Hải sản Tươi Sống

Hải sản Tươi Sống, còn gọi là Nghêu Sò Ốc Hến, là một câu chuyện dân gian nổi tiếng khắp Việt Nam từ Bắc vào Nam. Nhiều nhân vật và tình tiết trong câu chuyện đã trở thành biểu tượng trong nghệ thuật sân khấu qua nhiều biến thể khác nhau.

Nguyên bản

Tên gốc của vở tuồng là Di tình (移情), một tác phẩm tuồng cổ do các nhà Nho nghèo sáng tác hoặc dựa trên truyện dân gian, viết bằng văn vần chữ Nôm. Dân gian thường gọi theo tên các nhân vật trong tuồng. Tác giả vô danh, không rõ thời gian sáng tác. Vở tuồng xuất phát từ Quảng Nam và lan đến Bình Định.

Nội dung

Ốc nhờ thầy bói Nghêu (hoặc Ngao) xem quẻ để biết hướng đi trộm nhà Trùm Sò. Sau khi trộm thành công, Ốc bán của cải cho Thị Hến, một góa phụ trẻ đẹp. Lý trưởng và Trùm Sò tìm ra tang vật và giải Thị Hến lên quan huyện. Tại công đường, Thị Hến dùng nhan sắc làm quan huyện và thầy đề say đắm. Cuối cùng, Trùm Sò mất tiền, thầy Lý bị đòn, Thị Hến được tha. Cảnh kết thúc là quan huyện, thầy đề, và thầy Lý vì mê Thị Hến mà bị các bà vợ đánh ghen ngay tại nhà Thị Hến.

Giá trị nghệ thuật

Là tuồng hài dân gian, được sáng tác bởi người dân, lấy chất liệu từ cuộc sống thường ngày, diễn cho dân xem, với nội dung châm biếm, đả kích quan lại địa phương, đầy tính hài hước, làm vở diễn cuốn hút từ đầu đến cuối. Nhiều nhân vật và tình tiết trong vở đã trở thành những thành ngữ phổ biến trong dân gian.

Chuyển thể

Ban đầu là tuồng dân gian, tình tiết không cố định, lưu hành trong dân gian Quảng Nam. Cuối năm 1959, nhà nghiên cứu sân khấu Hoàng Châu Ký đã dựng lại và cho công diễn tại Nhà hát Tuồng Trung ương (Hà Nội), với dàn diễn viên gốc Quảng Nam, Bình Định gồm Nguyễn Lai (Trùm Sò), Ngô Thị Liễu (bà Huyện), Minh Đức (Thị Hến), Đinh Quả (Đề Lại), nghệ sĩ Kích (Ốc). Vở diễn đã gây tiếng vang lớn trong giới sân khấu, do không ngờ tuồng cổ có thể hài hước đến vậy.

Nhờ sự thành công của vở tuồng, vào năm 1965, Hoàng Châu Ký cùng Tống Phước Phổ đã chỉnh sửa và biên soạn lại kịch bản, tạo nên phiên bản chính thức đầu tiên của vở tuồng này.

Năm 1967, Xưởng phim truyện Hà Nội đã quay lại vở tuồng 'Nghêu Sò Ốc Hến' do Bắc Xuyên và Trúc Lâm đạo diễn, với các diễn viên của Đoàn tuồng Liên khu 5. Vở tuồng sau đó đã được chuyển thể sang nhiều loại hình sân khấu như kịch nói, chèo, cải lương và hài kịch, thậm chí còn được diễn ở nhiều nước như Liên Xô, Cộng hòa Czech, Hoa Kỳ. Mỗi hình thức đều mang đến sự đặc sắc và thu hút khán giả nhờ các tình tiết hóm hỉnh, bất ngờ.

Một số câu thoại nổi tiếng

Tại miền Nam, vở cải lương 'Nghêu Sò Ốc Hến' do Năm Châu chuyển thể và Ba Vân đạo diễn, với các diễn viên như Trường Xuân (Bói Ngao), Thanh Điền (Huyện Trìa), Thanh Kim Huệ (Thị Hến), Nam Hùng (Thầy Đề), Tô Kim Hồng (Bà Huyện), Giang Châu (Trùm Sò)... đã trở thành hiện tượng của cải lương sau năm 1975. Nhiều câu thoại trong vở đã trở thành nổi tiếng trong dân gian, ví dụ như tên Trùm Sò, từ một danh từ riêng đã trở thành từ đồng nghĩa với keo kiệt, hà tiện. Ví dụ: 'Thôi đừng trùm sò quá. Có mấy chục ngàn mà'. Hiện tượng này tương tự như nhân vật Sở Khanh trong Truyện Kiều, đã trở thành từ chỉ người đàn ông thiếu tư cách, tồi tệ trong cách đối xử với phụ nữ.