Hệ thống xếp hạng Elo là một phương pháp để tính toán một cách tương đối trình độ của người chơi trong các trò chơi có tổng bằng không (zero-sum game) như cờ vua. Elo thường được viết dưới dạng chữ in hoa, ELO, nhưng không phải là một chữ viết tắt. Đây là tên của người sáng lập Élő Árpád Imre, giáo sư vật lý người Mỹ gốc Hungary.
Hệ thống Elo ban đầu được tạo ra như một hệ thống đánh giá cờ vua được cải tiến từ hệ thống Harkness (Harkness system), một hệ thống xếp hạng cờ vua được sử dụng trước đó, nhưng cũng được sử dụng làm hệ thống xếp hạng cho những cuộc cạnh tranh nhiều người: trong một số video games (trò chơi điện tử), bóng đá, bóng bầu dục Mỹ (bóng đá Mỹ), bóng rổ, bóng chày MLB (Major League Baseball), bóng bàn, Scrabble, các trò chơi cờ bàn (board games) như ma sói và nhiều trò khác.
Sự khác biệt trong xếp hạng giữa hai người chơi đóng vai trò dự đoán kết quả của một trận đấu. Hai người chơi có xếp hạng ngang nhau nếu đối đầu nhau thì được dự đoán sẽ có số trận thắng bằng nhau. Một người chơi có xếp hạng 100 điểm cao hơn so với đối thủ của họ thì dự kiến sẽ đạt 64% tỉ lệ thắng; nếu chênh lệch là 200 điểm thì điểm số dự kiến cho người chơi mạnh hơn là 76% tỉ lệ thắng.
Hệ số xếp hạng Elo của một người chơi được đại diện bởi một con số tăng hoặc giảm tùy theo kết quả của các trận đấu giữa những người chơi được đánh giá. Sau mỗi trận đấu, người chơi chiến thắng sẽ lấy đi điểm từ người chơi thua cuộc. Sự khác biệt giữa các hệ số giữa người thắng và thua quyết định tổng điểm nhận được hay mất đi sau mỗi trận đấu. Trong một loạt trận giữa một người chơi được đánh giá cao và người chơi được đánh giá thấp, người chơi được đánh giá cao được dự đoán sẽ thắng nhiều hơn. Tuy nhiên, nếu người chơi được đánh giá thấp thắng một cách bất ngờ, rất nhiều điểm sẽ được chuyển đổi. Người chơi được đánh giá thấp cũng sẽ nhận được điểm trong trường hợp hòa với người chơi được đánh giá cao. Điều này có nghĩa là hệ thống xếp hạng Elo là hệ thống tự chỉnh sửa. Một người chơi có xếp hạng quá thấp nên về lâu dài làm tốt hơn hệ thống xếp hạng dự đoán và từ đó đạt được nhiều điểm xếp hạng cho đến khi hệ thống xếp hạng phản ánh thực lực đúng của họ.
Hiện nay, Elo quốc tế trong cờ vua được FIDE công nhận thông qua thang điểm Luật FIDE (Sổ tay FIDE). Nhiều quốc gia cũng có hệ thống tính điểm riêng để áp dụng trong nội bộ.
Xếp hạng
- 1. Người mới biết chơi có trình độ 1000 Elo khi nắm luật.
2. Khoảng 1200 Elo là các người chơi không thường xuyên.
3. 1600 Elo là trình độ trung bình tại câu lạc bộ.
4. 1800 Elo là trình độ khá tại câu lạc bộ.
5. 2000 Elo là trình độ cao tại câu lạc bộ.
6. 2200 Elo là trình độ Kiện tướng.
7. 2400 Elo là trình độ Kiện tướng Quốc tế.
8. 2600 Elo trở lên là đại Kiện tướng.
Đến tháng 10 năm 2015, đã có 100 kỳ thủ đạt Elo trên 2700, được gọi là 'Siêu đại Kiện tướng'. Magnus Carlsen (2882) giữ kỷ lục Elo cao nhất.
Phương pháp tính Elo
Phương pháp tính điểm Elo được tiến sĩ Arpad Elo, một nhà vật lý học người Mỹ gốc Hungary phát minh.
Ngày nay, phương pháp Elo không chỉ áp dụng trong cờ vua mà còn trong các môn khác như cờ tướng và cờ vây.
Công thức toán học của phương pháp Elo & cách áp dụng chung cho toàn game cờ
Giả thiết, trong trận đấu giữa hai kỳ thủ A & B trên bàn cờ:
- Kỳ thủ A có điểm Elo là 'Ra'
- Kỳ thủ B có điểm Elo là 'Rb'
Công thức áp dụng tính điểm:
- Công thức (1) – tính cho người chơi A: 'Ea=Qa/(Qa+Qb)'
- Công thức (2) – tính cho người chơi B: 'Eb=Qb/(Qa+Qb)'
trong đó:
- Qa=10^(Ra/400)
- Qb=10^(Rb/400)
Chú ý: Ea + Eb = 1
Điểm số của kỳ thủ trong trận đấu:
Khi kết thúc ván đấu
+ Thắng: nhận được 1 điểm
+ Hòa: nhận được 0.5 điểm
+ Thua: nhận được 0 điểm
Công thức điều chỉnh Elo được tính lại sau mỗi ván đấu như sau:
Người A: Ra’ = Ra + K(Aa – Ea)
Người B: Rb’ = Rb + K(Ab – Eb)
Trong đó Aa và Ab là điểm trận đấu của hai kỳ thủ và K là hệ số điều chỉnh có tác dụng kiểm soát hiện tượng lạm phát và giảm phát.
Hệ số K
+ K = 25 áp dụng cho kỳ thủ mới có điểm Elo dưới 1600
+ K = 20 áp dụng cho kỳ thủ mới có điểm Elo dưới 2000
+ K = 15 áp dụng cho kỳ thủ có điểm Elo dưới 2400.
+ K = 10 áp dụng cho kỳ thủ có điểm Elo trên 2400
Ví dụ
Cho rằng điểm số của kỳ thủ A là 1613 và của kỳ thủ B là 1609.
Áp dụng các công thức (1) và (2), ta có:
- Ea = 0.506
- Eb = 0.494.
- Giả sử cả hai người đều có hệ số K là 20 và kỳ thủ A thua kỳ thủ B.
Điểm số của A là 0 và của B là 1.
Sau trận đấu, điểm số mới của hai người sẽ là:
- Ra’ = 1613 + 20(0 – 0.506) = 1603
- Rb’ = 1609 + 20(1 – 0.494) = 1619
Một số nhân vật nổi bật
Trong bảng xếp hạng Elo của các kì thủ, có tổng cộng 13 kì thủ đã từng đạt Elo cao hơn 2800. Mức Elo cao nhất cá nhân của họ là:
- Magnus Carlsen (2882, tháng 5 năm 2014)
- Garry Kasparov (2851, tháng 1 năm 2000)
- Fabiano Caruana (2844, tháng 10 năm 2014)
- Levon Aronian (2830, tháng 3 năm 2014)
- Wesley So (2822, tháng 2 năm 2017)
- Shakhriyar Mamedyarov (2820, tháng 9 năm 2018)
- Maxime Vachier-Lagrave (2819, tháng 8 năm 2016)
- Vladimir Kramnik (2817, tháng 10 năm 2016)
- Viswanathan Anand (2817, tháng 3 năm 2011)
- Đinh Lập Nhân hay Liren Ding (2816, tháng 11 năm 2018)
- Veselin Topalov (2816, tháng 7 năm 2015)
- Hikaru Nakamura (2816, tháng 10 năm 2015)
- Alexander Grischuk (2810, tháng 12 năm 2014)
Bảng xếp hạng tháng 9 năm 2015 lần đầu tiên trong lịch sử có đến 5 kỳ thủ trong bảng xếp hạng có mức Elo vượt 2800.