Buzz
Bài viết: Ý nghĩa sâu xa của hình tượng tiếng đàn trong bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca
Hình tượng tiếng đàn trong bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca và sự sâu xa của nó
Tiểu luận:
Tây Ban Nha nổi tiếng với vẻ đẹp hùng vĩ, với những cánh đồng mênh mông, những rặng núi xanh biếc, và những vũ nữ Di-gan nhảy Flamenco cuốn hút. Đây là quê hương của những người tự do, những người luôn tôn vinh vẻ đẹp và tự do trong cuộc sống. Federico García Lorca, một nghệ sĩ vĩ đại, là biểu tượng của nền văn hóa nước này. Thanh Thảo đã viết bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca để tưởng nhớ vị nghệ sĩ tài ba ấy, người luôn sống trong tinh thần lãng mạn và kỳ lạ: 'Nếu tôi chết, hãy chôn tôi cùng cây đàn'.
Thanh Thảo, sinh năm 1946, tên thật là Hồ Thành Công, quê ở Mộ Đức, Quảng Ngãi. Ông là nhà thơ luôn quan tâm đến vấn đề xã hội và thời cuộc, luôn cố gắng tạo ra những tác phẩm thơ mới mẻ, độc đáo, và sáng tạo. Đàn ghi ta của Lor-ca, được trích từ tập thơ Khối vuông ru bíc, là một ví dụ tiêu biểu cho phong cách sáng tạo của Thanh Thảo.
Trong bài thơ này, tiếng đàn ghi ta xuất hiện nhiều lần, mang theo nhiều cảm xúc khác nhau. Tiếng đàn trở nên vui vẻ và tự do, nhưng cũng đầy đau thương. Điều này cho thấy giá trị biểu tượng lớn lao của tiếng đàn, mà đã được thể hiện qua nhan đề và lời đề của bài thơ. Nhan đề 'Đàn ghi ta của Lor-ca' là minh chứng cho tình cảm sâu sắc của Lor-ca với cây đàn, biểu tượng của văn hóa Tây Ban Nha và tư tưởng nghệ thuật của Lor-ca. Lời đề 'Nếu tôi chết, hãy chôn tôi cùng cây đàn' là tâm nguyện của Lor-ca, thể hiện lòng trung thành và tôn kính của ông đối với nghệ thuật và quê hương của mình. Thanh Thảo đã dùng lời đề đó như một biểu tượng của sự tri ân và tôn vinh đến người nghệ sĩ yêu đàn này.
Mở đầu bài thơ là câu 'những tiếng đàn bọt nước/li-la li-la li-la', thể hiện cho sự mong manh, dễ vỡ, cũng có thể hiểu là tiếng ghi ta trong trẻo nhưng rời rạc, ngắt quãng tựa như những bọt nước sục sôi rồi vỡ tan trong dòng chảy. Đây là biểu trưng cho cuộc đời và số phận bi thảm, tài hoa bạc mệnh của người nghệ sĩ Lor-ca, với những khát vọng cao đẹp cách tân cho nghệ thuật cùng sự công bằng cho dân tộc. Những âm thanh vang vọng, lẻ loi 'li-la li-la li-la' vừa biểu trưng cho tiếng đàn của người nghệ sĩ, vừa đem vào đó hình ảnh của loài hoa truyền thống Tây Ban Nha đó là loài hoa li-la. Qua hình ảnh tiếng đàn hình ảnh người nghệ sĩ hiện lên với khát vọng vô cùng cao đẹp, nhưng rất đơn độc 'trên yên ngựa mỏi mòn', đây cũng chính là bi kịch của người nghệ sĩ.
'tiếng ghi-ta nâu
bầu trời cô gái ấy
tiếng ghi-ta lá xanh biết mấy
tiếng ghi-ta tròn bọt nước vỡ tan
tiếng ghi-ta ròng ròng
máu chảy'
Lúc Lor-ca còn sống, còn làm nghệ thuật, còn đấu tranh, tiếng ghi ta của ông mang hình bóng của một người anh hùng lãng tử nhưng cô đơn và có khi mệt mỏi bởi không một ai có thể hiểu và đồng cảm với tâm hồn của ông. Khi ông mất đi, trong sự man rợ của kẻ thù, trong máu đỏ tươi và một tâm hồn của người mộng du, tiếng đàn lại một lần nữa vang lên, thể hiện cái bi kịch thê thảm mà người nghệ sĩ phải hứng chịu. Và ở đoạn thơ trên, Thanh Thảo đã bộc lộ sự tinh tế cuả mình khi đưa vào thơ tiếng ghi ta, biểu trưng cho nghệ thuật của Lor-ca được đúc kết trong tiếng đàn, vật đã đi theo và gắn bó sâu sắc với nhà thơ trong cả tâm nguyện khi ra đi về cõi vĩnh hằng. 'tiếng ghi ta nâu' dòng thơ đã thể hiện ý nghĩa trong nghệ thuật của Lor-ca, ẩn chứa biết bao suy tư về nghệ thuật về cuộc đời con người, màu nâu là màu của cây đàn, là màu của đất quê hương, cũng là màu của sự suy tư, trầm lắng. Rồi thì Lor-ca đã mơ tưởng về một 'bầu trời cô gái ấy/tiếng ghi ta lá xanh biết mấy', điều đó thể hiện khao khát của người nghệ sĩ về một vùng trời bình yên mà ở đó cuộc sống luôn tiếp diễn với một màu xanh tươi đẹp, cuộc sống luôn có tiếng ghi ta tự do đầy nghệ thuật. Ngoài ra tiếng ghi ta còn mang thân phận mong manh, ngắn ngủi của người nghệ sĩ 'Tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan' với kết thúc là 'Tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy', đó là sự tàn khốc của thời đại, khi mà đế chế độc tài đã không lắng nghe tiếng đàn đầy nghệ thuật, tiếng đàn đầy sự đấu tranh, đòi công bằng, mong mỏi cách tân của người nghệ sĩ. Chúng chăm chăm coi đó là sự phản nghịch, tư tưởng độc hại cần phải tiêu diệt bởi nỗi e sợ khi tiếng đàn ghi ta của Lor-ca sẽ nhanh chóng lan rộng và thức tỉnh nhân dân. Đoạn thơ đã thể hiện tình cảm thương xót và nỗi đau vô bờ bến của Thanh Thảo trước cái chết bi thảm của Lor-ca.
Tiếng đàn ghi ta trong bài thơ Đàn ghi-ta của Lor-ca là một hình ảnh biểu trưng có ý nghĩa sâu sắc, đó vừa là phong cách nghệ thuật đầy lãng mạn của nghệ sĩ Lor-ca, gắn bó sâu sắc với quê hương, với dân tộc thông qua tiếng ghi ta truyền thống, cũng vừa là hình ảnh biểu trưng cho thân phận của người nghệ sĩ với đủ những đặc điểm báo trước một số kiếp tài hoa nhưng mệnh bạc, đó là tiếng đàn mong manh, trong sáng nhưng lại dễ dàng tan biến vào hư vô.
