Hồ ly ngọc

Hồ ly ngọc (tiếng Hán: 玉兔; Hán-Việt: Ngọc Thố) là một sinh vật huyền bí trong văn hóa dân gian của nhiều quốc gia châu Á và châu Mỹ. Chúng thường được miêu tả là cư dân của mặt trăng (trong một số nền văn hóa, chúng sống cùng với chị Hằng Nga) và đảm nhiệm công việc giã thuốc. Trong các nền văn hóa Đông Á, Hồ Ly Ngọc là một sinh vật huyền thoại cư trú trên mặt trăng, chỉ xuất hiện vào ngày rằm tháng tám.

Truyền thuyết

Theo truyền thuyết ở Trung Quốc, Hồ Ly Ngọc có nguồn gốc từ thời kỳ Chiến Quốc. Sinh vật này là bạn đồng hành của nàng Hằng Nga, thường dùng chày để giã thuốc trường sinh và giữ gìn mặt trăng. Truyền thuyết này cũng được biết đến ở Nhật Bản và Triều Tiên, nhưng ở đó, Hồ Ly Ngọc thường làm bánh gạo thay vì giã thuốc. Cùng với câu chuyện về Hồ Ly Ngọc, có niềm tin rằng hàng năm, vào ngày rằm tháng Tám Âm lịch, mọi người có thể nhìn thấy Hồ Ly Ngọc trên mặt trăng. Ở Việt Nam, thỏ không phải là hình ảnh quen thuộc và trong 12 con giáp, thỏ được thay thế bằng mèo, do đó hình tượng Hồ Ly Ngọc không có ảnh hưởng lớn trong văn hóa Việt.

Ngoài truyền thuyết đã nêu, còn một dị bản khác cũng rất phổ biến. Dị bản này kể rằng ba vị thần đã biến thành những ông lão đói khát, đi xin thức ăn từ ba con vật là cáo, khỉ, và thỏ. Trong khi cáo và khỉ đều có thức ăn để cứu giúp, thì thỏ lại không có gì. Để giúp đỡ các ông lão, thỏ đã nhảy vào lửa để làm thức ăn. Các vị thần rất cảm động trước lòng hi sinh của thỏ, nên đã đưa thỏ lên cung trăng làm bạn với Hằng Nga, từ đó thỏ được gọi là Thỏ Ngọc.

Theo một dị bản khác, từ xưa có một nhóm thỏ đã tu luyện hàng nghìn năm và trở thành thần tiên. Chúng có một đàn thỏ con đáng yêu. Một ngày, khi Ngọc Hoàng Đại Đế triệu tập thỏ chồng lên thiên cung, thỏ tiên thấy Thái Bạch Kim Tinh đang áp giải Hằng Nga vì nàng đã cứu giúp dân chúng nhưng bị trách oan. Thỏ tiên cảm thấy thương tiếc và đồng cảm với nàng. Sau khi về nhà, thỏ chồng kể lại câu chuyện cho thỏ vợ và quyết định gửi một trong bốn đứa con của mình lên cung trăng để bầu bạn với Hằng Nga.

• Woods, W. David; MacTaggart, Kenneth D.; O'Brien, Frank. 'Ngày 5: Chuẩn bị cho hạ cánh'. Nhật ký chuyến bay Apollo 11. Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Quốc gia Hoa Kỳ. Truy cập ngày 12 tháng 10 năm 2014
• Kazumaro, Kanbe. 'Những câu nói Phật giáo trong đời sống hàng ngày – Tsuki no Usagi Lưu trữ 2007-09-27 tại Wayback Machine'. Đại học Otani. 2005. Truy cập ngày 25 tháng 7 năm 2007.(tiếng Nhật)
• Varma. C.B. 'Con thỏ trên mặt trăng'. Các câu chuyện minh họa Jataka & Những câu chuyện khác về Đức Phật. 2002. Truy cập ngày 25 tháng 7 năm 2007.