Góc giải đáp: Teo cơ delta là gì và ảnh hưởng ra sao đối với cơ thể?

1. Đại cương về bệnh teo cơ delta

1.1. Teo cơ delta là gì?

Cơ delta là loại cơ cấu trúc bao trọn khớp vai, giống như một hình tam giác. Nhiệm vụ của nó là nâng đỡ phần cánh tay trong quá trình vận động. Cấu trúc của cơ này gồm 3 phần chính: vùng xương bả vai, xương mỏm cùng vai và vùng xương đòn gắn vào cùng một đầu bám gọi là lồi củ delta trên xương cánh tay. Phần trước và sau của cơ này được liên kết với nhau tạo thành vùng đầu bám, phần ở giữa được gọi là đa pha. Nhờ vào cấu trúc này, cánh tay của chúng ta có thể cử động linh hoạt.

Teo cơ delta xuất phát từ sự rối loạn lưỡng cơ khiến sợi cơ delta bị xơ hóa. Thường thì cả ba phần cơ đều bị tác động, nhưng phần đa pha là phổ biến nhất, gây tổn thương cho cấu trúc xương và khớp vai. Đôi khi, teo cơ delta còn đi kèm với triệu chứng xơ hóa cơ tứ đầu đùi và cơ vùng mông.

1.2. Dấu hiệu nhận biết bệnh teo cơ delta

Triệu chứng đặc trưng nhất của teo cơ delta là xương bả vai hai bên nhô cao, trong khi xương giữa 2 vai lại xệ xuống, tạo thành hình dáng giống hai cánh chim. Các dấu hiệu khác bao gồm:

• Teo cơ phía trước: cánh tay cong vã rẽ ra;

• Teo cơ phần giữa: vai rộng ra;

• Teo cơ phía sau: cảm giác cánh tay kéo dài và rẽ ra.

Đặc điểm vị trí của cơ delta

Trong trường hợp này, nguy cơ trật khớp bả vai và khu vực đầu xương cánh tay tăng cao. Bệnh còn gây suy yếu cơ delta, làm giảm phản xạ của gân xương và gây rối loạn cảm giác dây thần kinh nách, dẫn đến triệu chứng như tê tay

Một số bệnh nhân mắc teo cơ delta một bên có thể gặp phải vấn đề mất cân đối lực cơ, gây vẹo cột sống và ảnh hưởng lớn đến khả năng đi lại, vận động.

1.3. Các nguyên nhân gây ra teo cơ delta 

Hiện vẫn chưa xác định được nguyên nhân cụ thể gây ra sự xơ hóa cơ delta. Các nghiên cứu đề xuất ba giả thuyết sau:

• Lý do đầu tiên: việc sử dụng quá liều thuốc có thể gây thay đổi trong cơ thể. Điều này có thể là do tác dụng phụ của một số loại thuốc như penicillin, dramamine, streptomycin, lincomycin, pentazocin, hypodermoclysis, tetracyclin và một số loại thuốc chống sốt rét;

• Lý do thứ 2: tổn thương gây ra bởi tai nạn ở khu vực vai - nách dẫn đến việc rạn nứt dây thần kinh nách hoặc trật khớp vai. Ngoài ra, những người mắc các bệnh liên quan đến hệ thống thần kinh vận động cũng có thể ảnh hưởng đến dây thần kinh nách;

• Lý do thứ 3: rối loạn dưỡng cơ, thường là loại rối loạn dưỡng cơ ở vai - mặt - cánh tay.

Nguyên nhân chính xác dẫn đến xơ hóa cơ delta vẫn là một bí ẩn

Hơn nữa, theo khảo sát về phân bố của căn bệnh, teo cơ delta thường phổ biến ở các dân tộc thiểu số và vùng núi. Vì vậy, các nhà nghiên cứu đã kết luận rằng yếu tố di truyền và môi trường sống cũng có vai trò trong việc ảnh hưởng đến loại cơ này.

2. Chẩn đoán và điều trị teo cơ delta

2.1. Các phương pháp sử dụng để chẩn đoán căn bệnh

Trước hết, bác sĩ sẽ tiến hành thăm dò bệnh nhân về một số thông tin như: 

• Có sử dụng loại thuốc hoặc vắc xin nào trước đó ở khu vực gần vai không;

• Có thành viên trong gia đình nào mắc phải teo cơ delta không;

• Có bất kỳ vùng nào trên cơ thể bị teo cơ không;

• Kiểm tra khả năng di chuyển của xương vai, tay chân để phát hiện sự hạn chế vận động nếu có;

• Kiểm tra tình trạng của dây thần kinh cơ, đặc biệt là ở cột sống và xương ngực để phát hiện các dấu hiệu bất thường;

• Kiểm tra sự vận động của khớp cổ để đánh giá có dấu hiệu của bệnh Sprengel không. Đây là một dạng biến dạng bẩm sinh khiến xương bả vai nhô lên cao và nhỏ hơn so với bình thường.

Các triệu chứng lâm sàng đặc trưng của xơ hóa cơ delta bao gồm việc không thể mở rộng tay ra hết (dưới 40 - 50 độ), cánh tay khó di chuyển cao hơn vai, và sự teo cơ xung quanh vai làm lộ xương đầu cánh tay ra ngoài.

Sau đó, bệnh nhân sẽ được chỉ định thực hiện các phương pháp chẩn đoán cận lâm sàng bao gồm chụp X-quang, siêu âm và CT scan. Ban đầu sẽ tiến hành chụp X-quang, nếu không thấy rõ bất kỳ dấu hiệu bệnh nào, thì cần thực hiện thêm xét nghiệm siêu âm để phát hiện các biểu hiện bất thường ở xương sống và khớp cánh tay. Trong trường hợp vẫn chưa thấy dấu hiệu rõ ràng của bệnh, thì sẽ tiến hành CT scan.

Cuối cùng, sẽ tiến hành kiểm tra mô học. Phương pháp này có thể hiển thị tình trạng xơ hóa cơ delta đến 100% với hình ảnh teo cơ và mật độ mô dày đặc.

2.2. Cách điều trị và phòng ngừa teo cơ delta 

Phẫu thuật là biện pháp hiệu quả nhất trong điều trị teo cơ delta, giúp giải phóng những sợi cơ đã bị xơ cứng. Tuy nhiên, không phải mọi trường hợp đều cần phải phẫu thuật, chỉ những trẻ em trên 5 tuổi hoặc trong quá trình trưởng thành có biểu hiện dị dạng (ví dụ như vẹo xương sống, thay đổi xương mỏm cùng vai, phẳng đầu xương,...).

Tỷ lệ thành công trong phẫu thuật teo cơ delta là từ 96 - 100%, tuy nhiên khoảng 6% trường hợp có thể gặp phải tái phát bệnh sau này.

Đáng tiếc là đến nay vẫn chưa có loại thuốc nào có thể làm chậm quá trình teo cơ delta hoặc điều trị căn bệnh này một cách triệt để. Người bệnh chỉ có thể sử dụng thuốc giảm đau không steroid và thường xuyên tham khảo ý kiến bác sĩ, kết hợp với việc tập thể dục vật lý trị liệu.

Khi được khám bác sĩ sẽ đánh giá và kiểm tra tình trạng vận động của cánh tay

Hiện vẫn chưa có biện pháp phòng ngừa chính xác cho tình trạng xơ hóa cơ delta do nguyên nhân chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, để giảm nguy cơ mắc bệnh, mọi người cần bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng, đặc biệt là protein để tăng cường sức mạnh cho hệ cơ bắp. Đồng thời, cần cẩn thận khi di chuyển và làm việc để tránh chấn thương ở vùng vai. Cha mẹ cũng cần theo dõi sát con em từ khi còn nhỏ và nếu phát hiện bất kỳ dấu hiệu nào của teo cơ delta, hãy đưa trẻ đi kiểm tra và điều trị kịp thời.