Hà Sơn Bình

Hà Sơn Bình là một tỉnh đã từng tồn tại ở miền Bắc Việt Nam từ ngày 27 tháng 12 năm 1975 đến ngày 12 tháng 8 năm 1991, được hình thành từ sự hợp nhất của hai tỉnh Hà Tây và Hòa Bình.

Vị trí địa lý

Tỉnh Hà Sơn Bình có vị trí địa lý như sau:

• Phía bắc giáp tỉnh Vĩnh Phú
• Phía đông bắc giáp thủ đô Hà Nội
• Phía đông giáp tỉnh Hải Hưng
• Phía đông nam giáp tỉnh Hà Nam Ninh
• Phía nam giáp tỉnh Thanh Hóa
• Phía tây giáp tỉnh Sơn La.

Lịch sử

Khi được hợp nhất, tỉnh Hà Sơn Bình có 24 đơn vị hành chính cấp huyện, trong đó có 3 thị xã: Hà Đông, Sơn Tây, Hòa Bình và 21 huyện: Ba Vì, Chương Mỹ, Đà Bắc, Đan Phượng, Hoài Đức, Kim Bôi, Kỳ Sơn, Lạc Sơn, Lạc Thủy, Lương Sơn, Mai Châu, Mỹ Đức, Phú Xuyên, Phúc Thọ, Quốc Oai, Tân Lạc, Thạch Thất, Thanh Oai, Thường Tín, Ứng Hòa, Yên Thủy. Tỉnh lỵ đặt tại thị xã Hà Đông.

Vào ngày 29 tháng 12 năm 1978, theo nghị quyết của kỳ họp thứ 4 Quốc hội khóa VI, hai huyện Mê Linh và Sóc Sơn từ tỉnh Vĩnh Phú, cùng với hai thị xã Hà Đông và Sơn Tây cùng 5 huyện Đan Phượng, Hoài Đức, Ba Vì, Phúc Thọ, Thạch Thất và một số xã từ các huyện Quốc Oai, Chương Mỹ, Thanh Oai, Thường Tín thuộc tỉnh Hà Sơn Bình đã được nhập vào thủ đô Hà Nội. Tuy nhiên, thực tế thị xã Hà Đông vẫn trực thuộc tỉnh Hà Sơn Bình và là tỉnh lỵ. Tỉnh còn lại 2 thị xã: Hà Đông, Hòa Bình và 16 huyện: Chương Mỹ, Đà Bắc, Kim Bôi, Kỳ Sơn, Lạc Sơn, Lạc Thủy, Lương Sơn, Mai Châu, Mỹ Đức, Phú Xuyên, Quốc Oai, Tân Lạc, Thanh Oai, Thường Tín, Ứng Hòa, Yên Thủy, với tổng diện tích 5.978 km² và dân số 1.569.000 người vào năm 1981.

Ngày 27 tháng 3 năm 1984, thị trấn Xuân Mai được thành lập thuộc huyện Chương Mỹ trên cơ sở tách một phần diện tích và dân số từ xã Thủy Xuân Tiên.

Ngày 6 tháng 9 năm 1986, thị trấn Phú Xuyên, huyện lỵ của huyện Phú Xuyên, được thành lập trên cơ sở giải thể xã Liên Hòa. Đồng thời, thị trấn Phú Minh cũng được thành lập thuộc huyện Phú Xuyên trên cơ sở tách thôn Nhố Tống và xóm trại của thôn Văn Minh từ xã Văn Nhân.

Vào ngày 19 tháng 3 năm 1988, thị trấn Tế Tiêu được thành lập làm huyện lỵ của huyện Mỹ Đức, được tách từ thôn Tế Tiêu của xã Đại Nghĩa. Cùng ngày, thị trấn Thường Tín cũng được thành lập làm huyện lỵ của huyện Thường Tín, tách ra từ phố Ga của xã Văn Bình, thôn Trần Phú của xã Văn Phú, và phố Vồi cùng chợ Vồi của xã Hà Hồi.

Ngày 23 tháng 12 năm 1988, thị trấn Quốc Oai được thành lập làm huyện lỵ của huyện Quốc Oai, trên cơ sở giải thể xã Hoàng Ngô.

Ngày 26 tháng 12 năm 1990, thị trấn Chúc Sơn được thành lập làm huyện lỵ của huyện Chương Mỹ, được tách từ một phần diện tích và dân số của hai xã Ngọc Sơn và Ngọc Hòa. Huyện Chương Mỹ có 2 thị trấn và 37 xã. Huyện Mỹ Đức có 1 thị trấn và 22 xã. Huyện Phú Xuyên có 2 thị trấn và 26 xã. Huyện Quốc Oai có 1 thị trấn và 15 xã. Huyện Thường Tín có 1 thị trấn và 28 xã.

Ngày 12 tháng 8 năm 1991, theo nghị quyết của kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa VIII, tỉnh Hà Sơn Bình được chia để tái lập tỉnh Hà Tây và tỉnh Hòa Bình. Đồng thời, thị xã Sơn Tây và 5 huyện: Đan Phượng, Hoài Đức, Ba Vì, Phúc Thọ, Thạch Thất được trả về tỉnh Hà Tây quản lý. Huyện Mê Linh của Hà Nội cũng được chuyển về tỉnh Vĩnh Phú (từ năm 1997 thuộc tỉnh Vĩnh Phúc).

• Tỉnh Hà Tây bao gồm 2 thị xã: Hà Đông, Sơn Tây và 12 huyện: Ba Vì, Chương Mỹ, Đan Phượng, Hoài Đức, Mỹ Đức, Phú Xuyên, Phúc Thọ, Quốc Oai, Thạch Thất, Thanh Oai, Thường Tín, Ứng Hòa.
• Tỉnh Hòa Bình bao gồm thị xã Hòa Bình và 9 huyện: Đà Bắc, Kim Bôi, Kỳ Sơn, Lạc Sơn, Lạc Thủy, Lương Sơn, Mai Châu, Tân Lạc, Yên Thủy.

Vào ngày 12 tháng 12 năm 2001, huyện Kỳ Sơn được chia thành hai đơn vị hành chính mới: huyện Kỳ Sơn và huyện Cao Phong.

Ngày 8 tháng 1 năm 2004, thị trấn Tế Tiêu và xã Đại Nghĩa được hợp nhất để thành lập thị trấn Đại Nghĩa thuộc huyện Mỹ Đức, tỉnh Hà Tây.

Ngày 27 tháng 10 năm 2006, thành phố Hòa Bình được thành lập, bao gồm toàn bộ diện tích và dân số của thị xã Hòa Bình trước đó.

Ngày 27 tháng 12 năm 2006, thành phố Hà Đông được thành lập, dựa trên toàn bộ diện tích và dân số của thị xã Hà Đông trước đây.

Ngày 2 tháng 8 năm 2007, thành phố Sơn Tây được thành lập trên cơ sở toàn bộ diện tích và dân số của thị xã Sơn Tây.

Từ ngày 1 tháng 8 năm 2008, toàn bộ khu vực và dân số của tỉnh Hà Tây cùng với 4 xã thuộc huyện Lương Sơn, tỉnh Hòa Bình đã được sáp nhập vào Thủ đô Hà Nội, bao gồm cả huyện Mê Linh của tỉnh Vĩnh Phúc. Tỉnh Hà Tây chính thức bị giải thể. Ngày 8 tháng 5 năm 2009, thành phố Hà Đông trở thành quận Hà Đông trực thuộc Hà Nội, còn thành phố Sơn Tây được chuyển thành thị xã Sơn Tây thuộc Hà Nội. Đồng thời, địa giới hành chính của các huyện Quốc Oai và Thạch Thất cũng được điều chỉnh, 4 xã Đông Xuân, Tiến Xuân, Yên Bình và Yên Trung thuộc huyện Lương Sơn, tỉnh Hòa Bình được sáp nhập vào.

Vào ngày 17 tháng 12 năm 2019, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 830/NQ-UBTVQH14 về việc tổ chức lại các đơn vị hành chính cấp huyện và xã thuộc tỉnh Hòa Bình, có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2020. Theo nghị quyết, huyện Kỳ Sơn được sáp nhập hoàn toàn vào thành phố Hòa Bình. Hiện tại, tỉnh Hòa Bình bao gồm thành phố Hòa Bình và 9 huyện: Đà Bắc, Kim Bôi, Lạc Sơn, Lạc Thủy, Lương Sơn, Mai Châu, Tân Lạc, Yên Thủy và Cao Phong.

Quản lý hành chính

Khi hợp nhất, tỉnh Hà Sơn Bình có 24 đơn vị hành chính cấp huyện, bao gồm 3 thị xã: Hà Đông, Sơn Tây và Hòa Bình, cùng với 21 huyện: Ba Vì, Chương Mỹ, Đà Bắc, Đan Phượng, Hoài Đức, Kim Bôi, Kỳ Sơn, Lạc Sơn, Lạc Thủy, Lương Sơn, Mai Châu, Mỹ Đức, Phú Xuyên, Phúc Thọ, Quốc Oai, Tân Lạc, Thạch Thất, Thanh Oai, Thường Tín và Ứng Hòa. Tỉnh lỵ được đặt tại thị xã Hà Đông.

Trước khi bị giải thể vào năm 1991, tỉnh Hà Sơn Bình có 18 đơn vị hành chính cấp huyện, gồm 2 thị xã: Hà Đông (tỉnh lỵ) và Hòa Bình, cùng với 16 huyện: Chương Mỹ, Đà Bắc, Kim Bôi, Kỳ Sơn, Lạc Sơn, Lạc Thủy, Lương Sơn, Mai Châu, Mỹ Đức, Phú Xuyên, Quốc Oai, Tân Lạc, Thanh Oai, Thường Tín, Ứng Hòa và Yên Thủy. Vào ngày 29 tháng 12 năm 1978, các đơn vị hành chính này, cùng với hai huyện Mê Linh và Sóc Sơn của tỉnh Vĩnh Phú, hai thị xã Hà Đông và Sơn Tây cùng với 5 huyện Đan Phượng, Hoài Đức, Ba Vì, Phúc Thọ, Thạch Thất và một số xã thuộc huyện Quốc Oai, Chương Mỹ, Thanh Oai và Thường Tín của tỉnh Hà Sơn Bình đã được sáp nhập vào thủ đô Hà Nội theo nghị quyết của kỳ họp thứ 4 Quốc hội khóa VI.

• Hà Tây
• Hòa Bình
• Hà Nội