Buzz
Ý tưởng gốc của việc nuôi dưỡng vi khuẩn biến đổi gen này bắt đầu từ một nghiên cứu vào năm 2000. Bảy năm trước đó, Aaron Silverbook, trong một lần lướt web, tình cờ khám phá một nghiên cứu đã khiến anh ta vô cùng ngạc nhiên. Từ năm 2000, đã có một nhóm các nhà khoa học phát triển một loại vi khuẩn trong miệng được biến đổi gen, có khả năng tiềm tàng ngăn ngừa sâu răng. Anh kể lại: “Tôi thực sự ngạc nhiên khi đọc nghiên cứu này. Đây thực sự là một loại vắc xin cho phép con người ngăn chặn sâu răng, tại sao chúng ta lại không có điều này sớm hơn?”Sau đó, Silverbook đã tìm kiếm chủ biên của nghiên cứu từ năm 2000, đó là Jeffrey Hillman, một nhà nghiên cứu vi sinh vùng miệng từng làm việc tại Đại học Florida. Đến năm 2023, Silverbook thành lập Lantern Bioworks, kí thỏa thuận hợp tác với Oragenics, công ty mà Hillman đồng sáng lập, nắm giữ công nghệ tạo ra loại vi khuẩn biến đổi gen trên. Sau đó, sản phẩm thương mại được phát triển và đặt tên là Lumina Probiotic.
Quảng cáo của Lantern Bioworks trên trang web nói rằng: “Chỉ cần đánh răng đúng một lần với sản phẩm chứa vi khuẩn biến đổi gen này có thể ngăn ngừa sâu răng vĩnh viễn.” Nhưng khi Lumina Probiotic bắt đầu mở đặt hàng, các câu từ quảng cáo này đã bị gỡ bỏ. Lý do là, Silverbook, một người không có bằng cấp và kinh nghiệm trong cả hai lĩnh vực nha khoa và vi sinh, cho biết luật sư của anh đã khuyến cáo gỡ bỏ những thông tin quảng cáo như vậy trên trang web. Thay vào đó, Lumina Probiotic được quảng cáo là một sản phẩm mỹ phẩm, tức là không được quảng cáo như một sản phẩm y khoa. Mỹ phẩm không cần trải qua quá trình thử nghiệm lâm sàng kỹ lưỡng như dược phẩm.
Vi khuẩn được biến đổi gen
Dĩ nhiên, các chuyên gia đều có những nghi ngờ và lo ngại về cả tính an toàn lẫn đạo đức của sản phẩm biến đổi gen này. Bất kể những công nghệ mà Oragenics đã phát triển, vi khuẩn được biến đổi gen này vẫn chưa được thử nghiệm lâm sàng. Giáo sư Jennifer Kuzma, giám đốc trung tâm biến đổi gen và xã hội của Đại học Bắc Carolina, Mỹ cho biết: “Nếu không có thử nghiệm lâm sàng trên con người, bạn sẽ không thể chắc chắn về tính an toàn và hiệu quả của nó.”
Hoàn toàn có thể, vi khuẩn được biến đổi gen này có thể tạo ra tác dụng phụ hoàn toàn mới, khi làm thay đổi môi trường vi sinh bên trong khoang miệng, làm cho tình trạng sâu răng trở nên phổ biến và nghiêm trọng hơn.
Thêm vào đó, cũng do không có thử nghiệm lâm sàng, nên không thể biết chắc chắn liệu vi khuẩn được biến đổi gen này có truyền từ người này sang người khác hay không, có thể thông qua việc sử dụng chung đồ ăn hoặc thậm chí là qua việc hôn. Lantern Bioworks quảng cáo Lumina Probiotics là một sản phẩm mỹ phẩm, nhưng liệu đó có phải là thực phẩm chức năng, dược phẩm hay mỹ phẩm thì cũng chưa rõ theo quy định của Mỹ.
Bên trong miệng của mỗi người chúng ta đều có hàng trăm loại vi khuẩn khác nhau, hoạt động theo cách riêng để tạo ra một hệ vi sinh hoàn chỉnh. Hệ vi sinh này cân bằng thì răng và lợi sẽ được bảo vệ. Sâu răng xảy ra khi có những vi khuẩn tạo ra axit. Nhiều loại vi khuẩn có khả năng tạo ra axit, nhưng loại quan trọng và gây hại nhất là Streptococcus mutans, vừa tạo ra axit vừa gây ra mảng bám. Mảng bám này gây ăn mòn men răng, hình thành sâu răng.
Trong những năm 1980, Jeffrey Hillman phát hiện ra một phiên bản đặc biệt của Streptococcus mutans, có khả năng sản xuất chất kháng sinh mutacin 1140. Vì mutacin thường tiêu diệt các loại vi khuẩn khác, ông nhận ra rằng loại Streptococcus mutans này có thể được sử dụng để tiêu diệt những loại vi khuẩn có khả năng gây ra sâu răng. Hiện vẫn chưa có nghiên cứu lâm sàng về tỷ lệ người sở hữu loại Streptococcus mutans có khả năng tạo ra mutacin 1140 trong miệng. Theo nghiên cứu của Hillman, tỷ lệ này là 1 trong 115 mẫu thử.
Năm 2000, Hillman công bố kết quả nghiên cứu và chủng vi khuẩn có khả năng chống sâu răng, đặt tên là BCS3-L1. Cùng thời điểm ấy, công ty mà ông đồng sáng lập, Oragenics cũng muốn xin giấy phép của FDA để tiến hành thử nghiệm lâm sàng trên người. Nhưng vì những lo ngại về việc vi khuẩn này có thể truyền từ người này sang người khác, và những hậu quả không ngờ tới, hoặc có thể tự biến đổi trở thành thứ vi khuẩn gây sâu răng, năm 2004, FDA cho dừng thử nghiệm lâm sàng.
Hillman đương nhiên vẫn tiếp tục nghiên cứu của ông. Năm 2009, ông đưa ra một nghiên cứu mới, cho thấy hệ vi sinh đường miệng của chuột bạch thí nghiệm có thay đổi tích cực khi đưa BCS3-L1 vào, để chúng tạo ra kháng sinh tiêu diệt những chủng Streptococcus có khả năng gây sâu răng khác. Nhưng kể từ đó, không có bất kỳ nghiên cứu thêm nào nữa. Hillman và Oragenics từ bỏ nghiên cứu, và đến năm 2012, Hillman nghỉ hưu.
Thương mại hóa dù chưa thử nghiệm lâm sàng
Silverbook tìm cách thương mại hóa và tiếp tục những nghiên cứu của Hillman đã bỏ dở. Phiên bản Streptococcus biến đổi gen chính là nền tảng của sản phẩm thương mại Lumina Probiotics. Sau khi cân nhắc việc bán Lumina ra thị trường dưới dạng nào, mỹ phẩm, tức là sản phẩm giúp làm trắng răng, hay là men vi sinh, thứ được FDA kiểm soát chặt chẽ dưới dạng thực phẩm chức năng, Silverbook chọn hướng đầu tiên. Ở Mỹ, chỉ có thuốc và thiết bị y tế mới phải trải qua quá trình thí nghiệm lâm sàng để FDA xác định mức độ an toàn và hiệu quả của chúng.
Lumina hoàn toàn không phải sản phẩm vi sinh biến đổi gen đầu tiên ra mắt thị trường. ZBiotics hồi năm 2019 đã tạo ra một sản phẩm lợi khuẩn đường ruột biến đổi gen để chống tình trạng hangover sau khi uống đồ uống có cồn. Lọ nước nho nhỏ của ZBiotics tạo ra chứa một phiên bản biến đổi gen của khuẩn Bacillus subtilis, vốn là một khuẩn đường ruột phổ biến trong những thức uống vi sinh khác, nhưng phiên bản này có thêm gen để giúp nó tiêu hóa acetaldehyde, thứ gây ra những cơn đau đầu sau khi uống rượu bia. Món này cũng không được thử nghiệm lâm sàng.
Lumina khác ở điểm, thứ vi khuẩn được biến đổi gen để tạo ra kháng sinh chống sâu răng lại chính là thứ vi khuẩn có thể tạo ra acid và mảng bám gây sâu răng. Theo giáo sư ngành y sinh biến đổi gen ở đại học Michigan, hầu hết những sản phẩm vi sinh khác được coi là an toàn, hầu hết đều có trong thực phẩm, chứ không phải thứ được coi là mầm bệnh như trong Lumina.
Khi được hỏi về những lo ngại trong quá trình buôn bán một sản phẩm chứa vi khuẩn biến đổi gen có khả năng gây hại cho con người, Silverbook cho rằng: “Tôi nghĩ đây không phải thứ mầm bệnh lơ lửng trong không khí, khiến mọi thứ trở nên tồi tệ hơn.”
Mục tiêu ban đầu của nhà nghiên cứu Hillman là “tạo ra một sản phẩm rẻ tiền cho phép ngăn ngừa chứng bệnh khiến con người cực kỳ đau đớn, nhưng vẫn phải an toàn và hiệu quả.” Ông thừa nhận rằng thực sự đã có kế hoạch thử nghiệm lâm sàng kỹ lưỡng hơn và có những nghiên cứu kỹ hơn.
Theo Silverbook, Lumina là một cách để tiết kiệm thời gian, tiền bạc và sức khỏe của con người. Tính riêng ở Mỹ, chi phí nha khoa tạo ra một thị trường trị giá 136 tỷ USD, theo trung tâm kiểm soát và phòng ngừa bệnh dịch của nước này. Những bệnh lý răng miệng không được chữa trị có thể trở nên cực kỳ nguy hiểm.
Về mặt sản phẩm, Silverbook cho rằng chiến lược tiếp thị không hề đề cập tới bất kỳ lợi ích và tác dụng y khoa nào. Giáo sư Kuzma cho rằng: “Rất nhiều điều khoản trong quy tắc quản lý dược phẩm hiện tại dựa trên những tuyên bố của nhà sản xuất sản phẩm. Nếu bạn thực sự cẩn trọng, không khẳng định sản phẩm có thể chữa bệnh, thì bạn sẽ không cần thực hiện thử nghiệm lâm sàng xác định an toàn và hiệu quả của sản phẩm.”
Thực tế thì thử nghiệm dược lâm sàng ở Mỹ cũng rất khó, theo lời giáo sư Jeff Banas ở trường nha khoa thuộc đại học bang Iowa, vì FDA quản lý rất nghiêm ngặt, mọi giải đoạn thử nghiệm lâm sàng đều đắt đỏ, khó khăn và tốn thời gian.
Silverman cho rằng: “Nếu đem sản phẩm thử nghiệm lâm sàng, thì tôi phải có nửa tỷ USD và 10 năm, sau đó sản phẩm mới ra mắt thị trường được.”
Những tình nguyện viên
Scott Aaronson, một nhà khoa học máy tính lý thuyết, giáo sư đại học Texas đã trở thành một trong những người tình nguyên sử dụng thử Lumina sau khi đọc thông tin về nó trên một trang blog thông tin. Ông có được sản phẩm mẫu khi tới công tác ở Berkeley, California. Vị giáo sư này mất lòng tin vào FDA khi đại dịch COVID-19 bùng phát, ví dụ như khi cơ quan quản lý thuốc và dược phẩm của chính phủ Mỹ chậm trễ trong việc triển khai kit xét nghiệm cho người dân. Khi ông nghe tin Lumina có thể giúp chống sâu răng, ông “hoàn toàn sẵn sàng tin vào việc một sản phẩm như vậy tồn tại, FDA sẽ không chấp thuận bán sản phẩm ra thị trường.” Chia sẻ với phóng viên khi được hỏi, Aaronson nói rằng sử dụng sản phẩm này vừa nhanh vừa dễ, và nguy cơ tiềm năng thì dễ khắc phục.
Giáo sư Paul Jensen đưa ra cảnh báo, rằng rất cần những nghiên cứu thêm để chứng tỏ rằng những vi sinh biến đổi gen có thể cải thiện chất lượng sức khỏe răng miệng, không có những tác dụng phụ không mong muốn. Ông cho biết, vi sinh trong Lumina có thể loại bỏ mọi chủng Streptococcus có lợi ích với sức khỏe răng miệng. Và cũng có rất nhiều vi sinh khác có ích cho sức khỏe của lợi. Ông cho rằng, mọi người sẽ không muốn thay đổi hoàn toàn hệ vi sinh trong miệng, vì hậu quả có khi rất lớn.
Thêm vào đó, mỗi ngày trung bình con người nuốt vào bụng khoảng 1 lít nước bọt. Vi khuẩn biến đổi gen có thể đi vào đường ruột, ảnh hưởng đến hệ vi sinh ruột, có thể gây ra hậu quả tiêu cực. Người ta cũng cần nghiên cứu tác động khi vi khuẩn biến đổi gen tiêu hóa đường thành cồn.
Theo Silverbook, hiện tại anh ta đang theo dõi khoảng 50 tình nguyện viên sử dụng Lumina, và chưa có ai báo cáo về bất kỳ tác dụng phụ có hại nào.
Ở thị trường Mỹ, hiện có một số sản phẩm vi sinh được quảng cáo giúp cải thiện sức khỏe răng miệng. Tuy nhiên, không có sản phẩm nào sử dụng vi khuẩn biến đổi gen. Một trong số đó là ProBiora, một loại kẹo đã được thử nghiệm lâm sàng và chứng minh giảm nhẹ tỷ lệ sâu răng ở trẻ em. Đáng chú ý, vi sinh trong ProBiora cũng là kết quả của nghiên cứu của ông Hillman tại Oragenics.
Vi sinh Lumina mới nên được xem xét là một phương pháp điều trị thay đổi hệ vi sinh miệng, vì vi khuẩn mới này, được cho là có lợi, sẽ thay thế cho vi khuẩn gây hại. Theo Hillman, 'Thay đổi hệ sinh thái là điều thường xuyên diễn ra trong tự nhiên, nếu có đủ thời gian. Những mầm bệnh luôn muốn phát triển chứ không phải gây hại cho chủ nhân của chúng. Gây hại cho chủ nhân là tự tội phạm chống lại lợi ích của chính mình.'
Ý tưởng thay đổi hệ vi sinh bên trong cơ thể con người không mới, nhưng hiếm có ai thực hiện thành công. Một số nhà khoa học cho rằng, việc thay đổi hệ vi sinh trong miệng là điều cực kỳ khó khăn, vì một khi hệ vi sinh này được thiết lập ở tuổi trưởng thành, rất khó để thay đổi.
Chính Hillman cũng thừa nhận điều này, và ông cùng các đồng nghiệp nghiên cứu khoa học trong vài thập kỷ trước chỉ gặp may mắn khi tình cờ phát hiện ra chủng vi khuẩn tạo ra kháng sinh mutacin 1140. Ông đã thử nghiệm vi khuẩn biến đổi gen này trên bản thân mình nhiều năm trước khi nghỉ hưu vào năm 2012, và trước khi ông nghỉ hưu, ông vẫn kiểm tra và thấy vi khuẩn đó vẫn còn trong miệng của mình.
Theo ArsTechnica
