Hoa dã quỳ

Dã quỳ, cúc quỳ, sơn quỳ, quỳ dại, hướng dương dại, hướng dương Mexico, cúc Nitobe, quỷ già (tên gọi do chơi chữ từ 'dã quỳ') (danh pháp hai phần: Tithonia diversifolia) là một loài thực vật thuộc họ Cúc (Asteraceae). Loài cây này phân bố rộng rãi ở các vùng cận nhiệt đới và nhiệt đới như Trung Mỹ, Đông Nam Á và châu Phi. Tùy vào khu vực, nó có thể là cây một năm hoặc cây lâu năm, dạng cây bụi cao từ 2 đến 3 mét, với thân cây thẳng và đôi khi hóa gỗ. Hoa có màu vàng cam. Loài cây này được cho là bản địa của Trung Mỹ hoặc México, từ đó có tên gọi hướng dương Mexico.

Biểu tượng và ứng dụng

• Tại Nhật Bản, vào cuối thời kỳ Minh Trị, dã quỳ được nhập khẩu như cây cảnh mặc dù trước đó đã có trồng một ít. Với vị đắng đặc trưng, nó được sử dụng để điều trị sốt và ngộ độc, tuy nhiên không được dùng trong y học chính thức. Loài cây này được cho là được đưa vào Nhật Bản bởi Nitobe Inazo, nên còn được gọi là cúc Nitobe (ニトベギク; Nitobegiku).
• Tại Mexico, dã quỳ được dùng để chữa bong gân, gãy xương, vết thâm tím và vết thương.
• Tại miền nam Trung Quốc, cây được dùng để điều trị các bệnh ngoài da (như nấm chân), ra mồ hôi đêm, đồng thời còn có tác dụng như thuốc lợi tiểu, nhuận gan, chữa vàng da và viêm bàng quang.
• Dã quỳ được bày bán tại các cửa hàng thảo dược ở Đài Loan dưới dạng trà để cải thiện chức năng gan.
• Cây dã quỳ là biểu tượng của tỉnh Mae Hong Son, Thái Lan.
• Tại Việt Nam, dã quỳ được người Pháp mang đến các đồn điền ở Lâm Đồng để làm phân xanh cho vườn cà phê và cao su. Thân cây dã quỳ chứa nhiều chất P, Ca, Mg, do đó làm phân hữu cơ rất tốt. Vì hạt dễ phát tán và cây dễ trồng bằng phương pháp giâm cành, nên loài cây này dần chiếm ưu thế ở các vùng hoang dã Tây Nguyên. Tên dã quỳ được ghi nhận từ thập niên 1970, trước đó nó được gọi là sơn quỳ. Dã quỳ cũng được chọn làm biểu tượng chính cho lễ hội hoa Đà Lạt vào tháng 12 năm 2005. Ở Gia Lai, hoa dã quỳ nở rộ trên núi lửa Chư Đăng Ya, hàng năm tỉnh Gia Lai tổ chức lễ hội hoa dã quỳ dưới chân núi.

Ở Việt Nam, hoa dã quỳ thường nở vào mùa đông, phủ vàng rực rỡ khắp các sườn đồi và thảo nguyên. Loài hoa này có thể coi như là dấu hiệu báo trước mùa khô sắp đến, khi dã quỳ nở có nghĩa là mùa khô đang đến gần. Lá cây cũng được sử dụng trong một bài thuốc dân gian để điều trị bệnh ghẻ.

Chú thích liên quan.

• Tài liệu về Tithonia diversifolia có tại Wikimedia Commons
• Dữ liệu về Tithonia diversifolia có tại Wikispecies