Góp Sức Nâng Cao Văn Hóa Thư Pháp Việt

Những người bán và tặng chữ ở các trung tâm đô thị, các nhà chùa không còn xa lạ. Triển lãm về thư pháp ngày càng nhiều, và nhiều nghệ nhân được vinh danh không chỉ ở cấp quốc gia mà còn ở cấp châu Á và thế giới. Sự nổi bật này khiến nhiều người tò mò về nghệ thuật thư pháp Việt nói chung và về những người làm thư pháp nói riêng.

Viết thư pháp thường mang nét riêng của mỗi người thông qua nét bút tài hoa, uyển chuyển, bay bổng... tạo nên sự cuốn hút thẩm mỹ cho người xem.

Thư pháp xuất phát từ cách viết thảo chữ Hán trong các triều đại phong kiến của Trung Quốc, lan rộng ra các quốc gia, đặc biệt là các quốc gia sử dụng chữ tượng hình như Nhật Bản, Hàn Quốc, Triều Tiên và các quốc gia Hồi giáo. Tại Nhật Bản, thư pháp là một loại nghệ thuật cao cấp được các thiền sư cạnh tranh; ở đó, viết thư pháp gắn liền với thiền đạo, sử dụng nét chữ tượng hình để biểu lộ ý đồ sâu xa.

Ở Việt Nam, việc viết thư pháp đã phát triển từ hàng nghìn năm trước, đặc biệt là vào thời kỳ Lý - Trần, cùng với sự phát triển của đạo Phật. Từ khi chữ quốc ngữ xuất hiện, thư pháp Hán dần chuyển sang thư pháp Việt. Điều này thể hiện lòng yêu mến chữ Việt và tôn vinh chữ Việt của các người làm thư pháp.

Rời công việc tại sân bay để tập trung vào viết thư pháp

Nhà của nghệ nhân thư pháp Võ Dương cũng là không gian sáng tạo của ông, tọa lạc tại quận 10, TP.HCM. “Trăm nghe không bằng một thấy”, khi tới đây, tôi thực sự cảm nhận được đam mê và tình yêu của ông dành cho nghệ thuật thư pháp Việt.

Ông sinh ra tại quê hương Quảng Nam và lập nghiệp tại TP.HCM. Với kiến thức về điện tử học trong trường, ông làm nhân viên sửa chữa, bảo dưỡng thiết bị điện tại sân bay Tân Sơn Nhất hơn 10 năm.

Dù bận rộn với công việc, nhưng ông vẫn dành thời gian để nghiên cứu và học viết thư pháp tại Nhà văn hóa Thanh Niên. Tình yêu và tài năng trong việc viết thư pháp đã dần trở thành đam mê của ông, cuối cùng, ông quyết định từ bỏ công việc ở sân bay để tập trung hoàn toàn vào nghệ thuật thư pháp.

Hơn 20 năm chăm chỉ nghiên cứu, rèn luyện, ông đã đạt đến đỉnh cao của sự vinh quang. Năm 2014, ông lập kỷ lục quốc gia; từ năm 2019-2020, ông còn lập kỷ lục châu Á và kỷ lục thế giới. Hiện nay, ông là người giữ kỷ lục thế giới về thư pháp, là Chủ tịch của Câu lạc bộ Nghệ nhân thư pháp Việt và Giám đốc Công ty CP Thư pháp Việt.

Ông chia sẻ: “Trong suốt hơn 12 năm qua, tôi đã dạy và đào tạo hàng nghìn người viết thư pháp Việt, cũng như tạo ra nhiều tác phẩm độc đáo được truyền bá cả trong nước và quốc tế. Mọi nghề đều cần sự đam mê, nhưng nghề viết thư pháp thì cần đam mê hơn hẳn. Tôi luôn cống hiến cho nó, vừa nghiên cứu vừa học hỏi, rèn luyện kỹ năng viết mỗi ngày, mỗi giờ... và phải tạo ra dấu ấn riêng của mình”.

Nói về sự phát triển của nghề viết thư pháp hiện nay, ông chia sẻ: “Một điều khiến tôi lo lắng là phong trào viết thư pháp đang phát triển một cách tự phát. Có những người học không có kiến thức cơ bản đã tự nhận làm thầy, mở lớp dạy. Điều này tạo ra những ông đồ viết không căn bản, không đúng chuẩn, không tuân thủ nét vẽ quy định, ảnh hưởng đến nghệ thuật thư pháp Việt. Trong câu lạc bộ của chúng tôi, tôi luôn hướng dẫn, đào tạo và trao đổi kinh nghiệm với nhau để nâng cao trình độ mỗi ngày. Nhờ điều đó, chúng tôi có thể kiếm sống bằng nghề viết thư pháp”.

Bạn đọc đề cử 10 doanh nhân truyền cảm hứng 2023 nhấn vào ảnh bên dưới:

Cựu chiến binh đam mê thư pháp Việt

Nghệ nhân dân gian thư pháp, cựu chiến binh Phan Thanh Sơn đến từ quận Gò Vấp. Ông hiện là Phó chủ tịch của Câu lạc bộ Nghệ nhân thư pháp Việt, và là Chủ nhiệm của Câu lạc bộ Thư pháp Đồ Túc Thiện. Ông vừa nhận được bằng kỷ lục Việt Nam từ tác phẩm viết thư pháp kể về Nhật ký trong tù của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đây là một công trình văn hóa độc đáo, trong đó ông sao chép 133 bài thơ được Bác Hồ sáng tác trong nhà tù, kỷ niệm 133 năm ngày sinh của Người và 80 năm ngày hoàn thành tập thơ nhật ký...

Nghệ nhân Phan Thanh Sơn chia sẻ: “Với ý nghĩa thiêng liêng của tác phẩm Nhật ký trong tù, tôi đã dồn hết tâm sức, tình cảm và đam mê để viết với trách nhiệm cao nhất và nghiêm túc nhất trong hơn một năm qua”.

Từng là giảng viên tại các trường quân đội, sau đó thành công trong nhiều lĩnh vực kinh doanh, nhưng nghệ nhân Phan Thanh Sơn đã quyết định dành sự nghiệp cho viết thư pháp.

Ông cho biết: “Lớn lên trong một gia đình có truyền thống cách mạng ở huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định, từ khi còn nhỏ tôi đã yêu thích chữ Nho và nét chữ Việt. Tôi luôn tập trung vào từng nét chữ Việt và cố gắng rèn luyện kỹ năng viết mỗi ngày, để thổi hồn vào từng nét chữ, làm cho chúng trở nên bay bổng và uyển chuyển hơn. Để có những nét chữ như rồng bay phượng múa, tôi đã phải làm việc cật lực, suy ngẫm và nâng niu từng nét chữ... Sự đam mê đó khiến tôi từ bỏ tất cả công việc kinh doanh để dành trọn cho thư pháp. Đó cũng là tình yêu với đất nước, yêu chữ Việt, và mong muốn chữ Việt của mình trở nên bay bổng, thơ mộng hơn”.

Với sự phát triển của phong trào viết thư pháp tại Việt Nam hiện nay, nghệ nhân Phan Thanh Sơn tỏ ra lạc quan. Ông chia sẻ: “Tôi rất vui vì thấy phong trào viết thư pháp ngày càng phát triển, thu hút sự quan tâm của đông đảo tầng lớp nhân dân, đặc biệt là giới trẻ, và mong muốn thư pháp được sử dụng trong các lễ hội, các sản phẩm thờ cúng và gia dụng…”

Tuy vậy, nghệ nhân Phan Thanh Sơn vẫn cảm thấy lo lắng về vấn đề sự tùy tiện, dễ dãi trong việc viết chữ thư pháp Việt.

Ông chia sẻ: “Hiện nay có rất nhiều câu lạc bộ thư pháp, nhiều nhóm viết thư pháp ra đời, mở ra thêm nhiều cơ hội cho nhiều người tham gia, đặc biệt là giới trẻ. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là nhiều người viết thư pháp không theo chuẩn mực, không thể hiện được ý nghĩa và nội dung của câu chữ. Tình trạng này nếu không được kiểm soát sẽ dẫn đến trào lưu viết thư pháp không đúng chuẩn, khó đọc, sai cấu trúc, khác hẳn với nghệ thuật thư pháp Việt. Để giải quyết vấn đề này, tôi luôn sử dụng giáo trình chuẩn mực để dạy học trò viết thư pháp, yêu cầu học sinh tuân thủ các bộ nét cơ bản, và cũng dạy về đạo đức và tâm hồn của một người thầy trước công chúng…”

Ước muốn thư pháp kết hợp với hội họa và nghệ thuật trang trí

Bà Cao Kim Châu ở huyện Bình Chánh (TP.HCM), từng là giáo viên mầm non, sau đó làm nghề vẽ tranh thuê cho các cửa hàng áo dài nghệ thuật, đồng thời dành nhiều thời gian học thư pháp Việt.

Bà chia sẻ: “Khi xem các nghệ nhân viết thư pháp, tôi luôn ước ao mình có thể viết được như họ. Hơn nữa, nếu tôi kết hợp nghề vẽ tranh trên áo dài với viết thư pháp, sẽ tạo ra những tác phẩm hoàn hảo hơn. Khi thầy Phan Thanh Sơn tặng tôi một bức chữ tâm, tôi đã vẽ hoa sen và được thầy khen. Từ tác phẩm đó, ý tưởng về việc thành lập Câu lạc bộ Thư - Họa đã nảy ra. Tôi mong chờ câu lạc bộ này sẽ được ra đời sớm, để thư pháp và hội họa gắn kết hơn, và thư pháp trở nên gần gũi hơn với nghệ thuật trang trí…”

Như một dấu hiệu rõ ràng, thư pháp Việt đang trở nên phong phú và đa dạng hơn bao giờ hết. Bạn có thể dễ dàng bắt gặp những nét chữ thư pháp Việt trên các bức bìa, nhãn hiệu sản phẩm, hay thậm chí là trên bảng hiệu của các quán ăn, nhà hàng.

Rõ ràng, thư pháp Việt đang trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống kinh tế và văn hóa của người Việt. Hy vọng rằng các tổ chức như Hiệp hội Làng nghề Việt Nam và Câu lạc bộ Nghệ nhân thư pháp Việt sẽ có những giải pháp hiệu quả hơn trong việc quản lý và phát triển ngành thư pháp, từ việc đào tạo tài năng trẻ đến việc thúc đẩy sự phát triển và thịnh vượng của nghệ thuật thư pháp Việt Nam.