Không ép buộc trẻ ăn

Nhiều phụ huynh tại Việt Nam thường ép con ăn, đặc biệt là khi thấy con nhỏ bé và nhẹ cân hơn bạn bè cùng tuổi.

Một bữa ăn với tiếng khóc và lời quát mắng ngày càng khiến trẻ sợ hãi và khó chịu với việc ăn. Việc trẻ khóc trong bữa ăn có thể dẫn đến nguy cơ sặc cơm, sặc thức ăn hoặc nuốt phải dị vật nguy hiểm cho đường hô hấp.

Đáp ứng nhu cầu ăn của bé

Khi bé muốn ăn, hãy cho bé ăn; khi bé không muốn ăn, hãy dừng lại. Điều này giúp trẻ cảm thấy thoải mái hơn khi đến bữa ăn, không gặp áp lực về việc ăn uống. Nếu lượng thức ăn bé ăn chưa đủ theo khẩu phần, ba mẹ có thể bổ sung bằng cách cho trẻ ăn thêm các bữa nhẹ hoặc uống thêm sữa để cung cấp đầy đủ dưỡng chất cho bé.

Thay đổi đều đặn thực đơn

Thay đổi đều đặn thực đơn sẽ kích thích sự hứng thú của bé với việc ăn uống hơn, nhờ cảm giác mới lạ. Chỉ cần lập kế hoạch dinh dưỡng hàng tuần, ba mẹ có thể hiểu rõ hơn về dinh dưỡng mà không cần phải suy nghĩ nhiều về việc chuẩn bị bữa ăn mỗi ngày.

Ăn mãi những món ăn giống nhau trong thời gian dài sẽ khiến ai cũng cảm thấy chán, đặc biệt là trẻ nhỏ. Vì vậy, để giảm thiểu nguy cơ biếng ăn tâm lý ở trẻ, ba mẹ nên thay đổi đều đặn thực đơn.

Khi trẻ đi học, có thể gặp phải chứng biếng ăn tâm lý do không thích khẩu vị. Ba mẹ có thể dần dần điều chỉnh thực đơn ăn ở nhà để phù hợp với thực đơn ở trường, giúp bé dần quen với các món ăn đó.

Hãy cho bé ăn cùng với cả gia đình

Không khí bữa ăn cũng ảnh hưởng đến tâm trạng của trẻ. Việc cùng gia đình ngồi bên bàn ăn trong một không gian vui vẻ sẽ khiến bé thích thú hơn với việc ăn uống. Trẻ sẽ học hỏi từ mọi người và có thể ăn nhiều hơn. Điều này sẽ giảm thiểu biếng ăn tâm lý ở trẻ và tạo nên mối quan hệ gia đình mạnh mẽ hơn.

Thêm vào dưỡng chất để cải thiện chức năng tiêu hóa

Chức năng tiêu hóa có ảnh hưởng lớn đến tình trạng biếng ăn tâm lý ở trẻ. Trẻ bị biếng ăn thì hệ tiêu hóa thường hoạt động kém hiệu quả và tiết ra ít enzyme hơn. Ba mẹ có thể cho trẻ dùng men tiêu hóa, enzyme tiêu hóa để kích thích quá trình tiêu hóa của con tốt hơn.

Thay đổi đa dạng món ăn

Thực đơn cho bé nên phong phú với nhiều loại món ăn khác nhau. Thay vì luôn là cơm, cháo, hãy cho con thử các món như bún, phở, miến, cơm, cháo cùng với các loại trái cây, bánh, sữa...

Đa dạng thực đơn giúp giảm biến chứng biếng ăn tâm lý ở trẻ

Một số điều cần chú ý khi cho trẻ ăn

Một số điều cần lưu ý khi cho trẻ ăn để tránh biếng ăn tâm lý:

• Không trộn thuốc vào sữa hoặc đồ ăn của trẻ.
• Không cho trẻ ăn vặt trước bữa chính để giúp trẻ ăn nhiều hơn.
• Thời gian ăn nên dưới 30 phút, sau 30 phút nếu trẻ vẫn chưa ăn hết cũng nên dọn bữa.
• Nói chuyện vui vẻ với trẻ trong suốt bữa ăn để tạo không khí ấm áp, vui vẻ, giúp trẻ cảm thấy thích thú hơn khi ăn.
• Cho trẻ thử món mới, đa dạng.
• Để trẻ tự quyết định món ăn mình muốn ăn.
• Tuyệt đối không ép buộc hay đe dọa, quát mắng trẻ.
• Cho trẻ tham gia vào các bữa ăn cùng gia đình và khen ngợi khi trẻ ăn nhiều hơn bình thường.
• Tập cho trẻ ăn từ từ, từng chút một với những món trẻ không thích, không nên ép trẻ.
• Linh hoạt trong việc chế biến và trang trí đẹp mắt để kích thích thị giác và vị giác của trẻ.

Trong việc lập thực đơn cho trẻ biếng ăn, mẹ cần nhớ 5 điều sau:

• Thực đơn được lập dựa trên nhu cầu dinh dưỡng và sở thích của trẻ tương ứng với từng độ tuổi và giai đoạn phát triển. Có thể tham khảo các bảng nhu cầu năng lượng, đạm, chất béo, protein,... của các chuyên gia dinh dưỡng khuyến nghị cho trẻ nhỏ.
• Sáng tạo với các món mới, đa dạng trong cách chế biến đồ ăn cho trẻ biếng ăn
• Không giữ một cách chế biến công thức cho trẻ ăn dặm như băm nhỏ, xay thành hỗn hợp cháo, cơm loãng. Thay vào đó, có thể tham khảo thêm các phương pháp nấu phong phú như: hấp, nấu súp, cơm nát, làm thành bánh, áp chảo,...
• Hạn chế đồ ăn vặt, thực phẩm đóng hộp, đồ rán, chiên nhiều dầu mỡ vì không chỉ ít dinh dưỡng mà còn gây cảm giác no ngang, khiến trẻ càng thêm chán ăn. Thay vào đó, có thể cho trẻ ăn bữa phụ cách xa bữa chính 2 - 3 tiếng với những món như sữa chua, nước ép trái cây, trái cây,…
• Kết hợp sử dụng sản phẩm chức năng để tăng hấp dẫn cho bữa ăn của trẻ
• Bổ sung các chất cần thiết thông qua cả thức ăn và đồ uống

Gợi ý thực đơn cho trẻ biếng ăn tâm lý

Để tránh thiếu chất, các mẹ cần tìm hiểu về dinh dưỡng, đảm bảo rằng khẩu phần ăn của trẻ đủ 4 nhóm chất: chất đạm, chất bột đường, chất béo, vitamin và khoáng chất. Bữa ăn của trẻ cần phong phú, đa dạng và hấp dẫn để trẻ có thể làm quen với nhiều loại thức ăn, tránh tình trạng thiếu chất và giảm biếng ăn tâm lý ở trẻ. 

Trẻ dưới 6 tháng tuổi cần được bú hoàn toàn bằng sữa mẹ để đảm bảo các cơ quan tiêu hóa phát triển đầy đủ và lành mạnh. Sau 6 tháng tuổi, có thể bắt đầu cho trẻ thử ăn dặm với đa dạng các loại thức ăn.

Gợi ý mẫu thực đơn cho trẻ:

Gợi ý thực đơn ăn dặm cho trẻ 6 tháng bị biếng ăn tâm lý

Gợi ý thực đơn ăn dặm cho trẻ từ 1-3 tuổi bị biếng ăn tâm lý

Mẹ có thể điều chỉnh khoảng thời gian giữa các bữa ăn trong thực đơn trên để phù hợp với lịch sinh hoạt gia đình. Tuy nhiên, khoảng cách giữa mỗi bữa ăn nên ít nhất là từ 2-3 giờ.

Thực đơn ăn dặm gợi ý trên chỉ là một phần nhỏ trong việc chuẩn bị bữa ăn cho trẻ trong vòng một tuần. Mẹ có thể thay đổi, bổ sung, điều chỉnh để tạo ra nhiều loại thực đơn đa dạng hơn.

Lời nhắn từ Mytour

Biếng ăn tâm lý ở trẻ có thể gây ra nhiều lo lắng và căng thẳng cho ba mẹ. Làm sao để trẻ ăn ngon miệng, nhanh chóng và không sợ ăn là mối quan tâm của nhiều phụ huynh. Hy vọng những chia sẻ về biếng ăn tâm lý ở trẻ sẽ giúp ba mẹ dễ dàng hơn trong việc chăm sóc con.

Như Quỳnh tổng hợp