Hikikomori Là Gì? Hiện Tượng Tự Cô Lập Của Giới Trẻ

“Hikikomori” là một hội chứng ngày càng phổ biến trong xã hội hiện đại, đặc biệt ở giới trẻ và đang trở thành vấn đề đáng lo ngại. Hãy cùng tìm hiểu về hiện tượng Hikikomori và nguyên nhân dẫn đến nó.

Hikikomori (ひきこもり) trong tiếng Nhật nghĩa là “thu mình vào” hoặc “bị giam hãm”. Những người mắc hội chứng này thường là thanh niên trong độ tuổi 20-30, chủ yếu là nam giới. Họ tự cô lập, chỉ ở trong nhà và không giao tiếp với xã hội, ngoại trừ một số trường hợp với gia đình.

Một ví dụ về Hikikomori là Shoku Uibori, một người đàn ông Nhật Bản 43 tuổi (năm 2018) đã sống như vậy suốt 7 năm. Uibori từng là một doanh nhân có công ty riêng nhưng sau khi phá sản, anh ta tự nhốt mình trong phòng và chỉ ra ngoài vào ban đêm để mua đồ tại cửa hàng tiện lợi.

Thoạt nghe, có thể bạn nghĩ đây là kiểu người hướng nội, nhưng hikikomori là một hội chứng tâm lý nghiêm trọng hơn nhiều.

Hikikomori từng chỉ các nam thanh niên mê điện tử, phim hoạt hình và truyện tranh, khó giao tiếp và không thích tiếp xúc xã hội. Tuy nhiên, tình trạng này hiện nay lan rộng ra nhiều nhóm người khác nhau.

Những thanh niên có năng lực và trí tuệ cũng gặp phải tình trạng này. Ở Nhật Bản, có đến 1,5 triệu người trong độ tuổi lao động theo đuổi lối sống hikikomori. Điều này có nghĩa là cứ 50 người thì có 1 hikikomori. Bởi họ sống cách biệt và không tham gia lực lượng lao động, đây là tổn thất lớn cho nền kinh tế.

Một nghiên cứu đầu năm 2023 cho thấy hiện tượng này không chỉ xảy ra tại Nhật Bản mà còn ở các quốc gia khác như Hàn Quốc, Ấn Độ, Nigeria, Canada, Úc, v.v.

Một người được xác định là hikikomori khi họ tự cô lập và trốn tránh xã hội từ 6 tháng trở lên. Biểu hiện thường gặp là không ra khỏi nhà, không đi làm, không đi học, và hoàn toàn cắt đứt liên lạc với xã hội, bao gồm bạn bè và người thân. Một số trường hợp vẫn liên lạc với gia đình, nhưng rất hiếm hoi.

Một số nhà tâm lý học phân loại hikikomori dựa trên tần suất rời nhà mà không liên hệ với xã hội, chẳng hạn như đi mua thức ăn. Cụ thể:

• Hikikomori mức độ nhẹ sẽ ra khỏi nhà 2-3 lần/tuần
• Hikikomori mức độ trung bình sẽ ra ngoài 1 lần/tuần
• Ca nặng là những người rất hiếm khi ra khỏi nhà

Trung bình, hội chứng hikikomori kéo dài khoảng 1-4 năm, nhưng thời gian này phụ thuộc vào từng người. Có những trường hợp đã sống trong tình trạng cách ly xã hội này tới một thập kỷ.

Mặc dù không phải là một loại bệnh tâm thần, hội chứng này thường kèm theo các rối loạn tâm thần. Các nghiên cứu cho thấy có tới 54 đến 98% trường hợp hikikomori đồng thời gặp phải các vấn đề tâm thần. Các tình trạng bao gồm:

• Rối loạn phổ tự kỷ
• Rối loạn tâm trạng
• Rối loạn tâm thần
• Rối loạn nhân cách

Nhiều khi, những người hikikomori không phải là bệnh tâm thần. Họ chỉ đơn giản cảm thấy an toàn khi ở trong 'khung' của họ. Trạng thái này được xem như hikikomori cấp độ 1. Khi kết hợp với bệnh tâm thần, họ được xem như hikikomori cấp độ 2.

Nguyên nhân gây ra hội chứng hikikomori là gì? Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng nhiều người có thói quen tránh xã hội sau khi trải qua các sự kiện căng thẳng hoặc chịu tổn thương tâm lý nặng nề. Dần dần, thói quen này có thể tiến triển thành hikikomori. Sau đại dịch Covid-19 và các biện pháp phòng dịch kéo dài hàng tháng, tình trạng hikikomori trở nên phổ biến hơn.

Ngoài ra, nguyên nhân cũng có thể xuất phát từ áp lực của hệ thống giáo dục và sự kỳ vọng quá đà từ phía gia đình hoặc xã hội. Ví dụ, một cuộc phỏng vấn của Laurence Butet-Roch và Maika Elan đã nói về trường hợp của Chujo – 24 tuổi tại thời điểm phỏng vấn.

Chujo đã trải qua cuộc sống như một hikikomori trong vòng 2 năm. Anh ta đã từng ước mơ trở thành một ca sĩ opera, nhưng do áp lực từ gia đình (đặc biệt là từ bố mẹ) anh buộc phải tham gia vào công việc kinh doanh của gia đình. Anh đã làm công việc văn phòng theo ý muốn của bố mẹ trong một năm, nhưng áp lực quá lớn khiến anh đau bụng kéo dài. Anh cũng thường so sánh bản thân với em trai được tự do hơn mình.

Với sự không thoải mái ngày càng gia tăng, anh đã bộc lộ thái độ và bị gia đình chỉ trích. Dần dần, cảm giác xấu hổ và bị tự giam mình đã khiến anh thu mình vào trong phòng, cho đến khi bố mẹ đưa anh đi tham gia một chương trình điều trị.

Các nhà tâm lý vẫn đang nghiên cứu xem liệu hikikomori có bị ảnh hưởng bởi truyền thông xã hội và Internet hay không. Mặc dù hikikomori và sự nghiện Internet có thể xuất hiện đồng thời, nhưng mối quan hệ giữa chúng vẫn chưa được chứng minh là có sự tương quan nhân quả.

Các nhà tâm lý lưu ý rằng sự xuất hiện của hikikomori trên toàn cầu có thể liên quan đến thay đổi trong cách mọi người giao tiếp và xây dựng các mối quan hệ xã hội. Internet cho phép con người giao tiếp và tạo ra các nhóm mà không cần gặp mặt trực tiếp. Điều này có thể làm giảm khả năng tạo ra các liên kết cảm xúc dựa trên sự tin tưởng.

Dù nguyên nhân là gì, những người mắc hội chứng hikikomori cần được hỗ trợ và điều trị đúng phương pháp từ các chuyên gia tâm lý.

Hiện tại, hội chứng hikikomori ở Việt Nam có vẻ chưa phổ biến. Tuy nhiên, trong thế giới hiện đại, sức khỏe tinh thần dễ bị ảnh hưởng. Có thể do tác động của mạng xã hội, các mối quan hệ độc hại, hoặc các sự kiện gây sốc trong cuộc sống.

Bài viết của Glints mong muốn giúp mọi người hiểu rõ hơn về tình trạng đáng chú ý này. Cùng với sự lan rộng ngày càng gia tăng của hikikomori, Glints hy vọng rằng những người gặp khó khăn, dù là vấn đề gì, sẽ có đủ can đảm để nhận ra và tránh trở thành nạn nhân của hội chứng này.