Hiểu về rối loạn lipid máu và cách nhận biết

1. Rối loạn lipid máu - Định nghĩa

Lipid máu, hay còn gọi là mỡ máu, là một phần cần thiết của hệ thống tuần hoàn và chịu trách nhiệm vận chuyển chất béo trong cơ thể. Nó được sử dụng bởi nhiều cơ quan và quá trình sinh học khác nhau, bao gồm cả sản xuất hormone và các chức năng sống cần thiết.

Rối loạn lipid máu là nguyên nhân hàng đầu gây ra các biến chứng nguy hiểm về tim mạch

Vì vậy, lipid máu không phải là điều tồi tệ, nhưng tình trạng rối loạn lipid máu đồng nghĩa với sự mất cân bằng giữa cholesterol có hại và cholesterol có ích, gây ra nhiều vấn đề sức khỏe. Cholesterol trong máu đến từ 2 nguồn, một là từ sự tổng hợp tự nhiên trong cơ thể (chiếm khoảng 75%), và phần còn lại là từ thức ăn hàng ngày.

Ngoài cholesterol có hại và cholesterol có ích, hay còn gọi là HDL-Choles và LDL-Choles, lipid máu còn bao gồm một thành phần khác là chất béo trung tính triglyceride, không có ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe. Rối loạn lipid máu xảy ra khi lượng cholesterol trong máu tăng cao, đồng thời cholesterol có ích giảm, dẫn đến sự tích tụ của chất béo và xơ vữa trong động mạch, làm hẹp lumen động mạch và làm giảm sự lưu thông của máu.

Theo thời gian, lượng xơ vữa trong động mạch tăng lên, mảng xơ vữa có thể vỡ ra và di chuyển trong dòng máu, kết dính với các tế bào hình thành cục máu đông. Các cục máu đông này có thể gây tắc nghẽn trong các mạch máu nhỏ, gây nguy hiểm cho sức khỏe tim mạch.

Lượng lipid cao trong máu tăng nguy cơ hình thành các cục máu đông

Theo số liệu toàn cầu, mỗi năm có khoảng 17 triệu người tử vong do bệnh tim mạch, đa số do tình trạng xơ vữa động mạch liên quan đến rối loạn lipid máu cùng với nhiều yếu tố bệnh lý khác. Nếu phát hiện và điều trị rối loạn lipid máu kịp thời, kiểm soát nguy cơ, bạn có thể ngăn chặn được các biến chứng tim mạch có thể xảy ra.

2. Cách nhận biết rối loạn lipid máu

Rối loạn lipid máu là một quá trình biến đổi sinh học kéo dài, thường không có triệu chứng rõ ràng nếu không kiểm tra mỡ máu. Do đó, khi rối loạn lipid máu phát triển, triệu chứng thường không dễ phát hiện.

Chỉ khi rối loạn lipid máu nặng, mức độ lipid máu tăng cao và kéo dài, gây xơ vữa động mạch làm giảm sự lưu thông máu đến các cơ quan, thì các dấu hiệu mới xuất hiện nhiều hơn. Ngoài ra, có nhiều trường hợp rối loạn lipid máu chỉ được phát hiện sau khi trải qua tai biến như đột quỵ, đau thắt ngực,… khi trước đó không có triệu chứng gì.

Dưới đây là những biểu hiện đặc trưng của rối loạn lipid máu:

2.1. Biểu hiện trên cơ thể

Sự tăng cholesterol xấu có thể gây ra những ảnh hưởng sau đối với cơ thể:

• Cung cấp giác mạc: hình dáng không hoàn toàn tròn, màu sắc nhạt xung quanh mống mắt.

Rối loạn lipid máu thường không dễ dàng phát hiện qua các triệu chứng

• U vàng gần: xuất hiện ở gân gót chân hoặc gân duỗi các ngón, khớp đốt tay.

• U vàng dưới màng xương: dễ nhìn thấy nhất ở vùng củ chày xương, đầu xương của mỏm khuỷu.

• Ban vàng: xuất hiện ở vùng mí mắt trên hoặc dưới, có thể nằm rải rác hoặc khu trú tại một khu vực.

• Ban vàng lòng bàn tay: thường xuất hiện trên cả lòng bàn tay và các nếp gấp ngón tay.

2.2. Biểu hiện ở cơ quan nội tạng

Rối loạn lipid máu gây ra vấn đề ở cơ quan nội tạng khá sớm và dần tích tụ theo thời gian, nhưng không dễ dàng phát hiện qua các triệu chứng, đặc biệt là ở giai đoạn đầu. Cụ thể, các ảnh hưởng của rối loạn lipid máu đối với cơ quan nội tạng như sau:

Xơ vữa động mạch: Tình trạng này thường xuất hiện sớm nhất khi có rối loạn lipid máu và ngày càng tồi tệ theo thời gian, làm cho thành mạch yếu dần, xơ vữa và gây cản trở cho sự lưu thông máu. Rủi ro lớn nhất là tổn thương động mạch tim có thể gây ra nhồi máu cơ tim, suy tim hoặc tổn thương mạch máu đến não dẫn đến thiếu máu cục bộ, đột quỵ não,...

Gan bị nhiễm mỡ: Khi mỡ chiếm phần lớn trong gan, đè nén các tế bào gan gây tăng nguy cơ viêm gan và tổn thương gan. Nhiễm mỡ gan có thể dần làm giảm chức năng gan và gây ra viêm gan cấp tính.

Viêm tụy cấp: Khi lượng triglycerid trong máu tăng cao, bệnh nhân có thể mắc chứng viêm tụy cấp với triệu chứng đau bụng mạnh, nôn mửa nhiều kèm theo sốt.

Tăng lượng triglycerid trong máu có thể gây ra viêm tụy cấp

Mặc dù rối loạn lipid máu thường được nhắc đến là tình trạng tăng cholesterol xấu và giảm cholesterol tốt, nhưng nếu triglyceride trong máu tăng quá cao, huyết thanh có thể trở nên mờ như sữa, từ đó ảnh hưởng đến tụy. Triệu chứng của bệnh thường không xuất hiện sớm mà chỉ khi tìm ra nguyên nhân gây ra viêm tụy cấp tính và kiểm tra bằng xét nghiệm mới phát hiện được.

Ngoài việc dựa vào các dấu hiệu, phương pháp phát hiện rối loạn lipid máu sớm và chính xác nhất là thông qua xét nghiệm máu sau khi bệnh nhân nhịn ăn ít nhất 12 giờ liên tục.

3. Người bị rối loạn lipid máu cần thực hiện những gì?

Rối loạn lipid là nguyên nhân hàng đầu gây biến chứng tim mạch và gây nguy hiểm cho nội tạng, tuy nhiên, tin vui là chúng ta có thể hoàn toàn kiểm soát và giảm cholesterol xấu trong máu thông qua thay đổi lối sống, chế độ ăn uống và sinh hoạt lành mạnh. Những người mắc rối loạn lipid cần thực hiện các biện pháp này để kiểm soát và giảm thiểu bệnh tình.

Dưới đây là các biện pháp phòng tránh và kiểm soát rối loạn lipid máu một cách hiệu quả:

• Thực hiện chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, tăng cường sử dụng rau xanh và chất xơ để tăng quá trình loại bỏ cholesterol.

• Tập thể dục đều đặn để loại bỏ mỡ thừa, tăng cường hệ miễn dịch và giảm lượng cholesterol xấu trong máu.

• Loại bỏ những thói quen có hại như uống rượu bia quá nhiều, tiêu thụ thực phẩm không lành mạnh, sử dụng thuốc quá liều, hút thuốc lá,...

Uống nhiều rượu bia và ăn thực phẩm không lành mạnh có thể dẫn đến rối loạn lipid máu

Với chế độ ăn uống và sinh hoạt phù hợp, người mắc bệnh có thể kiểm soát tốt tình trạng rối loạn lipid và ngăn ngừa hiệu quả các biến chứng. Đồng thời, những người có nguy cơ cao cần thường xuyên đi khám và xét nghiệm lipid máu để phát hiện và điều trị bệnh kịp thời.

Bệnh viện Đa khoa Mytour là một địa chỉ y tế uy tín trong việc chăm sóc và điều trị nhiều loại bệnh, bao gồm cả rối loạn lipid máu. Trung tâm xét nghiệm của bệnh viện có khả năng thực hiện gần 2000 loại xét nghiệm từ cơ bản đến nâng cao trong mọi lĩnh vực. Với đội ngũ chuyên gia và bác sĩ hàng đầu cùng các thiết bị hiện đại, Trung tâm Xét nghiệm của Mytour là một trong những địa điểm y tế hàng đầu tại Việt Nam được cấp chứng chỉ CAP vào ngày 7/1/2022. Hơn nữa, hệ thống Y tế Mytour còn cung cấp dịch vụ lấy mẫu xét nghiệm tận nơi, giúp tiết kiệm thời gian và đảm bảo an toàn cho bệnh nhân, đặc biệt trong bối cảnh dịch bệnh hiện nay.