Giới thiệu du lịch

Giới thiệu du lịch là cách mà một hướng dẫn viên dùng lời nói và cảm xúc để mô tả các điểm tham quan, tuyến đường du lịch, cũng như các lĩnh vực liên quan đến khách du lịch, bao gồm cả các khu vực địa phương trên hành trình của đoàn khách…

Mục tiêu của phần giới thiệu là cung cấp thông tin cho du khách về các điểm tham quan dựa trên sở thích tìm hiểu của họ, bao gồm văn hóa, lễ hội, tôn giáo, phong tục tập quán, nghệ thuật truyền thống, kiến trúc độc đáo, cảnh quan, di tích lịch sử, làng nghề, làng văn hóa, sản phẩm đặc sản và nhiều nội dung khác. Những thông tin này nhằm đáp ứng nhu cầu tìm kiếm điều mới lạ của du khách, từ đó họ sẵn sàng chi tiền và thời gian để trải nghiệm du lịch.

Ngoài phần giới thiệu, hướng dẫn viên còn cần chuẩn bị thêm các thông tin liên quan để có thể cung cấp thêm khi cần thiết, trả lời câu hỏi và giải đáp thắc mắc của du khách không chỉ tại các điểm tham quan mà còn trong quá trình di chuyển và lúc nghỉ ngơi,…

Các nguyên tắc khi xây dựng một phần giới thiệu du lịch

Phụ thuộc vào các điểm tham quan

Các điểm tham quan, như cảnh quan thiên nhiên, di tích lịch sử, công trình kiến trúc, điêu khắc và các làng quê,… thường thay đổi theo thời gian và chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố. Để có cái nhìn chính xác, hướng dẫn viên cần khảo sát trực tiếp các điểm tham quan, trò chuyện với những người hiểu biết về chúng, và chọn lựa các vị trí quan sát tốt nhất để đưa du khách đến tham quan. Khi chọn lựa các điểm tham quan, hướng dẫn viên cần lưu ý các yếu tố sau:

Các điểm tham quan cần được bố trí phù hợp với hành trình của đoàn, với lịch trình được sắp xếp một cách khoa học và hợp lý. Cần tránh sự trùng lặp và đơn điệu để không gây nhàm chán cho du khách. Số lượng điểm tham quan nên được chọn lọc vừa phải, dựa trên thời gian của chuyến đi, nhu cầu của du khách, tình trạng sức khỏe và tâm lý của họ, cũng như phương tiện di chuyển.

Phụ thuộc vào loại hình du lịch

Việc xác định loại hình du lịch giúp hướng dẫn viên chọn các điểm tham quan phù hợp, chuẩn bị nội dung thuyết minh và tổ chức hướng dẫn một cách hiệu quả. Loại hình du lịch sẽ giúp hướng dẫn viên xây dựng chương trình tham quan theo chủ đề cụ thể, từ đó việc lựa chọn các điểm tham quan chính và phụ sẽ trở nên dễ dàng và nhanh chóng hơn. Loại hình du lịch được xác định dựa trên các tiêu chí sau:

• Chuyến tham quan du lịch có mục đích giúp khách tìm hiểu sâu về một lĩnh vực cụ thể, với sự chú ý tập trung và hẹp hơn, để khách chỉ quan tâm đến lĩnh vực đó trong chuyến đi của mình.
• Cơ cấu và thành phần của đoàn khách du lịch.
• Đánh giá theo lứa tuổi, nghề nghiệp, dân tộc, tôn giáo, quốc tịch,... của khách để phù hợp với yêu cầu và đặc điểm của từng nhóm khách cụ thể.
• Phương tiện di chuyển.

Chuyến tham quan bằng đi bộ yêu cầu hướng dẫn viên khác với các chuyến tham quan bằng ô tô, xe lửa, máy bay, hoặc tàu thủy. Dựa vào phương tiện di chuyển, hướng dẫn viên sẽ chọn lựa điểm tham quan và chuẩn bị bài thuyết minh phù hợp. Tham quan bằng đi bộ thường phù hợp cho các khu vực đô thị hoặc điểm tham quan nơi phương tiện giao thông không thể tiếp cận (như thung lũng, rừng, làng bản,…). Phương pháp này cho phép hướng dẫn viên dễ dàng điều chỉnh nhịp độ, thời gian và điều kiện quan sát cho du khách.

Tham quan du lịch bằng phương tiện di chuyển, đặc biệt là ô tô, thường rất phổ biến. Hướng dẫn viên cần chuẩn bị cả thuyết minh trên phương tiện và tại các điểm dừng. Ngoài ra, còn có các loại hình tham quan như lễ hội, làng quê, làng nghề, và thể thao.

Cấu trúc của bài thuyết minh

• Mở bài: Giới thiệu bản thân, thông báo chương trình tham quan, nắm bắt tâm trạng khách, tạo sự kết nối và ấn tượng tốt ngay từ lần giao tiếp đầu tiên.
• Thân bài: Sau phần mở đầu hấp dẫn, bài thuyết minh tập trung vào nội dung chính của tuyến tham quan. Hướng dẫn viên cần giới thiệu các điểm tham quan theo trình tự từ đầu đến cuối chuyến đi.
• Kết bài
  : Kết thúc bài thuyết minh với một đánh giá tổng quan về chuyến tham quan, nhấn mạnh mục tiêu đã đạt được. Cũng cần đưa ra thông tin quảng cáo cho các chuyến tham quan tiếp theo và lời cảm ơn đến khách hàng.

Các phương pháp và nội dung thuyết minh cần thiết

Phương pháp tổng quát

Đây là hệ thống các kỹ thuật và biện pháp mà hướng dẫn viên áp dụng để giúp khách quan sát và hiểu biết về các điểm tham quan thông qua lời thuyết minh. Hướng dẫn viên cần giúp khách xác định vị trí quan sát hợp lý trên phương tiện di chuyển. Nếu khách di chuyển bằng đi bộ hoặc dừng lại tại điểm tham quan, hướng dẫn viên phải dựa vào điều kiện thời tiết, loại phương tiện và các yếu tố khác để chọn vị trí quan sát nhanh chóng, chính xác, thuận lợi và an toàn.

Miêu tả, kể chuyện và tái hiện sự kiện lịch sử và huyền thoại

Phương pháp này bao gồm việc giới thiệu các sự kiện, địa danh, và điểm du lịch theo trình tự từ tổng thể đến chi tiết. Hướng dẫn viên sẽ kể chuyện theo dòng thời gian và không gian, đồng thời tái hiện lịch sử của vùng đất, công trình hoặc lễ hội qua lời kể của mình. Hướng dẫn viên có thể tích hợp các tục ngữ, ca dao và truyền thuyết dân gian vào câu chuyện để tăng tính hấp dẫn và giúp khách thư giãn trong suốt chuyến tham quan.

Khi sử dụng phương pháp kể chuyện, cần điều chỉnh sao cho phù hợp với bối cảnh và nội dung thuyết minh. Tránh xa những câu chuyện không liên quan, huyền bí hay bịa đặt. Cần lưu ý không kể chuyện quá mặn mà, phương pháp này dễ dàng nhưng cũng đòi hỏi sự khéo léo của người hướng dẫn. Câu chuyện nên vừa lôi cuốn, vừa gây suy nghĩ cho khách, không quá mặn mà nhưng vẫn hấp dẫn.

Giới thiệu kèm minh họa và bình luận

Phương pháp này bắt đầu bằng việc giới thiệu đối tượng tham quan cho du khách và minh họa quá trình hình thành, sự thay đổi và so sánh với các đối tượng khác. Giới thiệu và minh họa phải hỗ trợ lẫn nhau để tăng sự hấp dẫn của đối tượng tham quan. Trong khi giới thiệu, hướng dẫn viên có thể kết hợp các phương pháp thuyết minh khác dựa trên phản ứng của khách để làm cho buổi tham quan thêm sinh động và thú vị.

Cần giữ sự trung lập trong các vấn đề nhạy cảm, bình luận một cách khách quan về các chủ đề mà khách quan tâm, hoặc thảo luận nhẹ nhàng về những vấn đề nóng.

Hướng dẫn tham quan trên phương tiện vận chuyển

Khi hướng dẫn tham quan trên phương tiện di chuyển, có hai cách: hướng dẫn bổ sung cho chuyến tham quan khi khách rời phương tiện hoặc chủ yếu sử dụng phương tiện để tham quan. Hướng dẫn viên cần chọn vị trí thuận lợi để chỉ dẫn cho khách về các đối tượng tham quan xuất hiện dần, đồng thời quan sát và đánh giá mức độ chú ý của khách trên phương tiện để thuyết minh hiệu quả hơn.

Hướng dẫn tham quan trên mặt đất

Hầu hết các chuyến tham quan du lịch được thực hiện trên mặt đất tại các điểm du lịch đã được chọn lọc, đáp ứng nhu cầu của khách. Phương pháp hướng dẫn chủ yếu dựa vào các kỹ thuật đã được đề cập. Trên phương tiện vận chuyển, hướng dẫn viên nên cung cấp thông tin tổng quan về các điểm tham quan. Khi đến điểm du lịch, cần tập hợp khách và giới thiệu tổng quan để khách có cái nhìn rõ hơn về điểm đến. Hướng dẫn trên mặt đất tại các điểm tham quan rất phổ biến và đòi hỏi kỹ năng và kiến thức cao từ hướng dẫn viên.

Hướng dẫn trên mặt đất có thể gặp khó khăn tại các điểm tham quan lớn do việc tập trung khách và tiếng ồn. Phương pháp này thường chỉ áp dụng tại bảo tàng hoặc các khu vực hẹp. Hiện tại, việc này thường do hướng dẫn địa phương đảm nhận, không còn phổ biến với các hướng dẫn viên đoàn.

Hướng dẫn tham quan bằng đi bộ

Tham quan bằng đi bộ là hình thức mà khách và hướng dẫn viên không sử dụng phương tiện di chuyển. Trong quá trình tham quan, cả hai sẽ đi bộ để khám phá các điểm đến, quan sát các đối tượng tham quan và lắng nghe phần thuyết minh từ hướng dẫn viên.

Các phương pháp thuyết minh

Phương pháp phân đoạn

Áp dụng cho những địa điểm có quy mô rộng lớn như Đại Nội, phố cổ Hội An, hoặc các sự kiện lịch sử diễn ra theo trình tự thời gian như quá trình Nam Tiến hay công cuộc dựng nước qua các thời kỳ.

Phương pháp nổi bật trọng tâm, trọng điểm

Nổi bật sự khác biệt và đặc trưng của cảnh quan hay sự kiện so với những nơi khác bằng cách phân tích các yếu tố như khí hậu, địa lý, văn hóa hay nhân vật lịch sử. Đặc biệt, làm nổi bật những đặc điểm mà các địa phương khác không có qua phương pháp so sánh. Mục tiêu cuối cùng là tạo sự hấp dẫn cho du khách.

Phương pháp tức cảnh và sinh tình

Diễn tả cảm xúc và sự hứng thú trước một phong cảnh đẹp hay một sự kiện xã hội đặc biệt.

Phương pháp kết hợp hư thực

Kết hợp giữa truyền thuyết, ngụ ngôn, và truyện dân gian với giá trị thực tế và ý nghĩa đạo đức xã hội của câu chuyện. Hư bao gồm thần thoại và truyền thuyết, trong khi thực là các ứng xử và giao tiếp xã hội. Nguyên tắc chính là lấy thực làm chủ đạo. Mỗi câu chuyện cổ tích hay dân gian đều chứa đựng tri thức và kinh nghiệm bản địa tích lũy trong quá khứ, và nhiệm vụ của hướng dẫn viên là giải mã những thông tin ẩn giấu trong đó.

Phương pháp hỏi đáp

• Khách hỏi – hướng dẫn viên trả lời: Cần tránh trả lời lan man và bỏ sót nội dung chính mà đoàn đang cần, đồng thời không được né tránh hay từ chối các câu hỏi của khách.
• Hướng dẫn viên đặt câu hỏi – khách trả lời: Để phương pháp này hiệu quả và thu hút, người hướng dẫn cần chuẩn bị kỹ lưỡng, đặt ra những câu hỏi phù hợp, không quá dễ cũng không quá khó, để khách có thể trả lời.
• Hướng dẫn viên tự hỏi – tự trả lời: Đây là dạng đặc biệt, trong đó người hướng dẫn mượn lời của nhân vật thứ ba để tạo dựng một câu chuyện hấp dẫn và thú vị, thường không liên quan đến các hoạt động thường ngày.

Phương pháp lấp lửng – tạo sự hồi hộp và nhớ mãi

Người hướng dẫn kết thúc câu chuyện một cách lấp lửng, chuyển tiếp sang một chủ đề mới hấp dẫn hơn để duy trì sự hứng thú và cuốn hút của người nghe.

Phương pháp so sánh – sử dụng điều quen thuộc để đối chiếu với điều mới lạ

So sánh những điều quen thuộc trong cuộc sống hàng ngày với những điều mới lạ trước mắt, nhằm làm nổi bật sự khác biệt và điểm đặc trưng của một thời kỳ lịch sử hoặc một triều đại cụ thể.

Phương pháp vẽ mắt cho rồng

Là một phương pháp phức tạp yêu cầu sự kết hợp của nhiều kỹ năng. Phương pháp này bao gồm 8 cách tiếp cận khác nhau, tận dụng nhiều nguồn tư liệu và những tố chất đặc biệt của người hướng dẫn. Sử dụng ngôn từ khái quát và độc đáo để làm nổi bật những điểm đặc trưng của một vùng đất hoặc cộng đồng, tạo ấn tượng sâu sắc cho du khách.

Phương pháp 'lời nói dối vô hại'

Phương pháp 'lời nói dối vô hại' là một dạng thuyết minh yêu cầu người hướng dẫn viên phải có nét duyên và khả năng sáng tạo riêng. Đây là phương pháp đòi hỏi kỹ năng cá nhân và khả năng ứng biến của từng người hướng dẫn.

Phương pháp minh họa

Sử dụng mẫu vật để minh họa cho bài thuyết trình. Tuy nhiên, phương pháp này dễ dẫn đến hiệu quả ngược, gây hiểu lầm cho du khách. Do đó, nên áp dụng cho những tình huống cụ thể và cẩn trọng.

Tài liệu tham khảo

• Cẩm nang hướng dẫn viên - tài liệu nội bộ của Saigon Tourist.
• Nghiệp vụ hướng dẫn viên - G.V Võ Thị Cẩm Nhung - Đại học Hùng Vương.
• Nghiệp vụ hướng dẫn - Đinh Trung Kiên - Đại học Quốc dân Hà Nội.
• Nghiệp vụ hướng dẫn - G.V Phan Minh Châu - Tài liệu nội bộ Đại học Hoa Sen.