Hành Trình Hồi Phục Tâm Hồn Trẻ Thơ Trong Bạn (Phần 3)

Việc nghiên cứu về tâm thần học này chủ yếu làm sáng tỏ điều mà các nhà tâm lý học từ thời Freud cho đến nay đã nhận thấy ngay lập tức: Những người mắc rối loạn tâm thần thường trải qua các cảm xúc bị kiểm soát. 

Ngoài ra, có sự giải thích về khía cạnh tâm thần học cho những phản ứng cực đoan đối với căng thẳng mà tôi đã đề cập trước đó. Các nhà nghiên cứu về hệ thần kinh cho rằng, các dấu vết trên hệ thần kinh được khuếch đại do trải nghiệm căng thẳng đã làm thay đổi cách cơ thể phản ứng với các kích thích khi trưởng thành. Những trải nghiệm đau thương thực sự đã tạo ra các kết nối mới sâu bên trong não bộ, giúp nó nhận biết những kích thích đau đớn mà người khác có thể không cảm nhận được. 

Điều này làm tăng thêm chứng cứ cho quan điểm rằng một khi mẫu hình cốt lõi được hình thành từ thời thơ ấu, nó sẽ hoạt động như một bộ lọc quá nhạy trong việc định hình các sự kiện tiếp theo. Phần này nói về những ảnh hưởng tiêu cực của 'đứa trẻ bên trong' khi bị tổn thương. Khi một người trưởng thành có 'đứa trẻ bên trong' bị tổn thương, khi đối mặt với một tình huống tương tự như quá khứ, phản ứng của quá khứ cũng được kích hoạt. Harvey Jackins mô tả hiện tượng này như việc máy ghi âm có nút bật kẹt. Cảm xúc mạnh mẽ sẽ xuất hiện để phản ứng lại ngay cả với điều bình thường hoặc không có gì đáng lo ngại. Đó là phản ứng với những thứ không tồn tại bên ngoài nhưng sâu trong tiềm thức. 

Phương pháp chữa lành đau thương cơ bản dựa trên giả thuyết rằng cảm xúc đau thương từ quá khứ bị kìm hãm và giam giữ. Chúng ta tái hiện chúng với người khác vì chúng vẫn còn tồn tại và chưa được giải quyết. Điều này không thể xảy ra do cơ chế bảo vệ bản ngã khiến chúng ta không nhận ra chúng. 

'Bạn không thể hiểu những gì bạn không biết' là một khẩu hiệu thường được sử dụng trong trị liệu. Chúng ta tái hiện cảm xúc trên người khác hoặc chính bản thân mình; hoặc chúng ta chuyển hướng cảm xúc đó cho người khác. Vì chúng ta không thể cảm nhận được chúng, và vì chúng là những điều còn tồn tại nên cần phải được thực hiện. Hướng nội, hướng ngoại và chuyển hướng những cảm xúc này là cách duy nhất để 'đứa trẻ bên trong' của chúng ta tồn tại nhưng không phải là giải pháp lâu dài. 

Cho đến khi chúng ta giải quyết được nỗi đau nguyên thủy của 'đứa trẻ bên trong' bị tổn thương, chúng ta vẫn tiếp tục tái hiện cảm xúc hướng ngoại do nhu cầu không kiểm soát được của cảm xúc phấn khích và biến đổi tâm trạng. Bảo vệ bản ngã đã khiến cho cảm xúc của chúng ta bị kìm hãm. Có những người chỉ nhận ra những biểu hiện chính của sự phụ thuộc, loạn luân về thể chất và phi thể chất, mà đã chiếm ưu thế trong lịch sử gia đình nhiều thế hệ của họ mười năm trước. Họ không thể chữa lành nỗi đau nguyên thủy cho đến khi họ chấp nhận và không phủ nhận những suy nghĩ sai lầm về gia đình và tuổi thơ của mình. 

Nghiên cứu về não bộ của Ronald Melzack có thể giúp hiểu hơn về biện pháp bảo vệ bản ngã. Melzack phát hiện ra một phản ứng sinh học thích ứng để kiểm soát những cảm xúc đau đớn, được ông gọi là 'kiểm soát thần kinh'. Melzack mô tả rằng có ba hệ thống não riêng biệt kết nối với nhau để tạo điều kiện thuận lợi và ngăn chặn. Kiểm soát thần kinh là cách thông tin giữa ba hệ thống não được kiểm soát. Sự kìm nén chủ yếu xảy ra tại cánh cổng ngăn chặn giữa não logic và não cảm xúc. Đơn giản thì khi tổn thương cảm xúc trong hệ thống cảm xúc vượt quá mức, một cơ chế tự động sẽ đóng cánh cửa vào vỏ não mới. Điều này giống như bạn đóng cửa để chặn tiếng ồn lớn từ một phòng khác. 

Freud tin rằng bảo vệ bản ngã được tích hợp vào các biện pháp phòng thủ thứ cấp phức tạp hơn khi con người trưởng thành. Những biện pháp phòng thủ này đảm bảo tính chất của tư duy như hợp lý hóa, phân tích và tối giản. 

Nghiên cứu gần đây về hệ thần kinh limbic của R. L. Isaacson đã làm rõ thêm lý thuyết này. Isaacson cho rằng hệ thống cổng kiểm soát của Não Tư Duy (tên khác của tân vỏ não) có nhiệm vụ 'đánh bại những thói quen và ký ức của quá khứ... tập trung vào việc kiểm soát quá khứ'. Những thói quen và ký ức này bao gồm các dấu ấn sâu (đường dẫn thần kinh) được tạo ra từ căng thẳng và tổn thương. Do đó, não tư duy có thể hoạt động mà không bị ảnh hưởng bởi tiếng ồn và tín hiệu nội tâm. 

Nhưng các tín hiệu này không biến mất. Thay vào đó, các nhà nghiên cứu giả định rằng chúng tiếp tục di chuyển xung quanh mạch lưới các sợi thần kinh trong hệ thần kinh limbic. 

Vì vậy, mặc dù bảo vệ bản ngã khỏi căng thẳng và đau đớn có thể qua đi, nhưng thực tế là chúng vẫn tồn tại. Chúng ẩn mình dưới lớp vỏ mặt nạ. Một chuỗi hành động chưa hoàn thành đang chờ đợi phải được giải quyết. Những tổn thương nguyên thủy tồn tại giống như một cơn bão điện khuếch tán căng thẳng trong toàn bộ hệ thống sinh học. Kết quả là những người trưởng thành phải dùng lý trí để duy trì một cuộc sống cảm xúc đầy giông bão. 

Phương pháp chữa lành nỗi đau nguyên thủy liên quan đến việc thực sự trải nghiệm lại cảm giác bị kìm nén ban đầu. Tôi gọi đó là quá trình tháo gỡ, quá trình mang lại 'sự thay đổi đáng kể', giúp giải quyết các vấn đề về cảm xúc. Trong sự thay đổi đáng kể, bạn chuyển từ một trạng thái cưỡng chế này sang một trạng thái cưỡng chế khác. Trong sự thay đổi đáng kể này, bạn không còn bị cưỡng chế nữa. Đó chính là những gì mà một số người cần để chữa lành chứng ám ảnh cưỡng chế của họ. Họ tái hiện các hành vi ám ảnh cưỡng chế ngoại hướng vì 'đứa trẻ bên trong' cô đơn và tổn thương của họ chưa bao giờ được giải phóng khỏi nỗi buồn ban đầu. Dù đã tham gia chương trình 12 bước và kiểm soát chứng nghiện rượu hoặc trở thành một giáo sư, một nhà thần học, một bác sĩ trị liệu, họ vẫn không ngừng tái hiện hành vi ngoại hướng. Họ đọc mọi cuốn sách mới mà họ thấy và thảo luận về vấn đề của họ trong các phiên họp nhưng hành vi ngoại hướng vẫn không chấm dứt. Họ đổ tất cả vào kiến thức cao siêu, học hỏi từ các vị sư cổ đại, nghiên cứu các phương pháp chữa trị bằng năng lượng; tham gia các khóa học về phép lạ, thiền và cầu nguyện (đôi khi hàng giờ liền) nhưng hành vi đó vẫn tiếp tục. Chứng ám ảnh cưỡng chế của họ thậm chí còn nặng nề hơn. Điều mà họ chưa hiểu là họ cần phải bảo vệ và chữa lành đứa trẻ bên trong đang cô đơn và đau đớn. 

Một điều tốt là phương pháp chữa lành nỗi đau nguyên thủy liên quan đến việc tự chữa trị theo bản năng. Đau buồn có thể làm dịu lòng người. Chúng ta sẽ tự nhiên hồi phục nếu được phép trải qua đau buồn.

Đau buồn liên quan đến mọi loại cảm xúc con người. Nỗi đau nguyên thủy là sự tích tụ của những xung đột chưa được giải quyết, năng lượng chúng ta giữ lại theo thời gian. 'Đứa trẻ bên trong' bị tổn thương tê liệt vì không thể giải quyết nỗi đau buồn. Mọi cảm xúc của đứa trẻ bị kìm hãm bởi sự xấu hổ độc hại. Sự xấu hổ này là do 'cầu nối đầu tiên giữa cá nhân' bị đứt gãy. Chúng ta tin rằng không thể phụ thuộc vào người chăm sóc đầu tiên, nhưng thực ra chúng ta không có quyền phụ thuộc vào bất kỳ ai cả. Sự cô độc và sợ phụ thuộc là hai hậu quả chính của sự xấu hổ độc hại.

Để loại bỏ những cảm xúc xấu hổ độc hại, chúng ta cần rời xa nơi che giấu và tin tưởng vào một ai đó. Trong bài viết này, tôi đề xuất bạn hãy tin tôi và tin tưởng vào chính bản thân mình. “Đứa trẻ bên trong” đầy tổn thương của bạn cần bước ra ánh sáng và tin rằng bạn sẽ ở đó với nó. Đứa trẻ này cũng cần một đồng minh hỗ trợ, không chỉ trách móc hay khinh miệt nó, để nó có thể chấp nhận rằng nó đã bị bỏ rơi, phớt lờ, bị ngược đãi và đối xử thù địch. Đó là những yếu tố quan trọng đầu tiên trong phương pháp chữa lành nỗi đau nguyên thủy.

Tôi hy vọng bạn sẽ tin tưởng rằng chính bạn là người đồng hành của “đứa trẻ bên trong” để chữa lành nỗi đau của chính mình, vì thực tế là bạn không thể hoàn toàn tin tưởng vào người khác. Khi đến lúc khó khăn, có lẽ bất kỳ ai cũng sẽ phải tự giúp mình trước tiên. Tuy nhiên, bạn hoàn toàn có thể tin tưởng vào chính mình. Jo Courdet đã nói một cách tuyệt vời trong “Lời Khuyên Từ Một Kẻ Thất Bại”: “Trong tất cả những người bạn biết, bạn chính là người không bao giờ rời bỏ bạn”.

Hãy tin tôi đi, nhiều người cho rằng cách nuôi dạy con cái hợp pháp thực ra là sự ngược đãi. Nếu bạn vẫn coi nhẹ hoặc bào chữa những cách mà bạn bị chế nhạo, bị bỏ rơi hoặc bị lợi dụng để làm hài lòng cha mẹ, bây giờ là lúc bạn phải chấp nhận thực tế rằng những điều này đã làm tổn thương tâm hồn bạn. Một số trong số bạn có thể đã trở thành nạn nhân của sự ngược đãi về thể xác, tình dục hoặc tình cảm. Tại sao sự ngược đãi rõ ràng như vậy lại cần phải được thừa nhận? Thực sự kỳ lạ là, càng bị bạo hành, bạn lại càng tin rằng bạn là kẻ xấu xa và lý tưởng hóa cha mẹ. Đó là kết quả của một mối liên kết ảo tưởng như tôi đã mô tả trước đó. Tất cả trẻ em đều tôn vinh cha mẹ và đây là cách để trẻ đảm bảo sự tồn tại của mình. Tuy nhiên, khi đứa trẻ bị bạo hành lý tưởng hóa cha mẹ, trẻ chắc hẳn sẽ tin rằng bản thân mình phải chịu trách nhiệm về hành vi ngược đãi đó: “Bố mẹ đánh mình vì mình là một đứa trẻ hư; họ la hét vì mình rất không vâng lời. Tất cả là tại mình, không phải tại họ. Họ chẳng có lỗi gì hết”.

Nếu tất cả những điều này khiến bạn rơi vào tình trạng sốc, thì đó sẽ là điều tuyệt vời, bởi vì sốc là bước khởi đầu của sự đau buồn (mà sự đau buồn là một cảm xúc có thể đóng vai trò trong quá trình trị liệu), tiếp đó là sự trầm cảm và sự từ chối. Sự từ chối đẩy lùi cái khiên bảo vệ bản ngã của bạn (cái khiên bảo vệ bản ngã của bạn là thứ khiến bạn mất đi sự hạnh phúc). Sự từ chối thường thể hiện dưới hình thức thỏa hiệp. Có thể chúng ta sẽ nói: “Chà, thực sự không tệ như thế. Mình có thể ăn ba bữa mỗi ngày và có một nơi để ở là đủ rồi!”

Hãy tin tôi: Đó thực sự là điều tồi tệ. Bị tổn thương tinh thần vì cha mẹ không cho phép bạn sống theo bản ngã thực sự của mình là điều tồi tệ nhất có thể xảy ra với bạn. Tôi đoán khi bạn tức giận, họ sẽ nói những điều như: “Đừng bao giờ nói lớn với tôi!” Điều này khiến bạn nhận ra rằng sống theo bản ngã thực sự của mình không ổn, và tức giận càng không ổn. Sợ hãi, buồn bã và hạnh phúc cũng vậy. Lúc đó, bạn sẽ nghĩ rằng, thật không tốt khi bạn nghĩ những gì bạn đã nghĩ, muốn những gì bạn đã muốn, cảm nhận những gì bạn đã cảm nhận, hoặc tưởng tượng những gì bạn đã tưởng tượng. Có khi bạn nghĩ bạn không nên thấy điều bạn đã thấy, không nên ngửi thấy những gì bạn đã hít phải. Bạn được mặc định ý thức rằng trở nên khác biệt hay là chính mình đều không ổn. Việc bạn chấp nhận và hiểu những gì tôi đang nói là để xác nhận sự hợp lý vết thương tinh thần của bạn hay chính “đứa trẻ bên trong” bị tổn thương của bạn.

Cảm xúc tiếp theo thường muncul khi chúng ta đau buồn là sự tức giận. Đây là một phản ứng hoàn toàn hợp lý trước tổn thương tinh thần. Mặc dù bố mẹ của bạn có nỗ lực làm điều tốt nhất có thể, nhưng nói chung, ý định của họ thường không khớp với thực tế. Hãy tưởng tượng rằng họ đang lùi xe vào chỗ đỗ và không may đè lên chân bạn. Bạn đã phải chịu đựng trong suốt bao năm qua, mà bạn chưa bao giờ biết tại sao. Bạn có quyền biết điều gì đã xảy ra với bạn, phải không? Bạn có quyền cảm thấy tổn thương và đau đớn về điều đó, đúng không? Câu trả lời cho cả hai câu hỏi trên rõ ràng là có. Bạn có thể tức giận, ngay cả khi những gì họ làm với bạn là vô ý. Trên thực tế, bạn phải tức giận nếu bạn muốn chữa lành 'đứa trẻ bên trong' bị tổn thương của bạn. Tôi không muốn nói rằng bạn cần phải la hét và phản ứng quyết liệt (mặc dù bạn hoàn toàn có thể làm như vậy), chỉ là việc bạn cảm thấy giận dữ trước một hành động không đúng là hoàn toàn bình thường. Tôi thậm chí không đòi hỏi bố mẹ của tôi phải chịu trách nhiệm về những gì đã xảy ra với tôi. Tôi hiểu họ đã làm điều tốt nhất có thể. Cá nhân tôi tin rằng chúng ta tất cả phải chịu trách nhiệm ngăn chặn những hậu quả tiêu cực mà chúng ta tự gây ra cho bản thân và người khác. Tôi sẽ không dung thứ cho những hành vi ngược đãi và những rắc rối rõ ràng của một ai đó đang thống trị gia đình của mình. 

Sau cảm giác tức giận là sự đau đớn và buồn rầu. Nếu bạn là nạn nhân, bạn sẽ phải đau khổ vì sự phản bội đó. Chúng ta cũng phải chịu đựng về những điều mà đã từng là giấc mơ và hoài bão của chúng ta. Chúng ta cần phải buồn khi những nhu cầu phát triển của mình không được đáp ứng. 

Cảm giác hối hận thường xuất hiện sau nỗi đau đớn và buồn khổ. Chúng ta thường nói: “Nếu mọi thứ không như vậy, có lẽ tôi đã có thể làm điều gì đó khác. Có lẽ nếu tôi yêu bố nhiều hơn và nói với bố về những gì tôi cần, bố đã không bỏ rơi tôi”. Có nhiều chuyên gia tâm lý nói rằng khi họ tư vấn cho các nạn nhân của hành vi lạm dụng và ngược đãi, họ gần như không thể tin rằng những nạn nhân đó lại cảm thấy tội lỗi và hối hận về hành vi xâm phạm xảy ra với mình, như thể họ phải chịu một phần trách nhiệm cho điều này. Khi chúng ta đau buồn vì một người thân qua đời, cảm giác hối hận thường dễ hiểu hơn, nhưng trong thời thơ ấu đau buồn vì bị bỏ rơi, bạn phải giúp “đứa trẻ bên trong” của mình nhận ra rằng nó không thể làm gì khác được. Nỗi đau của đứa trẻ đó là do những gì đã xảy ra với nó, không phải do nó. 

Cảm giác cốt lõi và sâu xa nhất của đau buồn là sự xấu hổ và cô đơn độc hại. Chúng ta cảm thấy xấu hổ khi bị người khác bỏ rơi. Chúng ta cảm thấy mình tệ hại, như thể chúng ta là kẻ hư hỏng. Sau đó, cảm giác xấu hổ đó làm cho chúng ta cảm thấy cô đơn. Vì “đứa trẻ bên trong” của chúng ta cảm thấy sai lầm và không đủ, nên nó phải che giấu bản thân thật bằng cách giả mạo bản thân thích nghi. Sau đó, nó tự định hình bản thân bằng cái bản thể giả dối đó, khiến bản thân thật bị cô lập và cô đơn. Sống cùng sự tổn thương cuối cùng này là phần khó khăn nhất của quá trình trải nghiệm cảm giác đau buồn. “Cách duy nhất để thoát khỏi nó là trải qua nó”. Thật khó để sống với cảm giác xấu hổ và cô đơn đó, nhưng khi chúng ta nắm bắt được những cảm xúc này, chúng ta sẽ tìm thấy lối ra. Chúng ta sẽ gặp được bản ngã thật đang ẩn mình. Bạn thấy đấy, bởi vì chúng ta đã che giấu nó với người khác nên chúng ta cũng ẩn giấu nó với chính mình. Khi nắm bắt được sự xấu hổ và cô đơn, chúng ta sẽ chạm vào con người thật nhất của mình. 

Mọi cảm xúc đều cần được trải nghiệm. Chúng ta cần giững chân và tức giận, cần thổn thức và khóc đầy cảm xúc, cần sợ hãi và run rẩy. Chúng ta cần thời gian để làm điều này. Phục hồi cảm giác là một quá trình, không phải một sự kiện, nhưng tình trạng sẽ cải thiện gần như ngay lập tức. Khi tiếp xúc với “đứa trẻ bên trong”; khi nó biết rằng luôn có người ở đó và nó sẽ không phải tiếp tục cô đơn nữa, niềm vui và sự nhẹ nhõm sẽ xuất hiện ngay tức thì. Thời gian thực tế để trải nghiệm đau buồn ở mỗi người là khác nhau, không ai có thể nói chính xác quá trình đau buồn là bao lâu. Biết cách buông bỏ sự phòng thủ của bạn chính là chìa khóa. Thực tế, bạn không thể luôn luôn ở trong tư thế phòng thủ, và sẽ đến lúc bạn cần đến sự trợ giúp.