Buzz
Người mắc chứng rối loạn nhân cách ái kỷ (Narcissistic Personality Disorder, gọi tắt là NPD) ban đầu thường tạo ấn tượng là người cuốn hút, hòa đồng và tự tin. Tuy nhiên, cá tính lôi cuốn đó rồi sẽ lu mờ, thay thế bằng hình ảnh con người ích kỷ. Loại người này rất khó đối phó. Theo các chuyên gia thì NPD là một trong các chứng bệnh tâm thần khó trị nhất. Nếu người mắc bệnh NPD là thành viên trong gia đình, sếp hoặc ai đó mà bạn rất quan tâm thì chắc chắn bạn đang muốn tìm cách ổn thỏa để tiếp tục tồn tại bên cạnh họ. Có thể bạn phải chọn cách điều chỉnh bản thân để cùng sống chung với người mắc bệnh rối loạn nhân cách ái kỷ, nhưng đó là con đường chông gai.
Các Bước
Xử Lý Vấn Đề Tính Ái Kỷ
Có Cần Thiết Phải Đối Phó với Loại Người Này. Họ hầu như không quan tâm lắng nghe bạn và không để ý đến nhu cầu của bạn. Người ái kỷ cho rằng họ biết nhiều hơn người khác, chính vì vậy họ xem quyết định của mình là câu trả lời hợp lý nhất cho mọi vấn đề. Người ái kỷ luôn mong đợi bạn chiều theo ý họ, và có khả năng xuất hiện các cuộc tranh giành quyền lực hoặc vấn đề nghiêm trọng liên quan tới quyền kiểm soát trong mối quan hệ giữa bạn và người đó.
- Dường như không có chuyện người này đầu tư tình cảm vào mối quan hệ với bạn, mà trở nên tức giận nếu nhận thấy bị phê bình bất kỳ theo cách nào. Anh ta có tiền sử làm đổ bể các mối quan hệ vì những lý do nhỏ nhặt. Nếu muốn duy trì mối quan hệ thì bạn sẽ sống và bảo vệ tình cảm bằng cách nào?
- Xác định xem có đúng là bạn không thể hoặc sẽ không rời xa họ trong cuộc đời. Nếu chỉ là người mới quen thì tốt nhất bạn nên bỏ qua mối quan hệ này.
Tránh va chạm. Thay vì cố gắng thuyết phục người ái kỷ nhận lỗi của mình, hãy chọn lúc phù hợp để đối mặt, tránh phí sức vào việc giải quyết vấn đề liên quan đến hành vi của họ vì thường không thể thay đổi được.
- Nếu đối tác của bạn gây xấu hổ khi phóng đại câu chuyện trong buổi gặp mặt gia đình tối qua, hãy coi đó là chuyện đã qua. Chuẩn bị phòng ngự cho lần gặp mặt tiếp theo bằng cách sắp xếp họ ngồi cạnh một thành viên ít nói hơn, người sẵn lòng lắng nghe những thành tựu của người khác.
- Nếu vấn đề liên quan đến quyết định của bạn, ví dụ như không đồng ý đi chung xe nếu họ định lái xe sau khi uống rượu trong buổi tiệc tối nay, hãy nói thẳng về quyết định đó. Đơn giản rời đi mà không cần giải thích lý do. Điều này làm cho họ hiểu và chấp nhận vấn đề mà không cần phải đàm phán.
Lời khuyên: Thiết lập ranh giới cụ thể với câu 'nếu bạn làm X, tôi sẽ làm Y' và thực hiện điều đó. Ví dụ: 'Nếu bạn mắng tôi, tôi sẽ rời đi.'
Thiết lập Giao Tiếp Có Mục Tiêu. Người ái kỷ thích thiết lập mục tiêu và khen ngợi về thành tích. Vì vậy, hãy đề ra mục tiêu thỏa mãn nhu cầu của bạn và làm cho họ tự hào về điều đó.
- Nếu bạn cảm thấy bị yếu đuối mỗi khi nghĩ đến việc yêu cầu người chồng ái kỷ của bạn dọn sân sau nhà, hãy gợi ý cho anh ta tổ chức buổi tiệc ngoài trời sắp tới. Hỏi ý kiến anh ấy về việc tổ chức gì, sau đó đảm nhận công việc dọn dẹp và chuẩn bị đồ ăn cho buổi gặp mặt. Tạo ra sự hứng thú với cơ bắp của anh ta trong quá trình dọn dẹp. Bạn có thể thu được nhiều hơn mong đợi vì anh ta có thể chấp nhận thêm một dự án khác như xây hồ nước, cải thiện sân vườn hoặc lắp đặt hệ thống tưới cây sau khi được khen ngợi. Điều này giúp anh ta tự hào trong buổi tiệc.
Hiểu điều Quan Trọng với Người Ái Kỷ. Hãy nhớ rằng họ thường không hiểu hoặc tôn trọng cảm xúc của bạn. Thực tế, họ có thể từ chối một cách lạnh lùng và gây tổn thương cho bạn.
- Thay vào đó, hãy nghiên cứu và nhận biết điều quan trọng với họ. Sau đó, tặng họ một món quà thực tế bằng thời gian hoặc tiền bạc, khiến họ cảm thấy được yêu thương và quan trọng.
Đề Xuất Trị Liệu Trò Chuyện. Liệu pháp trò chuyện là phương pháp duy nhất hiệu quả để đối phó với rối loạn nhân cách này. Nó giúp người mắc bệnh hiểu rõ hơn về bản thân và vai trò của mình trong thế giới xung quanh.
- Tuy nhiên, vì họ thường coi bản thân là hoàn hảo, họ có thể không thấy cần thiết phải điều trị hoặc thay đổi hành vi.
- Liệu pháp trò chuyện giúp họ học cách tìm sự hỗ trợ từ người khác và tận dụng tốt hơn mối quan hệ cá nhân và nghề nghiệp của họ.
- Tuy nhiên, rất khó để thuyết phục họ tìm kiếm sự trợ giúp và tham gia vào liệu pháp. Hầu hết chỉ tìm đến khi cần giải quyết chứng trầm cảm hoặc ý định tự tử, và thường khước từ mọi thảo luận về thay đổi nhân cách hoặc điều chỉnh hành vi của họ.
- Không có thuốc điều trị cụ thể cho rối loạn nhân cách ái kỷ, mặc dù có thể sử dụng thuốc để kiểm soát một số triệu chứng như trầm cảm.
Phát hiện Đặc Điểm của Rối Loạn Nhân Cách Ái Kỷ
Xem xét quá trình lớn lên của cá nhân đó. Rối loạn NPD thường bắt đầu ở tuổi trẻ hoặc đầu tuổi trưởng thành, thường xuất hiện ở nam giới. Nguyên nhân chính xác vẫn chưa được xác định nhưng có thể liên quan đến cách cách cha mẹ nuôi dạy:
- Phương pháp nuôi dạy cứng nhắc: Sự nghiêm khắc trong việc nuôi dạy có thể khiến đứa trẻ thèm khát sự chăm sóc trong nhiều năm.
- Nuông chiều quá đà: Một cách nuôi dạy quá yêu thương và nuông chiều có thể khiến đứa trẻ tự cho rằng mình là người hoàn hảo và có mọi quyền lợi.
- Thường người ái kỷ là kết quả của sự kết hợp giữa sự lạnh lùng và chăm sóc quá mức từ phía cha mẹ.
Chú ý xem người đó có luôn cho mình là đúng. Ban đầu, tính cách ái kỷ thể hiện dưới hình thức tự tin cao và lòng tự trọng mạnh mẽ. Dần dần, họ phát triển niềm tin quá mức vào bản thân, cho rằng họ không bao giờ sai và có giá trị cao hơn người khác.
Chú ý xem họ coi bản thân là trung tâm của vũ trụ. Người ái kỷ thường cho rằng thế giới phải xoay quanh họ và sẽ làm bất cứ điều gì để duy trì tư duy đó, ví dụ như chiếm hữu cuộc trò chuyện.
Chú ý xem họ dễ tức giận hoặc lạm dụng ngôn từ. Khi cảm thấy không nhận được sự đặc biệt từ người khác như mong đợi, người ái kỷ có thể tức giận hoặc nói nhiều hơn để thống trị người khác.
- Phải phân biệt với rối loạn nhân cách chống đối xã hội (ASPD) bằng cách xem xét xem họ có vi phạm pháp luật hay không. Một số người ái kỷ có thể nói chuyện hăm dọa nhưng không bao giờ thực hiện hành vi bạo lực hoặc vi phạm pháp luật, và thường kiểm soát hành vi của họ.
Liệu họ có phô trương hay tự cao không. Thường người ta nhìn nhận người mắc NPD là kiêu căng, ồn ào, hoặc chỉ quan tâm đến bản thân. Họ thường xem thường người khác (tức là mọi người) và cố ý làm giảm giá trị của họ để tôn lên bản thân. Họ sẽ dùng mọi cách để điều khiển người khác để đạt được mục tiêu của mình.
Nhận diện sự thiếu đồng cảm. Vấn đề lớn nhất khi đối phó với người ái kỷ là họ thực sự không có khả năng đồng cảm với người khác, và không muốn học cách đồng cảm.
- Phân biệt giữa chứng ái kỷ và tự kỷ bằng cách quan sát khả năng thể hiện sự quan tâm của họ đối với người khác. Người tự kỷ có thể khó khăn trong việc hiểu cảm xúc của người khác, nhưng họ thực sự quan tâm, có thể đề xuất giúp đỡ và sẽ cảm thấy buồn bã khi thấy người khác buồn (thậm chí có thể né tránh nếu cảm thấy áp lực quá lớn). Người ái kỷ thường không quan tâm đến cảm xúc của người khác.
Lời khuyên: Đối với người mắc chứng ái kỷ, sự đồng cảm có thể được mô tả như sau: “Tôi hiểu bạn đang cảm thấy như thế nhưng tôi không quan tâm.” Một số người mắc NPD có thể nhận ra và hiểu cảm xúc của người khác nhưng không biết cách chia sẻ. Họ dùng thông tin này để điều khiển người khác.
Chú ý xem họ có phản ứng quá mức khi bị chỉ trích không. Họ không cố gắng đáp ứng yêu cầu của người khác. Thực tế, họ thậm chí còn phản ứng giận dữ khi gặp bất kỳ yêu cầu nào vì đó được coi là sự chỉ trích.
- Người ta từng nghĩ rằng niềm kiêu hãnh của người ái kỷ là để che đậy sự thiếu tự tin về bản thân. Nhưng ngày nay các chuyên gia cho rằng họ tự đánh lừa bản thân bằng cách thực sự tin rằng mình là vĩ đại. Họ cảm thấy có quyền được người khác ngưỡng mộ bất kể có bằng chứng gì về thành công của họ.
- Do đó, người ái kỷ có thể phản ứng quá mức, thậm chí trở nên hung hăng khi cảm thấy bị chỉ trích dù chỉ là những chuyện nhỏ nhặt nhất.
- Phân biệt NPD và Rối loạn Nhân cách Ranh giới (BPD) bằng cách quan sát xem họ có ghi nhớ sâu sắc lời chỉ trích của người khác hay không. Một số người mắc NPD có thể tức giận trong khi người mắc BPD thường rơi vào trạng thái lo lắng và mất lòng tự trọng dần dần.
Người đó có những kỳ vọng không thực tế không? Người ái kỷ có niềm tin cường điệu về sức mạnh, ưu việt, thành tựu và năng lực của bản thân; họ cũng có xu hướng thao túng và mong muốn người khác phải vâng lời, ngưỡng mộ và cảm thấy kính phục; đầu họ tràn ngập ý nghĩ “mộng ảo về thành công, quyền lực, sự xuất sắc, vẻ đẹp và ước muốn có người đồng hành hoàn hảo”.
- Họ đòi hỏi người khác phải đại diện cho họ tạo ra sản phẩm có chất lượng cao nhất hoặc “hoàn hảo nhất”.
Quan sát xem họ có lợi dụng không. Những người mắc chứng rối loạn nhân cách ái kỷ thường có xu hướng lợi dụng hoặc thao túng tình huống và các mối quan hệ trong cuộc sống để tiến thân hoặc đạt được mục tiêu cá nhân. Nếu họ tìm được cách để đạt được điều mình muốn, họ sẽ sử dụng mọi phương tiện có thể.
- Ví dụ, nếu bạn thiếu quyết đoán và thường tỏ ra thiếu tự tin. Nếu bạn và người ái kỷ cãi nhau về một vấn đề mà họ làm sai, và sau đó bạn đối chất với họ vài ngày sau đó, họ có thể phủ nhận bằng cách nói 'Đừng ngốc thế, chuyện không như vậy đâu', vì họ biết rằng câu đó sẽ khiến bạn nghi ngờ quan điểm của mình.
Quan sát mối quan hệ yêu đương của họ. Rất khó để sống hoặc làm việc chung với người mắc chứng rối loạn nhân cách ái kỷ. Người mắc NPD gặp vấn đề trong các mối quan hệ yêu đương cũng như trong môi trường làm việc hoặc học tập.
- Một số nhận ra khiếm khuyết trong hình ảnh hoàn hảo của họ, dẫn tới tình trạng trầm cảm hoặc ưu tư. Suy nghĩ về tự sát có thể làm cho tình hình trở nên phức tạp hơn.
Liệu họ có lạm dụng chất kích thích hoặc rượu bia không? Khi cuộc sống không êm đềm, người ái kỷ thường có xu hướng lạm dụng chất kích thích hoặc rượu bia. Hãy kiểm tra xem họ uống bao nhiêu rượu hoặc có sử dụng chất kích thích không.
Phân biệt giữa người ái kỷ hiểm độc và người ái kỷ đang cố gắng cải thiện bản thân. Mặc dù tính ái kỷ làm cho việc trở thành người tốt rất khó, nhưng một số người mắc NPD không nhất thiết là người xấu. Họ có thể chọn cách đối xử tốt và tôn trọng người khác, mặc dù quan điểm sai lệch của họ làm cho điều này trở nên khó khăn.
- Lựa chọn này phụ thuộc vào họ. Bạn không thể thay đổi họ, và đó không phải là trách nhiệm của bạn. Đừng lãng phí thời gian cố gắng “sửa chữa” ai đó khi họ không thấy có gì sai trong hành vi của mình.
- Quan sát xem họ có sẵn lòng nhìn lại hành vi của mình không, có xin lỗi không, có thể hiện sự quan tâm đối với người khác không, và có đối xử tốt với người khác không. Họ có thể học cách đối xử tốt hơn với những người xung quanh.
- Không bao giờ chấp nhận việc lạm dụng ngôn từ. Không ai xứng đáng phải chịu sự lạm dụng từ người khác, vì vậy hãy tránh xa họ nếu họ có hành vi này.
Chăm sóc Bản thân và Người thân yêu
Tìm sự hỗ trợ tình cảm từ nguồn khác. Bây giờ là lúc bạn phải chấp nhận rằng nhu cầu tình cảm của bạn sẽ không được đáp ứng bởi người này. Hãy tìm kiếm một người bạn đồng cảm hoặc một người để chia sẻ (ví dụ như người thân, tư vấn viên, linh mục), họ sẽ lắng nghe và hiểu biết mỗi khi bạn cần nói về cảm xúc của mình. Hãy xây dựng một mạng lưới bạn bè để lấp đầy khoảng trống tình cảm trong cuộc sống của bạn.
- Nếu bạn có vợ hoặc chồng mắc chứng ái kỷ, họ sẽ không chia sẻ niềm vui với bạn mỗi khi bạn đạt được thành công trong công việc vì điều đó không liên quan đến họ. Thậm chí, họ có thể tiếp nhận thành công của bạn một cách tiêu cực nếu họ không nhận được sự khen ngợi thường xuyên về công việc của họ. Hãy chuẩn bị cho việc họ coi thường bạn.
- Đăng một bức ảnh vui vẻ lên trang mạng xã hội, hoặc gọi điện cho bạn bè để họ cùng chia vui với bạn.
Tự học cách cải thiện chất lượng cuộc sống. Mỗi người là một cá nhân độc lập, vì vậy bạn cần học về chứng rối loạn nhân cách ái kỷ và cố gắng hiểu cách nhìn nhận thế giới của họ. Việc hiểu về loại người này sẽ giúp bạn điều chỉnh cách tiếp cận họ một cách hiệu quả hơn, từ đó mang lại kết quả mong muốn thường xuyên hơn.
- Dự đoán trước phản ứng của họ trong những tình huống cụ thể, sau đó lên kịch bản để đạt được kết quả mong muốn. Xem xét cách họ nhìn nhận bạn trong thế giới của họ, rồi cố gắng thích ứng với cái nhìn đó nhất có thể.
- Không phải luôn phải nhượng bộ để tránh xung đột, nhưng hãy linh hoạt để có được kết quả tích cực cho cả hai. Hãy nhớ áp dụng câu châm ngôn mà bà thường truyền tai cháu gái khi đi lấy chồng: Anh ta sẽ làm mọi thứ mà con muốn nếu con khiến cho chồng con nghĩ rằng ý tưởng đó là của anh ta.
- Bạn càng hiểu biết và rõ ràng hơn về người ái kỷ, bức tường ngăn cách giữa hai bạn sẽ dần mờ đi, cho thấy sự quan tâm thật sự của bạn đối với họ và cuối cùng mang lại lợi ích cho cả hai.
Đừng bỏ lỡ những cử chỉ tình cảm. Dù có vẻ như người ái kỷ phản ứng tích cực với những hành động tốt nhưng không thể hiện tình cảm của bạn, nhưng điều đó không có nghĩa bạn nên bỏ qua các cử chỉ tình cảm từ trái tim của mình.
- Thực ra, họ thích được khoe với đồng nghiệp về những lời nhắn yêu thương bạn để lại trong hộp cơm trưa của họ. Nhưng hãy nhớ rằng bạn có thể không nhận được sự biết ơn khi họ trở về nhà vào tối đó.
- Sự nhẹ nhàng sẽ đáp ứng được nhu cầu thể hiện tình cảm mà không làm tổn thương bạn, với điều kiện bạn không mong họ đáp lại những cử chỉ tình cảm đó.
Tìm kiếm lời khuyên từ nguồn bên ngoài. Bạn đã đi đúng hướng khi tự tìm hiểu về chứng rối loạn nhân cách ái kỷ. Có nhiều nhóm hỗ trợ, sách vở và tài nguyên khác để bạn có thể tìm được lời khuyên hữu ích cho mình trong mối quan hệ khó khăn này.
Chia sẻ ý kiến với người khác. Hãy nhớ rằng bạn không phải một mình phải đối mặt với người ái kỷ. Hãy chia sẻ ý kiến của bạn với bạn bè và đồng nghiệp của họ, vì họ cũng đang cố gắng duy trì mối quan hệ với người đó.
Giám sát con cái của họ. Nếu có trẻ em sống chung với người ái kỷ, bạn cần phải đảm bảo rằng chúng luôn an toàn khi ở gần người đó. Cha hoặc mẹ mắc chứng ái kỷ thường sử dụng lời nói hoặc cảm xúc một cách lạm dụng. Bạn cần quan sát xem con bạn có bị thiếu kỹ năng xã hội nào do hành vi của họ không. Sau đó, bạn cần tìm cách bổ sung hoặc giáo dục lại kỹ năng đó cho trẻ, để chúng không trở thành người mắc chứng ái kỷ trong tương lai.
Lời khuyên
- Thường thì đàn ông dễ mắc chứng rối loạn nhân cách ái kỷ, nhưng đôi khi cũng có phụ nữ.
Cảnh báo
- Nếu người mắc chứng ái kỷ có suy nghĩ tự tử, hãy đưa anh ta đến phòng cấp cứu ngay lập tức.
