Hà thủ ô đỏ: Ý nghĩa và cách sử dụng

Hà thủ ô đỏ được xem là một trong những loại thuốc quý trong Đông y. Hãy cùng Mytour khám phá về hà thủ ô đỏ: ý nghĩa, công dụng và cách sử dụng nhé!

Hà thủ ô đỏ được ca ngợi với những công dụng kỳ diệu giúp làm tóc đen và da đẹp. Đây là một loại thảo dược quý được coi trọng trong y học cổ truyền.

Nhiều người vẫn còn mới nghe về hà thủ ô đỏ hoặc chưa biết nhiều về loại thuốc này. Hôm nay, Mytour sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về hà thủ ô đỏ: từ ý nghĩa, công dụng đến cách sử dụng.

Đặc điểm của hà thủ ô đỏ

Hà thủ ô đỏ là gì?

Hà thủ ô đỏ, còn được biết đến như cây thủ ô, da giao đằng, dạ hợp, địa tinh... có tên khoa học là Fallopia multiflora hoặc Polygonum multiflorum, thuộc họ rau răm - Polygonaceae.

Đây là loại cây leo, sống lâu năm, thân có màu tím đỏ hoặc xanh. Lá hình trái tim, đầu lá nhọn, dài từ 4 - 8 cm, cả hai mặt lá đều trơn nhẵn. Hoa màu trắng, đường kính 2mm, mỗi hoa có 5 cánh nhỏ, mọc thành cụm. Mùa hoa nở từ tháng 9 đến tháng 11, và quả chín từ tháng 12 đến tháng 2.

Củ hà thủ ô đỏ có hình dạng phình to từ rễ, màu đỏ, tròn dài không đều, vỏ củ màu nâu đỏ hồng, mặt cắt ngang màu nâu sẫm, mềm và có lớp sần mỏng, lõi có thể bị hóa gỗ.

Củ hà thủ ô đỏ là phần chính được sử dụng làm dược liệu, có vị chát, đắng ngọt, có tác dụng ôn. Vị đắng liên quan đến tác dụng làm mát, vị chát liên quan đến tác dụng hóa đàm. Đôi khi cả cây và lá cũng được sử dụng làm thuốc, nhưng không phổ biến, có vị ngọt, tính bình.

Phân bố của hà thủ ô đỏ

Ở Việt Nam, hà thủ ô đỏ thường mọc tự nhiên ở các vùng núi rừng, đặc biệt là ở các tỉnh miền núi Tây Bắc, cũng như một số tỉnh miền trung như Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh,... và một số tỉnh phía Nam như Lào Cai, Lai Châu, Tây Nguyên, Lâm Đồng, Phú Yên, Đắk Lắk.

Tại Châu Á, loại cây này phổ biến nhất tại Trung Quốc, thường mọc trên các vùng đồi núi cao ở các tỉnh Giang Tô, Phúc Kiến, Tứ Xuyên,... Ngoài ra, nó cũng được tìm thấy ở Nhật Bản và Ấn Độ.

Thu hoạch và xử lý hà thủ ô đỏ

Với các tính chất dược liệu tuyệt vời, hà thủ ô đỏ được trồng rộng rãi để cung cấp nguồn dược liệu cho y học. Cây có thể được trồng bằng cách sử dụng dây, hạt, củ hoặc cành bánh tẻ và được thu hoạch sau 4 - 5 năm, thường vào mùa xuân hoặc thu.

Củ được thu hoạch sau khi thân cây đã héo tàn, được đào lên, làm sạch bỏ mọi đất cát, bụi bẩn, sau đó cắt đôi hoặc băm nhỏ để phơi khô để sử dụng.

Tuy nhiên, sau khi được phơi khô, một số nơi sẽ tiếp tục xử lý với đậu đen qua 9 lần, cho đến khi miếng hà thủ ô đen mới có thể được sử dụng. Loại này được gọi là hà thủ ô chế. Cách thực hiện cụ thể:

• Ngâm củ hà thủ ô trong nước gạo lúa trong 1 ngày, sau đó rửa sạch lại với nước.
• Nấu 1kg hà thủ ô đỏ với 100gr đậu đen trong 2 lít nước. Khuấy đều để đậu và hà thủ ô đỏ chín đều. Nấu đến khi nước sắp cạn.
• Khi củ mềm, vớt ra và phơi 1 - 2 ngày nắng.
• Lặp lại các bước trên cho đến khi hoàn thành 9 lần.

Thành phần hóa học của hà thủ ô đỏ

Hà thủ ô đỏ chứa nhiều dưỡng chất và hợp chất có ích, bao gồm:

• 1,7% anthraglucozit (chrysophanol, emodin, rhein), đây là hoạt chất rất có ích, có khả năng làm lạnh, giải độc, bổ thận, củng cố gân cốt,..
• 1,1% protein
• 4,2% tinh bột
• 3,10% chất béo
• 2,4% khoáng chất
• 26,4% chất tan trong nước
• Lecithin,..

Công dụng của hà thủ ô đỏ

Theo y học truyền thống, hà thủ ô đỏ có tác dụng lợi tiêu, bổ máu, bổ thận, giải độc, củng cố xương gân, chữa các triệu chứng như tóc bạc sớm, mất ngủ, táo bón, suy nhược thần kinh, tiêu hóa kém, cao huyết áp, yếu tinh trùng, ho gà..

Theo nhiều nghiên cứu của y học hiện đại, hà thủ ô đỏ có nhiều công dụng khác nhau, cụ thể:

• Nhuận tràng: Anthraglucozit và anthraquinon trong hà thủ ô đỏ giúp kích thích tiêu hóa, giảm táo bón và ổn định tiêu chảy.
• Giúp chống tóc bạc sớm: Hà thủ ô đỏ có thể giúp giảm rụng tóc và giảm tỉ lệ tóc bạc sớm theo kinh nghiệm dân gian.

• Bổ máu, chống suy nhược: Hà thủ ô đỏ tăng lượng hồng cầu, cải thiện sự thiếu máu và giảm cảm giác mệt mỏi, chán ăn, mất ngủ.
• Bảo vệ gan: Hợp chất stilben giúp gan giải độc và bảo vệ gan khỏi tác động của oxy hóa, tăng cường chức năng gan.
• Kháng khuẩn, giảm mỡ máu: Hà thủ ô đỏ có thể giảm mỡ máu và có tác dụng kháng khuẩn.
• Tăng hoạt động estrogen: Hà thủ ô đỏ có thể giúp tạo hồng cầu tốt hơn và cải thiện tình trạng thiếu máu ở phụ nữ.

Một số công dụng khác của hà thủ ô đỏ bao gồm điều trị các bệnh như sốt rét, ít sữa, các vấn đề phụ nữ sau khi sinh, đau lưng, thấp khớp, và nhiều vấn đề khác.

Một số bài thuốc sử dụng hà thủ ô đỏ trong điều trị bệnh

Bài 1: Điều trị mất ngủ, hay nằm mộng

Sử dụng 12g hà thủ ô đỏ, 12g đan sâm, 60g trân châu, sắc lấy nước và sử dụng trong vòng một tháng.

Bài 2: Bổ huyết, an thần, trị hư, lo lắng, huyết khô, tóc bạc sớm

Dùng 12g hà thủ ô đỏ, 12g bắc sa sâm, 12g quy bản, 12g long cốt bạch thược, sắc lấy nước.

Bài 3: Trị sốt rét kéo dài, sốt liên miên

Có thể sử dụng một trong hai bài sau:

• 60g hà thủ ô đỏ sống, 12g sài hồ, 20g đậu đen. Sắc lấy nước và phơi sương qua đêm, hâm lại vào sáng hôm sau trước khi sử dụng.
• 16g hà thủ ô chế, 12g đảng sâm, 12g đương quy, 12g trần bì, 12g gừng lùi. Sắc lấy nước uống.

Bài 4: Trị chứng suy nhược thần kinh, khó tiêu

10gr hà thủ ô, 5gr đại táo, 2gr thanh bì, 3gr trần bì, 3gr sinh khương, 2gr cam thảo. Sắc trong 600ml đến khi còn 200ml nước, uống từ 3 - 4 lần, dùng hết trong một ngày.

Bài 5: Chữa tóc bạc, mạnh gân xương, bổ tinh bổ huyết, sống lâu sống thọ

Bài thuốc “thất bảo mỹ nhiệm đơn” lấy từ Tích thiện đường phương

• Sử dụng 600gr hà thủ ô đỏ, 600gr hà thủ ô trắng, lấy vỏ sạch, ngâm nước vo gạo 4 ngày sau đó rửa lại với nước sạch.
• Chế đậu đen, sau đó xếp lớp hà thủ ô và lớp đậu đen lần lượt. Thực hiện quá trình này qua 9 lần rồi phơi khô và tán bột.
• 600gr xích phục linh, 600gr bạch phục linh, cạo vỏ và tán bột sau đó đặt trong nước, lọc bột đậu ở đáy, lấy bột trên cùng, tẩm sữa rồi phơi khô.
• 320g ngưu tất, tẩm rượu 1 ngày, thái mỏng rồi trộn với hà thủ ô, thêm đậu đen vào các lần thứ 7, 8, 9 và phơi khô.
• 320g đương quy, 320g câu kỷ tử, 320g thỏ ty tử tẩm rượu rồi phơi khô, giã nát, phơi khô. 100g bổ cốt chi trộn với vừng đen để có mùi thơm. Giã nát tất cả các nguyên liệu, trộn với mật ong thành viên 0,5gr (bằng hạt ngô).
• Uống 3 lần mỗi ngày, mỗi lần 50 viên. Sáng uống với rượu nóng, trưa uống với nước gừng, tối uống với nước muối.

Bài thuốc “hà thủ ô hoàn” lấy từ Hòa tễ cục phương

1800gr hà thủ ô đỏ, 600gr ngưu tất, thái mỏng. Trộn đều và đồ cùng 1 đấu đậu đen đã sạch.

Đồ đã chín thì lấy ra phơi. Làm tương tự 3 lần và sau đó tán bột. Thêm thịt táo đen Trung Quốc, trộn đều thành viên 0,5gr.

Uống 3 lần mỗi ngày, mỗi lần 30 viên. Sử dụng kèm với rượu hâm nóng.

Bài thuốc “Hà thủ ô tán” được trích từ Bản thảo cương mục

Cạo vỏ, thái mỏng và phơi khô hà thủ ô đỏ, sau đó tán bột mịn. Uống 4gr mỗi ngày, kèm với rượu.

Bài 6: Chữa mỡ máu cao

30gr hà thủ ô đỏ đã chế thành sắc trong 300ml nước cho đến khi còn một nửa. Uống 2 lần mỗi ngày và dùng hết trong ngày.

Bài 7: Giải huyết hư, bổ thận âm, chữa thiếu máu, tóc bạc sớm

Có thể dùng theo 2 cách:

• Kết hợp với trứng gà: 2 quả trứng gà, 30gr hà thủ ô chế. Sắc hà thủ ô hai lần, lấy nước. Sau đó dùng nước hà thủ ô vừa sắc được để nấu 2 quả trứng gà.

Ăn mỗi ngày. Sử dụng trong 1 - 2 tháng. (Có thể giảm xuống một quả trứng nếu cảm thấy quá nhiều).

• Hầm cùng gan heo: 6g hà thủ ô chế, 250gr gan heo, 50gr măng, 50gr nấm rơm, 1 quả trứng gà, muối, rượu trắng, bột ngọt, nước tương, đường, bột năng, gừng.

Dùng nước dùng từ hà thủ ô chế sắc. Gan heo được làm sạch, thái lát và xào sơ qua với gừng, tỏi, hành băm nhuyễn. Tiếp tục xào với măng, nấm rơm và đổ vào nước dùng hà thủ ô.

Khi canh chín, pha một chén nước và bột năng rồi thêm vào canh để tạo độ sánh. Thêm một quả trứng gà vào và khuấy tan. Nêm nếm vừa ăn. Dùng khi còn nóng.

Nơi bán hà thủ ô đỏ và giá cả?

Bạn có thể mua hà thủ ô đỏ tại các nhà thuốc, cửa hàng dược phẩm đông y lớn, hoặc trên các trang thương mại điện tử lớn như Shopee, Lazada,.. Hà thủ ô đỏ được bán dưới nhiều dạng với mức giá khác nhau, cụ thể:

• Hà thủ ô đỏ chế có giá khoảng từ 180.000đ – 250.000đ/500gr.
• Hà thủ ô đỏ dạng viên hoàn có giá từ 980.000đ – 1.200.000đ/hộp, tùy thuộc vào thành phần dược liệu có thể có giá khác nhau.
• Các sản phẩm từ hà thủ ô đỏ có giá từ 220.000đ – 450.000đ.

Nhắc nhở khi sử dụng hà thủ ô đỏ

Mặc dù là loại dược liệu quý, mang nhiều giá trị trong việc chữa bệnh, nhưng hà thủ ô đỏ cũng có thể gây ra các tác dụng phụ khi sử dụng. Cụ thể, Bác sĩ Nguyễn Thị Hằng - Học viện Y dược học cổ truyền Việt Nam đã chia sẻ về các lưu ý khi sử dụng hà thủ ô đỏ như:

• Cần ăn cá đã làm sạch vảy, tránh ăn gừng, tỏi, hành, tiết canh nếu dùng quá nhiều.
• Không nên sử dụng cho những người có tiền sử bệnh ung thư, đang điều trị ung thư vú, tử cung, hoặc chuẩn bị phẫu thuật.
• Không phù hợp cho những người mắc bệnh tiêu chảy, rối loạn tiêu hóa, viêm đường tiêu hóa, viêm dạ dày, đặc biệt là khi sử dụng hà thủ ô còn tươi sống.
• Không dùng cho những người có cơ bắp yếu, viêm cơ, hoặc rối loạn điện giải.
• Tránh sử dụng cho trẻ em dưới 3 tuổi, phụ nữ mang thai và đang cho con bú.
• Hãy kiểm soát liều lượng một cách hợp lý, tránh sử dụng quá liều có thể gây hại cho gan.

Trên đây là thông tin giúp bạn hiểu rõ thêm về hà thủ ô đỏ cũng như cách dùng và công dụng của loại dược liệu quý này. Hãy tiếp tục theo dõi Mytour để khám phá thêm nhiều thông tin bổ ích khác nhé!

Nguồn: Dược phẩm Tâm Bình

Mua nước yến chất lượng tại Mytour để bổ sung dinh dưỡng cho cơ thể: