Hạch bạch huyết: Cấu trúc, chức năng và các vấn đề sức khỏe phổ biến

1. Cấu trúc và vị trí của hạch bạch huyết

Hệ thống bạch huyết trong cơ thể con người được phân bố rộng rãi tương tự như hệ thống tuần hoàn, bao gồm mạch bạch huyết và hạch bạch huyết (hạch lympho). Hạch lympho có cấu trúc hình dạng giống hạt đậu và có khoảng 500 - 600 hạch lympho phân bố khắp cơ thể, tập trung nhiều ở một số vùng như nách, bẹn, và cổ.

Vị trí của các hạch lympho trong cơ thể

Cấu trúc của hạch lympho:

Hạch lympho có hình dạng giống hạt đậu với nhiều kích thước khác nhau (từ vài mm đến 2 cm). Bên ngoài, hạch được bao bọc bởi một tổ chức liên kết được gọi là vỏ xơ. Trên bề mặt của vỏ xơ có hệ thống huyết quản và mạch bạch huyết nhỏ phân bố đến. Trên bề mặt của hạch có một khu vực lõm vào gọi là rốn hạch, đây là nơi mà các động mạch, tĩnh mạch và mạch bạch huyết đi vào và đi ra.

Hình ảnh minh họa cấu trúc của hạch lympho

Bên trong vỏ xơ là một loại mô hạch với cấu trúc sau:

- Mô lưới: Gồm nhiều tế bào võng hình sao kết nối thành một mạng lưới tế bào.

- Các loại tế bào: bao gồm lympho bào, tương bào, và đại thực bào. Ba loại tế bào này được phân bố thành ba khu vực khác nhau:

+ Khu vực vỏ: Là khu vực ở bên ngoài của hạch, có nhiều tế bào lympho B nhất, tạo ra các nang bạch huyết.

+ Khu vực gần vỏ: Đây là nơi có tập trung cao các tế bào lympho T cùng với các loại tế bào khác như đại thực bào, tương bào,…

Tủy sống: Đây là nơi lưu trữ các tế bào máu quan trọng như tế bào đỏ, tế bào trắng, và tế bào lympho, đóng vai trò quan trọng trong hệ miễn dịch.

Khu vực huyết thống: Là khu vực mà bạch cầu được sản xuất, có cấu trúc phù hợp để bạch cầu lưu thông qua cơ thể để làm sạch máu.

2. Nhiệm vụ của các hạch bạch cầu

Hạch bạch cầu đóng vai trò không thể thiếu trong hệ thống miễn dịch của cơ thể, đó là nơi nắm giữ các yếu tố ngoại lai có thể gây hại cho cơ thể. Điều này giải thích tại sao hạch thường bị viêm sưng trong quá trình thực hiện chức năng bảo vệ này. Hạch lympho có vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán bệnh, liên quan đến các trường hợp nhiễm trùng từ nhẹ đến nặng.

Các nhiệm vụ của hạch lympho: 

Sàng lọc bạch cầu: 

Tại các hạch này, các kháng nguyên lạ, vi sinh vật và tế bào ung thư sẽ được lọc ra khỏi dịch bạch cầu. Đây có thể được coi là một hệ thống lọc để loại bỏ những phần tử này, làm sạch bạch cầu trước khi chúng lưu thông trong hệ thống tuần hoàn.

Sản xuất và biệt hóa tế bào lympho: 

Tế bào lympho đóng vai trò quan trọng trong hệ thống miễn dịch của cơ thể. Đặc biệt, tế bào lympho T được sản xuất và biệt hóa tại các nang bạch cầu. Khi được kích thích bởi kháng nguyên, loại tế bào này di chuyển ra khỏi nơi sản xuất và thực hiện nhiệm vụ tìm kiếm kháng nguyên.

Sản xuất kháng thể: 

Khi tế bào lympho B nhận được kích thích từ kháng nguyên, chúng sẽ chia tách và biệt hóa thành tế bào nhớ và tế bào tương bào. Sau đó, chúng di chuyển đến tủy và thực hiện chức năng tổng hợp kháng thể trước khi đổ vào khu vực bạch huyết.

Hạch lympho có vai trò quan trọng trong việc làm sạch bạch cầu

3. Triệu chứng của viêm hạch bạch cầu

Viêm hạch bạch cầu là tình trạng mà hạch bạch cầu bị nhiễm trùng trong quá trình thực hiện nhiệm vụ của mình. Bệnh lý này thường xảy ra khi virus và vi khuẩn xâm nhập vào hệ thống bạch cầu, thường là do nhiễm trùng liên cầu khuẩn cấp tính hoặc nhiễm trùng tụ cầu khuẩn.

Thêm vào đó, viêm hạch lympho cũng có thể xảy ra do nhiễm trùng da nghiêm trọng gây nên nhiễm trùng máu, có khối u ác tính (ung thư), hoặc bệnh viêm ruột mạn tính (bệnh crohn),… Mọi người đều có thể mắc bệnh viêm hạch lympho, nhưng thường thấy ở những người có hệ miễn dịch suy giảm.

Hai tình trạng bình thường và không bình thường của hạch bạch cầu

Triệu chứng:

Tùy thuộc vào nguyên nhân cụ thể, triệu chứng của bệnh có thể biểu hiện ở các mức độ khác nhau. 

• Người mắc bệnh có thể có hạch hoặc không, vị trí hạch cũng khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân. Một số người không có hạch nhưng phát hiện bị viêm hạch sau khi đi khám.

• Hạch có thể sưng to, đau đớn, đổi màu sang đỏ hoặc tím, có mạch máu rõ nét trên bề mặt hạch.

• Cảm giác sốt, lạnh, mệt mỏi, mất khẩu vị, đổ mồ hôi vào ban đêm,…

• Các triệu chứng về đường hô hấp như đau họng, ho, chảy nước mũi,…

• Sưng phù ở chân có thể là do tắc nghẽn trong hệ thống bạch cầu.

• Trong nhiều trường hợp, hạch sưng nhưng không đau, có thể là dấu hiệu của việc xuất hiện khối u trong hạch.

Biến chứng:

Nếu không được điều trị kịp thời, viêm hạch bạch cầu có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí đe dọa tính mạng. Các biến chứng có thể bao gồm:

• Nhiễm trùng máu.

• Nhiễm trùng da, viêm mô tế bào.

• Viêm nặng, áp xe hạch và các khu vực xung quanh.

Phương pháp điều trị:

Phát hiện bệnh càng sớm càng tốt cho quá trình điều trị. Khi phát hiện viêm hạch lympho, bác sĩ sẽ bắt đầu điều trị ngay lập tức để ngăn bệnh diễn biến nặng.

• Sử dụng kháng sinh nếu viêm hạch lympho được xác định là do vi khuẩn. 

• Sử dụng thuốc giảm đau, kháng viêm để giảm sưng viêm và đau đớn do viêm hạch bạch cầu, ngăn chặn sự tiến triển của viêm.

• Phẫu thuật cắt bỏ hạch lympho được chỉ định nếu được xác định là nguyên nhân gây tắc nghẽn trong hệ thống bạch cầu.

Trong trường hợp hạch sưng và đau nhẹ, bệnh nhân có thể sử dụng các loại thuốc không kê đơn như paracetamol hoặc ibuprofen. Tuy nhiên, cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng thuốc, đặc biệt là không nên tự ý sử dụng kháng sinh.