Buzz
Liệu chúng ta có đang đánh giá quá cao sự cố gắng?
Không ngẫu nhiên mà văn hoá từ Đông sang Tây đều ca ngợi sự cố gắng. Trong một thế giới biến động, niềm tin “mọi cố gắng sẽ được đền đáp xứng đáng” giúp chúng ta vững lòng để phát triển bản thân.
Nhưng liệu niềm tin này có thể trở nên “độc hại”?
Có những cuộc thi dù bạn đã cố gắng nhưng kết quả vẫn không cao. Có những dự án, mặc dù bạn đã đầu tư tâm huyết nhưng lại nhận phản hồi không tích cực và gặp khó khăn trong các giai đoạn tiếp theo.
Trong những thời điểm đó, liệu bạn có thường tự hỏi: Liệu mình đã cố gắng đủ chưa? Hay là, sự cố gắng không thực sự dẫn đến thành công như chúng ta nghĩ?
Thỉnh thoảng vấn đề không phải là bạn không cố gắng, hoặc cố gắng chưa đủ, mà là cố gắng quá nhiều với tư duy không phù hợp. Điều này khiến bạn không đạt được kết quả như mong đợi, thậm chí dẫn đến kiệt sức cả về thể chất lẫn tinh thần.
Trong bài viết này, tôi chia sẻ vài quan sát cá nhân về những hiểu lầm thường gặp về nỗ lực, thông qua việc phân tích một cách hiểu khác nhau về câu chuyện Rùa và Thỏ.
Rùa hay Thỏ?
Có thể bạn đã quen với câu chuyện ngụ ngôn Rùa và Thỏ, nhưng tôi sẽ tóm tắt nhanh lại:
Thỏ chế nhạo Rùa khi thấy Rùa đang tập chạy bộ để khỏe mạnh. Họ đã có cuộc đua để xem ai chạy nhanh hơn. Thỏ, tự cho mình là nhanh nhẹn hơn, đã chế nhạo Rùa. Tuy nhiên, Rùa kiên nhẫn và điều đều đặn, cuối cùng đã giành chiến thắng.
Và bài học chúng ta rút ra là:
- Nếu bạn không có tài năng hơn, hãy nỗ lực.
- Nếu bạn có tài năng, nhưng không nghiêm túc và không tận dụng tài năng, bạn cũng sẽ thất bại.
Hỏi thật đi, nếu có lựa chọn, bạn sẽ chọn làm nhân vật nào trong câu chuyện này?
Bạn có muốn làm rùa không?
Mình thì không. Thật lòng mà nói, dù rùa là tấm gương tốt trong câu chuyện này nhưng mình, và chắc là bạn cũng vậy, không muốn phải vào vai một nhân vật không có tài năng.
Nhưng nếu phải chọn, tại sao chúng ta phải tham gia vào một cuộc đấu nằm ngoài khả năng của mình? Một cuộc đấu mà kết quả hoàn toàn phụ thuộc vào đối thủ, hoặc nói đúng hơn, chỉ có thể thắng nếu đối thủ mắc sai lầm.
Bạn muốn có tài năng như thỏ không?
Khi còn nhỏ, khi nghe người lớn kể câu chuyện này, mình đã cảm thấy thương cho thỏ hơn là ghét. Mình đã nghĩ, nếu mình là thỏ, chắc chắn sẽ không bao giờ bỏ lơ như vậy. Mình sẽ thắng nhanh, sau đó mới đi hái hoa bắt bướm.
Khi đã có tài năng, thì chiến thắng là do quyết định của mình, không cần phải dựa vào may mắn hoặc xui xẻo của đối thủ.
Bây giờ khi đã trưởng thành, mình có cái nhìn khác về câu chuyện này. Mình không phủ nhận sự quan trọng của nỗ lực, nhưng đôi khi câu chuyện Rùa - Thỏ này, một cách phổ biến, có thể tạo ra những sự hiểu lầm, khiến nỗ lực của chúng ta trở thành điều cản trở.
Cùng mình khám phá những hiểu lầm này tại đây: https://youtu.be/TidoqcaP2uU
Hiểu lầm 1: Nỗ lực luôn đem lại kết quả như bạn mong đợi
Trong truyện về chú rùa và chú thỏ, nếu chúng ta tưởng tượng cuộc đua này được tổ chức theo kiểu thi đấu 3 hoặc 5 vòng, giống như các giải đấu game esport hiện nay, để tăng tính chiến thuật và giảm thiểu yếu tố may mắn. Sau khi thua trong vòng đầu tiên, chú thỏ bắt đầu thực sự nghiêm túc, liệu chú rùa có cơ hội nào để giành chiến thắng không?
Có một sự thật khá đắng lòng nhưng không thể phủ nhận là xã hội của chúng ta đang chịu sự phân tầng. Sự bất công luôn hiện hữu. Đôi khi những thứ chúng ta ao ước có thể nằm ngoài tầm với của chính bản thân và nguồn lực hiện có. Chỉ bằng sự nỗ lực cá nhân thì không đủ để chúng ta đạt được mục tiêu của mình.
Theo Malcolm, tác giả của cuốn sách Những Người Xuất Chúng, những người thành công thường trông như đã tự mình vươn lên từ đáy để đạt được thành công. Tuy nhiên, thực tế cho thấy họ thường được hưởng những ưu đãi và may mắn không ai có thể ngờ tới.
Những ưu điểm ấy có thể đến từ:
- Thời gian và địa điểm sinh ra của họ
- Nghề nghiệp của ba mẹ trong gia đình
- Di sản văn hóa, dân tộc, và gia đình
- Tình hình kinh tế - xã hội khi chúng trưởng thành
Những ưu điểm này giúp họ học hành, làm việc chăm chỉ và nhìn nhận thế giới theo cách mà người khác không thể.
Về Steve Jobs và Bill Gates, cả hai đều sinh vào năm 1955 và lớn lên trong một môi trường cho phép họ tiếp xúc sớm với công nghệ điện tử. Khi họ bước sang tuổi 20, thị trường máy tính cá nhân bắt đầu phát triển. Nhờ sự nhiệt huyết của tuổi trẻ, khả năng và tính cách của bản thân, cùng với những yếu tố may mắn như gặp được những người đồng nghiệp tài năng hoặc nhờ đến mối quan hệ gia đình, đam mê của họ mới có cơ hội biến thành sự thành công.
Dù đã trải qua nhiều thập kỷ, cuộc đời của họ (cũng như nhiều danh nhân khác) thường chỉ được gói gọn trong một cuốn sách mỏng manh, hoặc đơn giản chỉ qua vài câu nói.
Như câu chuyện của mình, tưởng rằng giai đoạn sinh viên đã là một thách thức lớn, phải làm thêm để trang trải học phí và theo đuổi ước mơ học hành.
Nhưng câu chuyện về một người thuê nhà lại mở ra một góc nhìn mới về sự nỗ lực.
Sau khi cố gắng đòi tiền nhà nhiều tháng, mới biết rằng người thuê nhà là một cô gái mồ côi. 18 tuổi, cô rời khỏi trung tâm, tự lo cuộc sống. Với sự giúp đỡ của mẹ nuôi và sự tích cóp, cô đã vượt qua được khó khăn.
Từ đó, mình nhận ra rằng hoàn cảnh của mình cũng may mắn, có mái nhà để ở và sức khỏe tốt. Điều đó giúp mình vượt qua 4 năm đại học.
Thực tế, cuộc sống không bao giờ công bằng. Mỗi người đều có điểm khởi đầu và hoàn cảnh khác nhau.
Vậy, chúng ta nên làm gì?
Việc chấp nhận giới hạn của bản thân là một phần của quá trình trưởng thành. Nếu mục tiêu hiện tại gây ra sự kiệt sức và ảnh hưởng đến tâm lý và hoạt động hàng ngày của bạn, hãy điều chỉnh lại mục tiêu thay vì chỉ tập trung vào việc nỗ lực cho nó.
Xã hội không chỉ là cuộc đua giữa 'rùa' và 'thỏ', hoặc chỉ là cuộc thi để tìm ra người chiến thắng. Hãy xem nó như một chặng đường leo núi, người khác có thể đạt đỉnh trước bạn, nhưng đỉnh núi vẫn ở đó, cảnh quan tuyệt vời vẫn đợi bạn khám phá. Trên đỉnh núi, luôn có chỗ cho bạn, cùng với những người khác.
Lầm tưởng 2: Nỗ lực chỉ dành cho những người thiếu năng lực
Đây là một quan niệm sai lầm, xuất phát từ suy nghĩ 'Người thiếu năng lực cần phải nỗ lực hơn người khác'
Trong mỗi lớp học, luôn có một học sinh giỏi, nhưng luôn giấu đi sự nỗ lực của mình, thường xuyên thức khuya để học.
Trong môi trường làm việc, luôn có một đồng nghiệp luôn nói 'cái này dễ không' nhưng phải làm rất nhiều để hoàn thành công việc.
Đây là những người cảm thấy phải chứng minh năng lực của mình bằng cách tỏ ra lười biếng, không cần phải nỗ lực nhiều. Điều này tạo ra áp lực không cần thiết và đưa ra hình ảnh sai lệch về bản thân.
Có một số biểu hiện cho thấy bạn đang mắc phải lầm tưởng này:
- Bạn cảm thấy vui khi thấy người khác phải nỗ lực trong công việc mà bạn cho là dễ dàng;
- Bạn cho rằng người không thể làm việc bạn làm là không có năng lực;
- Luôn tỏ ra thông minh và che giấu lỗi lầm hay khuyết điểm.
Có một hiện tượng gọi là “hội chứng con vịt”, mô tả việc tỏ ra hoàn hảo mà thực sự phải chịu nhiều áp lực và nỗ lực. Tên gọi xuất phát từ cách vịt bơi, lướt nhẹ trên mặt nước nhưng dưới đáy nước, chân vịt phải đạp cật lực.
Lầm tưởng 3: Nếu không có năng lực hơn người thì thành công chỉ là may mắn
Lầm tưởng này bắt nguồn từ ý nghĩa rằng: do thỏ đã lơ là nên chỉ có rùa mới có thể thắng. Những người được coi là không có năng lực, nếu họ thành công, thì chẳng qua cũng chỉ là may mắn.
Tuy nói rằng “nỗ lực không đủ”, nhưng không có nghĩa là nỗ lực không quan trọng. Nếu tình hình của bản thân đã bị giới hạn, nhưng vẫn ngồi đó than phiền, thì không gì thay đổi được.
Mình nghĩ rằng: Câu nói “thành công là do may mắn” chỉ nên được nói bởi người đạt được thành công đó, không ai khác. Bởi bất kỳ sự thay đổi nào trong câu này đều có thể dẫn đến kết quả không tốt.
Nếu người thành công luôn tin rằng thành tựu của họ là do năng lực và nỗ lực, họ có thể mất đi sự biết ơn và nuôi dưỡng cái tôi.
Còn nếu những người khác cho rằng thành công của người khác chỉ là may mắn, họ không công nhận nỗ lực và năng lực của họ. Điều này cũng tạo ra một văn hóa sợ hãi sự thành công bản thân được coi là may mắn.
Hãy cố gắng tỏ ra nhẹ nhàng và hoàn thành mọi việc một cách nhẹ nhàng, hơn là bị coi là không có năng lực, nỗ lực thành công chỉ là do may mắn.
Thành công là sự kết hợp của may mắn, nỗ lực và năng lực của bạn. Thiếu bất kỳ yếu tố nào, thành công sẽ không bền vững.
Kết
Quay lại câu hỏi ban đầu: Nếu được lựa chọn, bạn sẽ là nhân vật nào trong câu chuyện Rùa và Thỏ?
Hy vọng qua bài viết này, cả bạn và mình sẽ có cùng câu trả lời, đừng là Rùa, nhưng cũng đừng là Thỏ.
Nếu bạn có tài năng, hãy nỗ lực rèn luyện để nó trở nên sắc bén hơn. Năng khiếu chỉ có giá trị khi được đầu tư và thực hành. Hãy nỗ lực vì bản thân, không phải vì người khác.
Luôn nhớ rằng, tài năng và nỗ lực đều quan trọng, nhưng thành công chứa đựng nhiều yếu tố không thể kiểm soát được. Đừng để áp lực xã hội thúc đẩy bạn tham gia vào cuộc đua không phù hợp với bản thân.
Cuối cùng, phân biệt giữa những người nỗ lực và những người không nỗ lực không luôn là điều tốt, bởi cuộc sống không phải lúc nào cũng rõ ràng như vậy. Đôi khi, chúng ta cần ngừng lại, nghỉ ngơi, và bắt đầu lại từ đầu. Và không cần phải luôn đạt được nhiều thành công trong cuộc sống này.
