Họ Tắc kè hoa

Họ Tắc kè hoa (tên khoa học: Chamaeleonidae) là một họ động vật bò sát có vảy. Hiện có khoảng 200 loài đã được mô tả vào tháng 6 năm 2015. Tắc kè hoa là loài hoạt động vào ban đêm và có khả năng săn mồi không xương sống bằng thị giác, chủ yếu là côn trùng, mặc dù các loài lớn cũng có thể săn các động vật có xương sống nhỏ hơn. Tắc kè hoa thường sống trên cây, tuy nhiên cũng có nhiều loài sống trên mặt đất. Những loài sống trên cây thường sử dụng đuôi của mình như một bộ dụng cụ để leo trèo hoặc nghỉ ngơi trên cây hoặc bụi rậm; điều này làm cho đuôi của chúng thường được gọi là 'bàn chân thứ năm'. Phạm vi phân bố của tắc kè hoa rất rộng, từ rừng nhiệt đới đến sa mạc, từ vùng đất thấp đến cao nguyên, với phần lớn số loài sống ở châu Phi (với khoảng một nửa số loài giới hạn ở Madagascar), và một số loài hiếm hoi tìm thấy ở miền nam châu Âu và một số vùng miền nam châu Á cho đến Ấn Độ và Sri Lanka. Chúng cũng đã được du nhập vào Hawaii, California và Florida.

Phân loại

Vào năm 1986, họ Chamaeleonidae đã được phân thành hai phân họ, Brookesiinae và Chamaeleoninae. Theo phân loại này, Brookesiinae bao gồm các chi Brookesia và Rhampholeon, cũng như các chi sau này được tách ra từ chúng (Palleon và Rieppeleon), trong khi Chamaeleoninae bao gồm các chi Bradypodion, Calumma, Chamaeleo, Furcifer và Trioceros, cùng với các chi sau này tách ra từ chúng (Archaius, Nadzikambia và Kinyongia). Tuy nhiên, tính hợp lệ của phân họ này đã trở thành đề tài gây tranh cãi, mặc dù hầu hết các nghiên cứu phát sinh chủng loại đều ủng hộ quan điểm rằng tắc kè hoa lùn thuộc phân họ Brookesiinae không phải là một nhóm đơn ngành. Một số nhà phân loại trước đây ưa thích sử dụng phân họ này dựa trên các bằng chứng thiếu nguyên tắc, nhưng sau đó họ đã từ bỏ việc phân chia này, không công nhận bất kỳ phân họ nào cùng với họ Chamaeleonidae.

Tuy nhiên, vào năm 2015, Glaw đã tái phân loại các chi Brookesia và Palleon vào phân họ Brookesiinae, trong khi tất cả các chi khác được phân vào Chamaeleoninae.

Cấu trúc

Tắc kè hoa nổi bật với chân có ngón chân xếp hình chữ Z (zygodactyl), cặp mắt đặt trước mặt và có khả năng xoay độc lập, cho phép chúng nhìn cả hai hướng mà không cần phải di chuyển đầu.

Chế độ ăn thịt

Lưỡi của tắc kè rất dài, linh hoạt và có khả năng di chuyển nhanh để bắt mồi.

Tác dụng của màu sắc trên da

Tắc kè hoa có khả năng thay đổi màu da bao gồm hồng, xanh dương, đỏ, da cam, xanh ngọc, vàng, và màu xanh lá cây. Màu sắc là một phương tiện giao tiếp để bảo vệ lãnh thổ và thể hiện cảm xúc với các bạn đồng hành tiềm năng. Nó cũng giúp điều tiết nhiệt độ cơ thể. Cách tắc kè hoa thay đổi màu sắc thật sự thú vị: Các tế bào chứa nhiều sắc tố nằm dưới da và có thể 'mở' hoặc 'đóng' để thay đổi màu sắc. Ví dụ, khi tức giận, tắc kè hoa mở các tế bào chứa melanin màu nâu, khiến cho da chúng trở nên sẫm màu. Khi thư giãn, các tế bào chứa sắc tố vàng hoặc xanh kết hợp, tạo ra màu da xanh nhẹ. Khi kích thích tình dục, tắc kè hoa tạo ra nhiều màu sắc và hoa văn phức tạp. Vào ban đêm, nhiều tắc kè hoa có thể chuyển thành màu trắng.

Khả năng thay đổi màu da

Tắc kè hoa có khả năng thay đổi màu da bao gồm hồng, xanh dương, đỏ, da cam, xanh ngọc, vàng, và màu xanh lá cây. Da của tắc kè hoa có một lớp bề mặt chứa các sắc tố và dưới lớp này là các tế bào chứa tinh thể guanine rất nhỏ (cỡ nano). Tắc kè hoa thay đổi màu sắc bằng cách điều chỉnh phản ứng ánh sáng của các tinh thể guanine nhỏ nằm trong các tế bào iridophore. Cơ chế điều chỉnh này, thông qua một quá trình phân tử chưa được xác định rõ, khiến cho bước sóng ánh sáng phản chiếu thay đổi và từ đó làm thay đổi màu da. Việc thay đổi màu sắc ex vivo đã được tái tạo bằng cách điều chỉnh độ thẩm thấu của các mảnh da trắng. Màu sắc không chỉ là một phương tiện giao tiếp để bảo vệ lãnh thổ và thể hiện cảm xúc, mà còn là một cách điều tiết nhiệt độ cơ thể. Các tế bào sắc tố nằm dưới da có khả năng 'mở' hoặc 'đóng' để thay đổi màu sắc.

Phân bố và tính đa dạng

Tắc kè hoa thích nghi đặc biệt để leo trèo và săn bắn dựa vào thị giác, với khoảng 160 loài phân bố từ châu Phi, Madagascar, Nam Âu, khắp Đông Nam Á, Sri Lanka; chúng đã được du nhập vào Hawaii, California, Florida, và sống trong nhiều môi trường khác nhau từ rừng mưa đến sa mạc.

Tắc kè hoa đóng vai trò quan trọng khi làm vật nuôi trong các gia đình.

Tắc kè hoa thường được nuôi làm vật cưng trong gia đình.

Tắc kè hoa duy trì nhiệt bằng cách có cơ thể dẹt, giúp chúng dễ dàng di chuyển qua các cành cây và hấp thụ nhiệt từ Mặt trời vào buổi sáng và buổi tối.

Tắc kè hoa có cơ thể phẳng, cho phép chúng di chuyển qua các cành cây dễ dàng và hấp thụ nhiệt hiệu quả từ Mặt trời vào buổi sáng và buổi tối.

Tắc kè hoa sinh sản theo cách riêng biệt và thường xuyên trong môi trường sống tự nhiên của chúng.

Tắc kè hoa thực hiện sinh sản hữu tính, mặc dù một số loài sinh sản bằng phương pháp vô tính. Thường thì tắc kè hoa là loài đẻ trứng, nhưng loài Bradypodion và nhiều loài Trioceros là loài sinh con theo phương pháp noãn thai (mặc dù một số nhà sinh vật học không thích sử dụng thuật ngữ này do có sự mâu thuẫn với việc sử dụng nó cho một số nhóm động vật khác).

Các loài tắc kè hoa đẻ trứng sau ba đến sáu tuần sau khi giao phối. Cái cái sẽ đào một cái ổ sâu từ 10–30 cm (4–12 in), sâu tùy theo loài—và đẻ trứng. Kích thước của quả trứng rất khác nhau tùy theo loài. Các loài nhỏ như Brookesia chỉ đẻ từ hai đến bốn quả trứng, trong khi tắc kè hoa che mặt lớn (Chamaeleo calyptratus) có thể đẻ từ 20–200 quả trứng (tắc kè hoa che mặt) và 10–40 quả trứng (tắc kè hoa báo). Kích thước của lứa con cũng có thể khác nhau rất nhiều giữa các loài cùng loại. Thời gian ấp trứng thường từ 4 đến 12 tháng, tùy thuộc vào loài. Ví dụ, trứng của tắc kè hoa Parson (Calumma parsoni) thường mất từ 400 đến 660 ngày để nở.

Tắc kè hoa có hình ảnh đặc biệt trong tự nhiên với khả năng thay đổi màu sắc và hình dạng cơ thể linh hoạt.

Ghi chú về các loài tắc kè hoa là một tài liệu quan trọng để tìm hiểu sâu hơn về Chamaeleonidae trên Wikispecies.

• Dữ liệu liên quan đến họ Chamaeleonidae tại Wikispecies