Hồ Dzếnh

Hồ Dzếnh (1916–1991), tên thật là Hà Triệu Anh hoặc Hà Anh (ghi theo phương ngữ Quảng Đông là Hồ Dzếnh) là một nhà thơ nổi tiếng của Việt Nam. Ông nổi bật với tập thơ Quê ngoại, nổi bật với phong cách thơ nhẹ nhàng, tinh tế, pha lẫn hương vị cổ điển Trung Hoa. Bên cạnh đó, Hồ Dzếnh còn là nhà văn với nhiều tác phẩm nổi bật, như tập truyện ngắn Chân trời cũ (1942), với lời giới thiệu của Thạch Lam.

Tiểu sử

Ông sinh năm 1916 tại làng Đông Bích, xã Quảng Trường, huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa. Cha ông, Hà Kiến Huân, là người Quảng Đông đến Việt Nam từ khoảng năm 1890, và mẹ ông, Đặng Thị Văn, là người Việt gốc bến Ghép, huyện Quảng Xương, Thanh Hóa. Ông học trung học, làm gia sư, viết thơ và báo từ năm 1931 tại Hà Nội. Đến năm 1953, ông vào Sài Gòn làm báo, và năm 1954 trở lại Hà Nội tiếp tục viết báo và sáng tác thơ. Ông là thành viên của Hội Nhà văn Việt Nam ngay từ những ngày đầu thành lập (1957). Ông qua đời vào ngày 13 tháng 8 năm 1991 tại Hà Nội do xuất huyết dạ dày và viêm thận.

Hồ Dzếnh được truy tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật vào năm 2007.

Hồ Dzếnh là một tín đồ của Công giáo La Mã và tên thánh của ông là Phaolô Têrêsa.

Nhận xét và đánh giá

Nhà thơ Bùi Giáng đã nhận định trong nhiều tập thi thoại rằng Hồ Dzếnh nổi bật với thể thơ lục bát, tuy nhiên, thơ thất ngôn của ông chỉ đạt mức trung bình. Bùi Giáng đánh giá bài thơ 'Rằm tháng giêng' trong cuốn Thi ca tư tưởng với lời nhận xét: 'Người Việt Nam có thể không đọc Nguyễn Du, nhưng không thể không biết đến bài thơ của Hồ Dzếnh'.

Nhà văn Kiều Thanh Quế đã viết: 'Ngòi bút của Hồ Dzếnh mang đến nhiều đặc tính đáng chú ý khi thể hiện. Trong các tiểu thuyết dài hơi, tác phẩm của ông thể hiện sức mạnh đáng kể, chứng minh rằng Hồ Dzếnh – người Minh Hương, đã được văn học quốc ngữ đón nhận nhiệt tình như bao nhà văn tài năng khác.' (Tạp chí Tri Tân số 67, 13/6/1942)

'Lời giới thiệu' Tuyển tập Hồ Dzếnh – Tác phẩm chọn lọc, Nhà xuất bản Văn Học 1988, ghi nhận: 'Mặc dù tác phẩm của Hồ Dzếnh không nhiều và không tập trung ở một tờ báo hay đặc san nào, ông vẫn luôn giữ thái độ khiêm tốn và xem mình như một người mới bắt đầu. Tuy nhiên, với hai tập thơ Chân trời cũ và Quê ngoại, Hồ Dzếnh được công nhận là một nhà thơ có tài năng thực sự.'

Nhà thơ Hoài Anh nhận xét về Hồ Dzếnh: 'Tập thơ Chân trời cũ chính là đóng góp lớn nhất của ông cho văn học Việt Nam, phản ánh sinh hoạt, tính cách và cảm xúc của cộng đồng người gốc Hoa trong xã hội Việt Nam. Hồ Dzếnh đã khéo léo kể lại câu chuyện về gia đình mình, từ cha, anh chị em đến con ngựa của cha, tạo nên sự rung động sâu sắc trong lòng độc giả Việt Nam.' (Chân dung văn học, Nhà xuất bản Hội Nhà văn 2001)

Nhà văn, giáo sư Đặng Thai Mai đánh giá tập truyện Cô gái Bình Xuyên (Nhà xuất bản Tiếng Phương Đông, 1946) viết về cuộc kháng chiến chống Pháp ở Nam bộ trong những năm 1945-1946 là một trong những dấu hiệu đầu tiên của văn học kháng chiến.

Tác phẩm

Theo Từ điển văn học (bộ mới, Nhà xuất bản Thế giới, 2004) và Tuyển tập văn xuôi lãng mạn Việt Nam 1930-1945 (Nhà xuất bản KHXH, 1990), các tác phẩm của ông bao gồm:

• Dĩ vãng (truyện vừa, 1940)
• Quê ngoại (tập thơ, 1942), 35 bài thơ
• Những Vành Khăn Trắng (truyện dài, ký bút hiệu Lưu thị Hạnh, 1942)
• Tiếng kêu trong máu (truyện dài, 1942)
• Một chuyện tình 15 năm về trước (ký bút hiệu Lưu thị Hạnh, 1943)
• Chân trời cũ (tập truyện ngắn, 1943)
• Hoa Xuân Đất Việt (tập thơ, 1946), 15 bài thơ
• Cô gái Bình Xuyên (truyện vừa, 1946)
• Cuốn sách không tên (tiểu thuyết tự truyện, xuất bản sau khi mất)

Ngoài việc xuất bản thơ và truyện ngắn trên các báo, ông còn cho ra mắt một số vở kịch đã được công diễn, mặc dù chưa được xuất bản.

Đặc biệt, bài thơ Chiều của ông đã được nhạc sĩ Dương Thiệu Tước chuyển thể thành nhạc và đạt được sự nổi tiếng. Bài thơ Ngập ngừng cũng đã được nhiều nhạc sĩ phổ nhạc, như Anh Bằng với Anh cứ hẹn, Hoàng Thanh Tâm với Em cứ hẹn, và Minh Duy với Ngập ngừng.

Giai thoại bút danh Hồ Dzếnh

Tên thật Hà Triệu Anh của Hồ Dzếnh, khi phát âm theo giọng Quảng Đông, là Hồ-Tsìu-Díng, rút gọn thành Hồ-Díng. Vì phiên âm tiếng Việt không hay, ông đã chọn tên Hồ Dzếnh. Trong làng văn nghệ, ông thường bị đùa gọi là Hồ Dính, và có những câu đối hài hước như: 'Hồ Dính dính hồ hồ chẳng dính'. Có người đối lại bằng câu: 'Ngọc Giao giao ngọc ngọc không giao' (theo tên nhà văn Ngọc Giao) hoặc 'Vũ Bằng bằng vũ vũ chưa bằng' (theo tên nhà văn Vũ Bằng), nhưng không được chỉnh.

Gia đình

Năm 1947, Hồ Dzếnh kết hôn với bà Nguyễn Thị Huyền Nhân. Bà Huyền Nhân qua đời vào ngày Tết Đoan Ngọ năm 1950 do bệnh tả, khi mới 20 tuổi. Đến năm 1954, ông tái hôn với bà Nguyễn Thị Hồng Nhật.

Con trai duy nhất của Hồ Dzếnh là Hà Chính, sinh đầu năm 1950. Ông Hà Chính cũng chỉ có một con trai duy nhất là Hà Quang, sinh năm 1984, hiện đang sinh sống tại Hanover, Đức.

Chú thích

Liên kết ngoài

• GIỖ LẦN THỨ 13 NHÀ THƠ HỒ DZẾNH (13.8.1991 – 2004) Lưu trữ ngày 11 tháng 3 năm 2007 tại Wayback Machine, Người Viễn xứ, VietnamNet.